موافات
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
موافات به معنای استحقاق
ثواب یا عقاب بر اساس
ایمان یا
کفر فرد است.
در حالی که برخی از
مرجئه معتقدند ایمان باعث بطلان
گناهان میشود و
معتزله قائل به
احباط و
تکفیر هستند، علمای
شیعه بر این باورند که استحقاق
ثواب و عقاب به موافقت بر ایمان یا کفر بستگی دارد.
برخی نیز بر این عقیدهاند که تحقق شرایط ایمان و کفر به تنهایی برای استحقاق ثواب یا عقاب کافی است.
موافات: مقابل احباط و تکفیراست.
فرجام هر مؤمن صالح،
بهشت و جاودانگی و
خلود در آن است؛ چنان که فرجام هر کافر،
دوزخ و خلود در آن میباشد؛
لیکن مؤمنی که در حوزه عمل، اعمال او آمیزهای از طاعتها و گناهان است، در صورتی که بدون
توبه از
دنیا برود، درباره استحقاق او نسبت به ثواب طاعت و عقاب بر گناه، اختلاف کردهاند.
بعضی مرجئه قائل شدهاند که ایمان لغزشهای رفتاری را باطل و بی اثر میکند و با وجود ایمان، عقوبتی بر گناه مترتب نمیشود؛ چنان که با وجود کفر، ثوابی بر طاعت مترتب نمیگردد؛ لیکن دیگران، قائل به ثبوت ثواب و عقاب در حق او شدهاند.
جمهور متعزله قائل به احباط و تکفیر شده و گفتهاند: هر مؤمنی که بدون توبه از گناه کبیره از دنیا رود، مستحق دخول جاودانه در دوزخ است؛ هرچند عقوبت وی کمتر و سبک تر از عقوبت کافر میباشد. بنابر این، ارتکاب یک گناه کبیره بدون توبه از آن موجب بطلان (احباط) همه طاعات میگردد.
عالمان شیعه نظریه معتزله را باطل دانسته و اکثر ایشان استحقاق ثواب یا عقاب را مشروط به موافات بر ایمان یا کفر دانستهاند؛ بدین معنا که اگر چنین فردی بر ایمان بمیرد، مستحق ثواب است و
طاعت او باطل نمیشود؛ اما اگر بر کفر بمیرد، طاعاتش باطل است و مستحق ثواب نخواهد بود.
برخی نه به موافات قائل شدهاند و نه به احباط؛ بلکه گفتهاند: هر یک از ایمان و کفر با تحقق شرایط آن تحقق مییابد و با تحقق آن، استحقاق ثواب یا عقاب ثابت میشود.
بنابر این، استحقاق ثواب و عقاب منوط به شرط متاخر (مردن بـر ایمان یا کفر) نیست و چنانچه شخص بعد از ایمان کافر شود، کفر لاحق او کاشف از آن است که وی پیش از این، فاقد ایمان حقیقی بوده است. در نتیجه مستحق ثواب نیز نبوده است و اطلاق مؤمن بر او، در حد لفظ و بر حسب ظاهر حال او بوده است و اگر کسی بعد از کفر، ایمان بیاورد، استحقاق عقاب ساقط میشود.
این سقوط ناشی از
عفو خدای تعالی است نه احباط و نه عدم موافات.
• فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت (علیهمالسّلام)، ج۸، ص ۳۵۰.
