• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

معلوم‌

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف


مَعلوم: مشخص؛ شناخته شده؛ مقابل مجهول.
از احکام آن در اصول فقه و بسیاری از ابواب فقهی سخن گفته‌اند.
الف. اصول فقه
در باره حجیت اجماع و چگونگی کشف آن از قول معصوم (علیه‌السّلام) و راههای آن، میان اصولیان بحثهای زیادی مطرح است.
از راههای کشف -که برخی بدان قائل شده‌اند ـ حس میباشد که سه قسم است: اجماع تشرفی، تقریری و دخولی. در اجماع دخولی گفته‌اند: مخالفت کسی که نسَبش معلوم است، ضرری به تحقق اجماع و کشف آن از قول معصوم (علیه‌السّلام) نمی‌رساند
[۱] خوئی، ابو القاسم، اصول الفقه، ج۲، ص۹۵-۹۶.
[۲] سبحانی، جعفر، انوار الاصول، ج۲، ص۳۷۱.
(←اجماع).
ب. فقه
در مال حلال آمیخته به حرام، چنانچه مقدار مال و مالک آن معلوم و عین آن موجود و قابل تفکیک باشد، لازم است عین مال به صاحبش بازگردانده شود؛ لیکن اگر مستهلک شده یا تفکیک آن ناممکن باشد، باید قیمت آن را بپردازد؛ اما اگر مقدار مال حرام معلوم؛ لیکن مالک آن مجهول باشد، با یاس از پیدا شدن مالک، بنابر مشهور، باید آن را از طرف مالکش صدقه بدهد
[۳] علامه حلی، حسن بن یوسف، ارشاد الاذهان، ج۱، ص۲۹۲.
[۴] شهید ثانی، زین‌الدین، رسائل الشهید الثانی، ج۲، ص۱۲۴۳.
[۵] همدانی، عبدالحسین، مصباح الفقیه، ج۱۴، ص۱۶۴.
(← مال مخلوط به حرام).
در عقود (←عقد) و ایقاعات (←ایقاع) آنچه از ارکان عقد یا ایقاع به شمار میرود، باید معلوم و معین باشد، مانند دو طرف عقد،
[۶] بحرالعلوم، سید محمدمهدی، العناوین، ج۲، ص۱۸۷.
عوض و معوض در عقود معاوضی، همچون بیع
[۷] نجفی، محمدحسن، جواهر الکلام، ج۲۲، ص۴۰۵-۴۰۷ و۴۱۷-۴۱۸.
و اجاره؛
[۸] یزدی، سید محمدکاظم، العروة الوثقی، ج۵، ص۱۰.
مدت در مثل سلف
[۹] نجفی، محمدحسن، جواهر الکلام، ج۲۴، ص۲۹۹۲.
(← بیع سلف)، نسیه
[۱۰] نجفی، محمدحسن، جواهر الکلام، ج۲۳، ص۱۰۰-۱۰۲.
(← بیع نسیه)، مساقات
[۱۱] نجفی، محمدحسن، جواهر الکلام، ج۲۷، ص۶۳-۶۴.
[۱۲] یزدی، سید محمدکاظم، العروة الوثقی، ج۵، ص۳۵۳.
[۱۳] مجموعه مراجع، توضیح المسائل مراجع، ج۲، ص۳۶۹.
(←مساقات) و ازدواج موقت؛
[۱۴] نجفی، محمدحسن، جواهر الکلام، ج۳۰، ص۱۷۲-۱۷۳.
مقدار سهم هر یک از مالک و زارع در مزارعه
[۱۵] نجفی، محمدحسن، جواهر الکلام، ج۲۷، ص۳-۱۵.
[۱۶] یزدی، سید محمدکاظم، العروة الوثقی، ج۵، ص۲۹۳.
(←مزارعه) و نیز سهم مالک و عامل در مضاربه
[۱۷] نجفی، محمدحسن، جواهر الکلام، ج۲۶، ص۳۵۸.
[۱۸] یزدی، سید محمدکاظم، العروة الوثقی، ج۵، ص۱۵۰.
(←مضاربه) و مهر (← مهر) در ازدواج موقت.
[۱۹] نجفی، محمدحسن، جواهر الکلام، ج۳۰، ص۱۶۲.
شرایط ضمن عقد باید معلوم باشد و در صورت مجهول بودن، شرط باطل خواهد بود
[۲۰] انصاری، مرتضی، کتاب المکاسب، ج۶، ص۵۱-۵۳.
[۲۱] یزدی، سید محمدکاظم، حاشیة المکاسب، ج۲، ص۱۱۶.
(←شرط ضمن عقد).
در ابراء (← ابراء) آیا معلوم بودن حق مورد ابراء شرط است یا نه؟ مسئله اختلافی است. قول مشهور عدم شرطیت است.
[۲۲] شهید ثانی، زین‌الدین، مسالک الافهام، ج۸، ص۲۸۱.
در مسابقه اسب دوانی (← اسب دوانی) و مانند آن، آغاز و انجام مسافت باید معلوم باشد؛
[۲۳] نجفی، محمدحسن، جواهر الکلام، ج۲۸، ص۲۲۷.
چنان که در مسابقه تیراندازی (←رمایه)، مسافت بین تیرانداز و هدف، تعداد تیرهایی که پرتاب میشود و تعدادی که باید به هدف بخورد، همچنین نوع ابزار پرتاب کننده تیر باید معلوم باشد
[۲۴] طوسی، محمد بن حسن، المبسوط، ج۶، ص۲۹۶.
[۲۵] نجفی، محمدحسن، جواهر الکلام، ج۲۸، ص۲۳۱.
(← سبق).
چنانچه کسی به فرزندیِ کودکی اقرار کند، در صورت معلوم بودن نسب کودک، اقرار او پذیرفته نیست
[۲۶] شهید ثانی، زین‌الدین، مسالک الافهام، ج۱۱، ص۱۲۵.
(←استلحاق). مال پیدا شده، چنانچه صاحبش معلوم باشد، باید به او برگردانده شود، هر چند قیمت آن کمتر از یک در هم باشد و یابنده بدون رضایت صاحب مال نمیتواند آن را تملک کند؛ لیکن چنانچه مجهول المالک باشد (←مجهول المالک)، میتواند در صورت کمتر بودن قیمت آن از یک درهم، آن را به قصد تملک بردارد
[۲۷] مجموعه مراجع، توضیح المسائل مراجع، ج۲، ص۵۵۵.
(←لقطه).
بنابر قول برخی در اقامه دعوا (← دعوا)، مورد ادعا به لحاظ جنس، نوع، وصف و‌اندازه باید معلوم باشد و در صورت مجهول بودن ادعا پذیرفته نیست. همچنین مدعی علیه باید معلوم باشد. بنابر این، اقامه دعوا بر یکی از دو نفر با تردید، پذیرفته نیست.
[۲۸] یزدی، سید محمدکاظم، العروة الوثقی (تکملة)، ج۳، ص۳۸-۳۹.
[۲۹] صادق، محمد، فقه الصادق، ج۲۵، ص۱۹۸.
(←مجهول)

فهرست مندرجات

۱ - پانویس
۲ - منبع

۱. ↑ خوئی، ابو القاسم، اصول الفقه، ج۲، ص۹۵-۹۶.
۲. ↑ سبحانی، جعفر، انوار الاصول، ج۲، ص۳۷۱.
۳. ↑ علامه حلی، حسن بن یوسف، ارشاد الاذهان، ج۱، ص۲۹۲.
۴. ↑ شهید ثانی، زین‌الدین، رسائل الشهید الثانی، ج۲، ص۱۲۴۳.
۵. ↑ همدانی، عبدالحسین، مصباح الفقیه، ج۱۴، ص۱۶۴.
۶. ↑ بحرالعلوم، سید محمدمهدی، العناوین، ج۲، ص۱۸۷.
۷. ↑ نجفی، محمدحسن، جواهر الکلام، ج۲۲، ص۴۰۵-۴۰۷ و۴۱۷-۴۱۸.
۸. ↑ یزدی، سید محمدکاظم، العروة الوثقی، ج۵، ص۱۰.
۹. ↑ نجفی، محمدحسن، جواهر الکلام، ج۲۴، ص۲۹۹۲.
۱۰. ↑ نجفی، محمدحسن، جواهر الکلام، ج۲۳، ص۱۰۰-۱۰۲.
۱۱. ↑ نجفی، محمدحسن، جواهر الکلام، ج۲۷، ص۶۳-۶۴.
۱۲. ↑ یزدی، سید محمدکاظم، العروة الوثقی، ج۵، ص۳۵۳.
۱۳. ↑ مجموعه مراجع، توضیح المسائل مراجع، ج۲، ص۳۶۹.
۱۴. ↑ نجفی، محمدحسن، جواهر الکلام، ج۳۰، ص۱۷۲-۱۷۳.
۱۵. ↑ نجفی، محمدحسن، جواهر الکلام، ج۲۷، ص۳-۱۵.
۱۶. ↑ یزدی، سید محمدکاظم، العروة الوثقی، ج۵، ص۲۹۳.
۱۷. ↑ نجفی، محمدحسن، جواهر الکلام، ج۲۶، ص۳۵۸.
۱۸. ↑ یزدی، سید محمدکاظم، العروة الوثقی، ج۵، ص۱۵۰.
۱۹. ↑ نجفی، محمدحسن، جواهر الکلام، ج۳۰، ص۱۶۲.
۲۰. ↑ انصاری، مرتضی، کتاب المکاسب، ج۶، ص۵۱-۵۳.
۲۱. ↑ یزدی، سید محمدکاظم، حاشیة المکاسب، ج۲، ص۱۱۶.
۲۲. ↑ شهید ثانی، زین‌الدین، مسالک الافهام، ج۸، ص۲۸۱.
۲۳. ↑ نجفی، محمدحسن، جواهر الکلام، ج۲۸، ص۲۲۷.
۲۴. ↑ طوسی، محمد بن حسن، المبسوط، ج۶، ص۲۹۶.
۲۵. ↑ نجفی، محمدحسن، جواهر الکلام، ج۲۸، ص۲۳۱.
۲۶. ↑ شهید ثانی، زین‌الدین، مسالک الافهام، ج۱۱، ص۱۲۵.
۲۷. ↑ مجموعه مراجع، توضیح المسائل مراجع، ج۲، ص۵۵۵.
۲۸. ↑ یزدی، سید محمدکاظم، العروة الوثقی (تکملة)، ج۳، ص۳۸-۳۹.
۲۹. ↑ صادق، محمد، فقه الصادق، ج۲۵، ص۱۹۸.
جعبه ابزار