• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

محمّد بن حسین حنبلی بغدادی

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف


منبع: محمّد بن حسین حنبلی بغدادی


محمّد بن حسین حنبلی بغدادی (۳۸۰ ـ ۴۵۸ هـ.ق) فقیه و اصولی برجسته حنبلی بود.
او نزد اساتید بزرگی مانند ابوعبدالله بن حامد فقه آموخت و در شهرهای مکه، دمشق و حلب به تکمیل دانش خود پرداخت.
وی در بغداد و شام به تدریس فقه و حدیث پرداخت و قاضی‌القضات بغداد شد. از شاگردان او می‌توان به خطیب بغدادی اشاره کرد.
او مفتی و رئیس مذهب حنبلی در بغداد بود و آثار متعددی چون احکام القرآن و الکفایه فی اصول الفقه دارد.
ایشان در سال ۴۵۸ (هجری قمری) در بغداد درگذشت و در مقبره باب حرب دفن شد.


ابویعلی محمّد بن حسین بن محمّد حنبلی بغدادی معروف به ابن فراء
[۱] ابن جوزی، عبدالرحمن بن علی، المنتظم، ج۱۶، ص۹۸.    
[۲] ابن اثیر، علی بن محمد، اللباب فی تهذیب الانساب، ج۲، ص۴۱۳.    
[۳] ابن اثیر، علی بن محمد، الکامل فی التاریخ، ج۸، ص۲۰۸.    
[۴] ذهبی، محمد بن احمد، تاریخ الاسلام، ج۳۰، ص۴۵۳.    
[۵] ذهبی، محمد بن احمد، العبر، ج۲، ص۳۰۹.    
[۶] صفدی، خلیل بن ایبک، الوافی بالوفیات، ج۲۱، ص۲۱۸.    
[۷] یافعی، عبدالله بن اسعد، مرآة الجنان، ج۳، ص۶۳.    
[۸] حاجی خلیفه، مصطفی بن عبدالله، کشف الظنون، ج۱، ص۵۶۴.    
[۹] بغدادی، اسماعیل بن محمد، هدیة العارفین، ج۲، ص۷۲.    
[۱۰] زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۶، ص۹۹.    
در سال ۳۸۰ (هجری قمری) در بغداد به دنیا آمد و همان‌جا پرورش یافت.
[۱۱] خطیب بغدادی، احمد بن علی، تاریخ بغداد، ج۲، ص۲۵۲.    
[۱۲] ابن جوزی، عبدالرحمن بن علی، المنتظم، ج۱۶، ص۹۸.    
[۱۳] ابن اثیر، علی بن محمد، اللباب فی تهذیب الانساب، ج۲، ص۴۱۴.    
[۱۴] ابن اثیر، علی بن محمد، الکامل فی التاریخ، ج۸، ص۲۰۹.    
[۱۵] ذهبی، محمد بن احمد، تاریخ الاسلام، ج۳۰، ص۴۵۳.    
[۱۶] صفدی، خلیل بن ایبک، الوافی بالوفیات، ج۲۱، ص۲۱۸.    
[۱۷] زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۶، ص۹۹.    

پدرش از بزرگان مذهب حنفی بغداد بود.
[۱۸] ذهبی، محمد بن احمد، سیر اعلام النبلاء، ج۱۸، ص۹۰.    
او در عصر خود ادیب، فقیه، اصولی، جدلی، آگاه به علوم قرآن محدثی ثقه و مدرس به شمار می‌آمد.
[۱۹] ابن أبی یعلی، محمد بن محمد، طبقات الحنابله، ج۲، ص۱۹۳.    
[۲۰] ابن اثیر، علی بن محمد، اللباب فی تهذیب الانساب، ج۲، ص۴۱۳.    
[۲۱] ذهبی، محمد بن احمد، تاریخ الاسلام، ج۳۰، ص۴۵۴.    
[۲۲] ذهبی، محمد بن احمد، العبر، ج۲، ص۳۰۹.    
[۲۳] صفدی، خلیل بن ایبک، الوافی بالوفیات، ج۲۱، ص۲۱۸.    
[۲۴] یافعی، عبدالله بن اسعد، مرآة الجنان، ج۳، ص۶۳.    



ابویعلی در پنج سالگی از استادان بغداد چون ابوالقاسم موسی بن عیسی سراج، علی بن معروف و دیگران حدیث شنید.
[۲۵] ابن جوزی، عبدالرحمن بن علی، المنتظم، ج۱۶، ص۹۸.    
[۲۶] ذهبی، محمد بن احمد، تاریخ الاسلام، ج۳۰، ص۴۵۶.    

سپس چند سال در حوزه درس بزرگ حنابله ابوعبداللّه بن حامد شرکت کرد و نزد وی در فقه صاحب‌نظر شد.
[۲۷] ذهبی، محمد بن احمد، تاریخ الاسلام، ج۳۰، ص۴۵۳.    
[۲۸] ذهبی، محمد بن احمد، العبر، ج۲، ص۳۰۹.    
[۲۹] ذهبی، محمد بن احمد، العبر، ج۲، ص۳۰۹.    
[۳۰] صفدی، خلیل بن ایبک، الوافی بالوفیات، ج۲۱، ص۲۱۸.    
[۳۱] یافعی، عبدالله بن اسعد، مرآة الجنان، ج۳، ص۶۳.    
[۳۲] حاجی خلیفه، مصطفی بن عبدالله، کشف الظنون، ج۱، ص۵۶۴.    
[۳۳] زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۶، ص۱۰۰.    

پس از آن برای کسب دانش بیشتر به شهرهای مکه، دمشق و حلب سفر کرد و از استادانی همچون ابومحمد عبداللّه لرحمان بن ابی‌نصر تمیمی، ابوبکر قطّان و دیگران حدیث آموخت.
[۳۴] ذهبی، محمد بن احمد، تاریخ الاسلام، ج۳۰، ص۴۵۶.    
[۳۵] ذهبی، محمد بن احمد، تاریخ الاسلام، ج۳۰، ص۴۵۶.    
[۳۶] صفدی، خلیل بن ایبک، الوافی بالوفیات، ج۲۱، ص۲۱۸.    



ابن فراء سال ۴۰۲ (هجری قمری) به امر استادش ابوعبداللّه بن حامد به تدریس پرداخت.
[۳۷] ذهبی، محمد بن احمد، سیر اعلام النبلاء، ج۱۸، ص۹۰.    

او در بغداد و دمشق به تدریس فقه و نقل حدیث اشتغال داشت.
[۳۸] ابن عساکر، علی بن حسن، تاریخ مدینة دمشق، ج۵۲، ص۳۵۴.    
[۳۹] ذهبی، محمد بن احمد، تاریخ الاسلام، ج۳۰، ص۴۵۶.    

کسانی چون ابوبکر احمد بن علی خطیب بغدادی،
[۴۰] خطیب بغدادی، احمد بن علی، تاریخ بغداد، ج۳، ص۵۵.    
ابوعلی اهوازی و بسیاری از دانش‌پژوهان بغداد از شاگردان وی به شمار می‌آمدند.
[۴۱] ابن عساکر، علی بن حسن، تاریخ مدینة دمشق، ج۵۲، ص۳۵۴.    



محمّد در سال ۴۱۴ (هجری قمری) برای انجام اعمال حج به مکه رفت. وی در زمان خود بسیار مورد توجه و احترام القادر و القائم عباسی بود.
[۴۲] زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۶، ص۱۰۰.    

بعد از مرگ قاضی القضات ابن ماکولا، از سوی القائم بامرا برای قضاوت در بغداد و اطراف آن، حرّان و حلوان منصوب گردید و از سوی خود برای قضا در حرّان و حلوان جانشین تعیین نمود.
[۴۳] ابن جوزی، عبدالرحمن بن علی، المنتظم، ج۱۶، ص۹۹.    
[۴۴] ابن اثیر، علی بن محمد، الکامل فی التاریخ، ج۸، ص۲۰۹.    
[۴۵] ذهبی، محمد بن احمد، تاریخ الاسلام، ج۳۰، ص۴۵۶.    
[۴۶] زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۶، ص۱۰۰.    

وی در عصر خود مفتی و رییس مذهب حنبلی در بغداد بود.


حنبلی کتاب‌های متعددی درباره موضوع‌های گوناگون دارد که عبارت‌اند از:
• کتاب احکام القرآن؛
[۴۷] ذهبی، محمد بن احمد، تاریخ الاسلام، ج۳۰، ص۴۵۹.    

• المعتمد؛
[۴۸] ذهبی، محمد بن احمد، تاریخ الاسلام، ج۳۰، ص۴۵۹.    

• المقتبس؛
[۴۹] ابن أبی‌ یعلی، محمد بن محمد، طبقات الحنابله، ج۲، ص۲۰۵.    
[۵۰] ذهبی، محمد بن احمد، تاریخ الاسلام، ج۳۰، ص۴۵۹.    

• الصفات؛
[۵۱] بغدادی، اسماعیل بن محمد، هدیة العارفین، ج۲، ص۷۲.    
[۵۲] ابن اثیر، علی بن محمد، الکامل فی التاریخ، ج۸، ص۲۰۹.    

• الایمان؛
• احکام السلطانیه؛
• الکفایه فی اصول الفقه؛
[۵۳] ذهبی، محمد بن احمد، تاریخ الاسلام، ج۳۰، ص۴۵۹.    

• احکام القرآن؛
• عیون المسائل؛
[۵۴] ذهبی، محمد بن احمد، تاریخ الاسلام، ج۳۰، ص۴۵۹.    

• اربع مقدمات فی اصول الدیانات؛
[۵۵] ذهبی، محمد بن احمد، تاریخ الاسلام، ج۳۰، ص۴۵۹.    

• تبرئة معاویه؛
• العده؛
• مقدمه فی الادب؛
• الطب؛
[۵۶] ذهبی، محمد بن احمد، تاریخ الاسلام، ج۳۰، ص۴۵۹.    

• اللباس؛
[۵۷] ذهبی، محمد بن احمد، تاریخ الاسلام، ج۳۰، ص۴۵۹.    

• المجرد.
[۵۸] ذهبی، محمد بن احمد، تاریخ الاسلام، ج۳۰، ص۴۵۹.    
[۵۹] زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۶، ص۱۰۰.    
[۶۰] زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۶، ص۱۰۰.    



ابن حسین سال ۴۵۸ (هجری قمری) در بغداد از دنیا رفت و در مقبره باب حرب به خاک سپرده شد.
[۶۱] خطیب بغدادی، احمد بن علی، تاریخ بغداد، ج۲، ص۲۵۲.    
[۶۲] ابن جوزی، عبدالرحمن بن علی، المنتظم، ج۱۶، ص۹۹.    
[۶۳] ابن اثیر، علی بن محمد، اللباب فی تهذیب الانساب، ج۲، ص۴۱۳.    
[۶۴] ابن اثیر، علی بن محمد، الکامل فی التاریخ، ج۸، ص۲۰۸.    
[۶۵] ذهبی، محمد بن احمد، تاریخ الاسلام، ج۳۰، ص۴۵۶.    
[۶۶] ذهبی، محمد بن احمد، العبر،ج۲، ص۳۰۹.    
[۶۷] صفدی، خلیل بن ایبک، الوافی بالوفیات، ج۲۱، ص۲۱۸.    
[۶۸] حاجی خلیفه، مصطفی بن عبدالله، کشف الظنون، ج۱، ص۵۶۴.    
[۶۹] بغدادی، اسماعیل بن محمد، هدیة العارفین، ج۲، ص۷۲.    
[۷۰] زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۶، ص۹۹.    

(دیگر منابع:
[۷۱] زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۶، ص۹۹.    
[۷۲] بغدادی، اسماعیل بن محمد، هدیة العارفین، ج۲، ص۷۲.    
[۷۳] حاجی خلیفه، مصطفی بن عبدالله، کشف الظنون، ج۱، ص۵۶۴.    
[۷۴] یافعی، عبدالله بن اسعد، مرآة الجنان، ج۳، ص۶۳.    
[۷۵] صفدی، خلیل بن ایبک، الوافی بالوفیات، ج۲۱، ص۲۱۸.    
[۷۶] ذهبی، محمد بن احمد، العبر،ج۲، ص۳۰۹.    
[۷۷] ذهبی، محمد بن احمد، تاریخ الاسلام، ج۳۰، ص۴۵۶.    
[۷۸] ابن اثیر، علی بن محمد، الکامل فی التاریخ، ج۸، ص۲۰۸.    
[۷۹] ابن اثیر، علی بن محمد، اللباب فی تهذیب الانساب، ج۲، ص۴۱۳.    
[۸۰] ابن جوزی، عبدالرحمن بن علی، المنتظم، ج۱۶، ص۹۹.    
[۸۱] ابن عماد حنبلی، عبدالحی، شذرات الذهب، ج۶، ص۴۳۴.    
)
۱. ↑ ابن جوزی، عبدالرحمن بن علی، المنتظم، ج۱۶، ص۹۸.    
۲. ↑ ابن اثیر، علی بن محمد، اللباب فی تهذیب الانساب، ج۲، ص۴۱۳.    
۳. ↑ ابن اثیر، علی بن محمد، الکامل فی التاریخ، ج۸، ص۲۰۸.    
۴. ↑ ذهبی، محمد بن احمد، تاریخ الاسلام، ج۳۰، ص۴۵۳.    
۵. ↑ ذهبی، محمد بن احمد، العبر، ج۲، ص۳۰۹.    
۶. ↑ صفدی، خلیل بن ایبک، الوافی بالوفیات، ج۲۱، ص۲۱۸.    
۷. ↑ یافعی، عبدالله بن اسعد، مرآة الجنان، ج۳، ص۶۳.    
۸. ↑ حاجی خلیفه، مصطفی بن عبدالله، کشف الظنون، ج۱، ص۵۶۴.    
۹. ↑ بغدادی، اسماعیل بن محمد، هدیة العارفین، ج۲، ص۷۲.    
۱۰. ↑ زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۶، ص۹۹.    
۱۱. ↑ خطیب بغدادی، احمد بن علی، تاریخ بغداد، ج۲، ص۲۵۲.    
۱۲. ↑ ابن جوزی، عبدالرحمن بن علی، المنتظم، ج۱۶، ص۹۸.    
۱۳. ↑ ابن اثیر، علی بن محمد، اللباب فی تهذیب الانساب، ج۲، ص۴۱۴.    
۱۴. ↑ ابن اثیر، علی بن محمد، الکامل فی التاریخ، ج۸، ص۲۰۹.    
۱۵. ↑ ذهبی، محمد بن احمد، تاریخ الاسلام، ج۳۰، ص۴۵۳.    
۱۶. ↑ صفدی، خلیل بن ایبک، الوافی بالوفیات، ج۲۱، ص۲۱۸.    
۱۷. ↑ زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۶، ص۹۹.    
۱۸. ↑ ذهبی، محمد بن احمد، سیر اعلام النبلاء، ج۱۸، ص۹۰.    
۱۹. ↑ ابن أبی یعلی، محمد بن محمد، طبقات الحنابله، ج۲، ص۱۹۳.    
۲۰. ↑ ابن اثیر، علی بن محمد، اللباب فی تهذیب الانساب، ج۲، ص۴۱۳.    
۲۱. ↑ ذهبی، محمد بن احمد، تاریخ الاسلام، ج۳۰، ص۴۵۴.    
۲۲. ↑ ذهبی، محمد بن احمد، العبر، ج۲، ص۳۰۹.    
۲۳. ↑ صفدی، خلیل بن ایبک، الوافی بالوفیات، ج۲۱، ص۲۱۸.    
۲۴. ↑ یافعی، عبدالله بن اسعد، مرآة الجنان، ج۳، ص۶۳.    
۲۵. ↑ ابن جوزی، عبدالرحمن بن علی، المنتظم، ج۱۶، ص۹۸.    
۲۶. ↑ ذهبی، محمد بن احمد، تاریخ الاسلام، ج۳۰، ص۴۵۶.    
۲۷. ↑ ذهبی، محمد بن احمد، تاریخ الاسلام، ج۳۰، ص۴۵۳.    
۲۸. ↑ ذهبی، محمد بن احمد، العبر، ج۲، ص۳۰۹.    
۲۹. ↑ ذهبی، محمد بن احمد، العبر، ج۲، ص۳۰۹.    
۳۰. ↑ صفدی، خلیل بن ایبک، الوافی بالوفیات، ج۲۱، ص۲۱۸.    
۳۱. ↑ یافعی، عبدالله بن اسعد، مرآة الجنان، ج۳، ص۶۳.    
۳۲. ↑ حاجی خلیفه، مصطفی بن عبدالله، کشف الظنون، ج۱، ص۵۶۴.    
۳۳. ↑ زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۶، ص۱۰۰.    
۳۴. ↑ ذهبی، محمد بن احمد، تاریخ الاسلام، ج۳۰، ص۴۵۶.    
۳۵. ↑ ذهبی، محمد بن احمد، تاریخ الاسلام، ج۳۰، ص۴۵۶.    
۳۶. ↑ صفدی، خلیل بن ایبک، الوافی بالوفیات، ج۲۱، ص۲۱۸.    
۳۷. ↑ ذهبی، محمد بن احمد، سیر اعلام النبلاء، ج۱۸، ص۹۰.    
۳۸. ↑ ابن عساکر، علی بن حسن، تاریخ مدینة دمشق، ج۵۲، ص۳۵۴.    
۳۹. ↑ ذهبی، محمد بن احمد، تاریخ الاسلام، ج۳۰، ص۴۵۶.    
۴۰. ↑ خطیب بغدادی، احمد بن علی، تاریخ بغداد، ج۳، ص۵۵.    
۴۱. ↑ ابن عساکر، علی بن حسن، تاریخ مدینة دمشق، ج۵۲، ص۳۵۴.    
۴۲. ↑ زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۶، ص۱۰۰.    
۴۳. ↑ ابن جوزی، عبدالرحمن بن علی، المنتظم، ج۱۶، ص۹۹.    
۴۴. ↑ ابن اثیر، علی بن محمد، الکامل فی التاریخ، ج۸، ص۲۰۹.    
۴۵. ↑ ذهبی، محمد بن احمد، تاریخ الاسلام، ج۳۰، ص۴۵۶.    
۴۶. ↑ زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۶، ص۱۰۰.    
۴۷. ↑ ذهبی، محمد بن احمد، تاریخ الاسلام، ج۳۰، ص۴۵۹.    
۴۸. ↑ ذهبی، محمد بن احمد، تاریخ الاسلام، ج۳۰، ص۴۵۹.    
۴۹. ↑ ابن أبی‌ یعلی، محمد بن محمد، طبقات الحنابله، ج۲، ص۲۰۵.    
۵۰. ↑ ذهبی، محمد بن احمد، تاریخ الاسلام، ج۳۰، ص۴۵۹.    
۵۱. ↑ بغدادی، اسماعیل بن محمد، هدیة العارفین، ج۲، ص۷۲.    
۵۲. ↑ ابن اثیر، علی بن محمد، الکامل فی التاریخ، ج۸، ص۲۰۹.    
۵۳. ↑ ذهبی، محمد بن احمد، تاریخ الاسلام، ج۳۰، ص۴۵۹.    
۵۴. ↑ ذهبی، محمد بن احمد، تاریخ الاسلام، ج۳۰، ص۴۵۹.    
۵۵. ↑ ذهبی، محمد بن احمد، تاریخ الاسلام، ج۳۰، ص۴۵۹.    
۵۶. ↑ ذهبی، محمد بن احمد، تاریخ الاسلام، ج۳۰، ص۴۵۹.    
۵۷. ↑ ذهبی، محمد بن احمد، تاریخ الاسلام، ج۳۰، ص۴۵۹.    
۵۸. ↑ ذهبی، محمد بن احمد، تاریخ الاسلام، ج۳۰، ص۴۵۹.    
۵۹. ↑ زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۶، ص۱۰۰.    
۶۰. ↑ زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۶، ص۱۰۰.    
۶۱. ↑ خطیب بغدادی، احمد بن علی، تاریخ بغداد، ج۲، ص۲۵۲.    
۶۲. ↑ ابن جوزی، عبدالرحمن بن علی، المنتظم، ج۱۶، ص۹۹.    
۶۳. ↑ ابن اثیر، علی بن محمد، اللباب فی تهذیب الانساب، ج۲، ص۴۱۳.    
۶۴. ↑ ابن اثیر، علی بن محمد، الکامل فی التاریخ، ج۸، ص۲۰۸.    
۶۵. ↑ ذهبی، محمد بن احمد، تاریخ الاسلام، ج۳۰، ص۴۵۶.    
۶۶. ↑ ذهبی، محمد بن احمد، العبر،ج۲، ص۳۰۹.    
۶۷. ↑ صفدی، خلیل بن ایبک، الوافی بالوفیات، ج۲۱، ص۲۱۸.    
۶۸. ↑ حاجی خلیفه، مصطفی بن عبدالله، کشف الظنون، ج۱، ص۵۶۴.    
۶۹. ↑ بغدادی، اسماعیل بن محمد، هدیة العارفین، ج۲، ص۷۲.    
۷۰. ↑ زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۶، ص۹۹.    
۷۱. ↑ زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۶، ص۹۹.    
۷۲. ↑ بغدادی، اسماعیل بن محمد، هدیة العارفین، ج۲، ص۷۲.    
۷۳. ↑ حاجی خلیفه، مصطفی بن عبدالله، کشف الظنون، ج۱، ص۵۶۴.    
۷۴. ↑ یافعی، عبدالله بن اسعد، مرآة الجنان، ج۳، ص۶۳.    
۷۵. ↑ صفدی، خلیل بن ایبک، الوافی بالوفیات، ج۲۱، ص۲۱۸.    
۷۶. ↑ ذهبی، محمد بن احمد، العبر،ج۲، ص۳۰۹.    
۷۷. ↑ ذهبی، محمد بن احمد، تاریخ الاسلام، ج۳۰، ص۴۵۶.    
۷۸. ↑ ابن اثیر، علی بن محمد، الکامل فی التاریخ، ج۸، ص۲۰۸.    
۷۹. ↑ ابن اثیر، علی بن محمد، اللباب فی تهذیب الانساب، ج۲، ص۴۱۳.    
۸۰. ↑ ابن جوزی، عبدالرحمن بن علی، المنتظم، ج۱۶، ص۹۹.    
۸۱. ↑ ابن عماد حنبلی، عبدالحی، شذرات الذهب، ج۶، ص۴۳۴.    


• پژوهشگاه فرهنگ و معارف اسلامی، دائرة المعارف مؤلفان اسلامی، برگرفته از مقاله «محمّد بن حسین حنبلی بغدادی»، ج۳، ص۲۹۸.


رده‌های این صفحه : ادیبان حنبلی قرن 5 (قمری) | اصولیان حنبلی قرن 5 (قمری) | درگذشتگان سال 458 (قمری) | زادگان سال 380 (قمری) | شخصیت‌های قرن 5 (قمری) | علمای حنبلی قرن 5 (قمری) | فقهای حنبلی قرن 5 (قمری) | مؤلفان حنبلی قرن 5 (قمری) | محدثان حنبلی قرن 5 (قمری) | مفتیان حنبلی قرن 5 (قمری)
جعبه ابزار