مقالات دارابی
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
هجرت به معنای خروج از سرزمینی و ورود به سرزمینی دیگر جهت ساکن شدن در آن است.
سالی که پیامبر اسلام (صلّیاللهعلیهوآله) از مکه به مدینه هجرت کرد را، سال هجرت نامیده و مبدا تاریخ مسلمانان قرار داده شده است.
از احکام مرتبط با آن در بابهای صلات و جهاد سخن گفتهاند.
هجرت به کسر و ضم «هـ» در اصل، اسم از «هجر» ضدّ وصل به معنای قطع و بریدن و رها کردن است؛ سپس کاربرد آن در معنای خروج از سرزمینی و ورود به سرزمینی دیگر و ترک سرزمین نخست به جهت اقامت در سرزمین دوم، غلبه پیدا کرده است.
از این رو، در قرآن کریم، مسلمانانی که سرزمین مکه را ترک کرده و برای اقامت به مدینه آمدند، مهاجران نامیده شدند؛ چنانکه مسلمانان مدینه انصار نامیده شدند.
همچنین سال آمدن رسول خدا (صلّیاللهعلیهوآله) از مکه به مدینه، سال هجرت نامیده و مبدا تاریخ مسلمانان قرار داده شده است.
هجرت از سرزمین اسلام به سرزمین کفر و شرک، در صورتی که موجب نقص دین مسلمانان گردد، مصداق تَعَرُّب بعد از هجرت (← تعرّب بعد از هجرت) به شمار میرود و از گناهان کبیره است؛
چنانکه هجرت از سرزمین کفر به سرزمین اسلام، در صورتی که انسان در سرزمین کفر نتواند تکالیف دینی و شرعی خود را انجام دهد یا بیم انحراف، ضلالت و تباهی کشیده شدن خود یا اعضای خانواده برود، در صورت امکان و حرجی نبودن واجب میباشد.
برخی، هجرت از سرزمین مخالفان شیعه (← مخالف) به سرزمین شیعیان را در صورتی که مکلف از اقامه شعائر و تکالیف دینی خود در آنجا ناتوان باشد، واجب دانستهاند.
(← بلاد خلاف).
چنانچه پس از قرارداد آتشبس و صلح میان مسلمانان و کفار، زنی از کفار به سرزمین اسلام هجرت کند، بازگرداندن وی جایز نخواهد بود؛ لیکن مهری که همسر کافرش به او داده، در صورتی که اموال مباح باشد ـ نه اموال حرام، همچون شراب و خوک ـ از بیتالمال به او بازگردانده میشود.
شرط بازگرداندن زن کافری که مسلمان شده و به سرزمین اسلام هجرت کرده، در قرارداد آتشبس جایز نیست و در صورت شرط کردن، وفا به آن واجب نخواهد بود.
چنانچه مرد مسلمانی بخواهد همراه او به سرزمین کفر هجرت کند، پذیرش خواسته او بر زن واجب نیست.
زن مسلمانی که در سرزمین کفر زندگی میکند، چنانچه همسرش او را طلاق دهد، پس از طلاق واجب است به سرزمین اسلام هجرت کند، مگر آنکه در محل زندگیاش بر خود و آیینش ایمن باشد.
بردهای که مولایش کافر است و با هم در سرزمین کفر زندگی میکند، چنانچه پیش از مولای خود مسلمان شود و به سرزمین اسلام هجرت کند، آزاد میشود.
اگر مسلمانی در جایی زندگی میکند که شش ماه آن روز و شش ماه دیگرش شب است و میتواند به سرزمینی هجرت کند که نمازها و روزهاش را در وقت مقرر شرعی بهجا آورد، بنابر تصریح برخی، واجب است هجرت کند.
در موارد اختلاف دو یا چند نفر بر سر امامت جماعت، برای انتخاب یکی از آنان، به مرجّحات رجوع میشود. از مرجّحات، پیشگام بودن در هجرت از سرزمین کفر به سرزمین اسلام شمرده شده است.
• فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت (علیهمالسلام)، ج۹، ص۵۲۸.
