• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

موفق بن احمد خوارزمی

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف


منبع: موفق بن احمد خوارزمی

موفق بن احمد خوارزمی (حدود ۴۸۴ ـ ۵۶۸ هـ.ق) فقیه‌، ادیب، شاعر و خطیب بود.
وی علم حدیث را از استادانی چون نجم‌الدین عمر نسفی، ابومنصور دیلمی و برهان‌الدین غزنوی فراگرفت.
او ادبیات را نزد جاراللّه زمخشری در خوارزم فراگرفت.
ایشان استاد ناصر بن عبدالسید خوارزمی (ادیب معتزلی) بود.
وی امر خطابه را در مسجد جامع خوارزم به‌عهده داشت. به‌همین دلیل به خطیب خوارزم معروف بود.
او سنی مذهب بود، اما به برتری امام علی (علیه‌السلام) اعتقاد داشت.
آثار وی شامل: مناقب امیرالمؤمنین علی بن ابی‌طالب (علیه‌السلام)، مناقب الامام ابوحنیفه و دیوان شعر است.
درنهایت ایشان در سال ۵۶۸ (هجری قمری) درگذشت.


ابومؤید موفق بن احمد بن محمد مکی خوارزمی حدود سال ۴۸۴ (هجری قمری) در مکه متولد شد.
[۱] سیوطی، عبدالرحمن بن ابی‌بکر، بغیه الوعاه، ج۲، ص۳۰۸.    
[۲] زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۷، ص۳۳۳.    
[۳] بغدادی، اسماعیل بن محمد، هدیة العارفین، ج۲، ص۴۸۲.    
برخی نام او را موفق‌الدین محمد بن احمد آورده‌اند.
[۴] آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذّریعة، ج۲۲، ص۳۱۵.    
آقابزرگ دربارۀ عقیده و مذهب او می‌نویسد: «شکی نیست که او علی (علیه‌السلام) را از دیگر صحابه برتر می‌دانست و اینکه برخی نام او را در شمار بزرگان شیعه آورده‌اند، شاید به دلیل تألیف کتاب مناقب او دربارۀ علی (علیه‌السلام) باشد، وگرنه او از بزرگان اهل سنت محسوب می‌شود و در مناقب ابوحنیفه کتابی در چهل باب نوشته است.»
[۵] آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذّریعة، ج۲۲، ص۳۱۵.    

خوارزمی به فقه و ادبیات آشنایی کامل داشت و در شعر و شاعری نیز دستی داشت.
[۶] سیوطی، عبدالرحمن بن ابی‌بکر، بغیه الوعاه، ج۲، ص۳۰۸.    
[۷] زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۷، ص۳۳۳.    
وی امر خطابه را در مسجد جامع خوارزم به‌عهده داشت؛ بدین علت خطیب خوارزم خوانده می‌شد.
[۸] حموی، یاقوت بن عبدالله، معجم الادباء، ج۲، ص۸۳۸.    
[۹] آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذّریعة، ج۲۲، ص۳۱۵.    
[۱۰] سیوطی، عبدالرحمن بن ابی‌بکر، بغیه الوعاه، ج۲، ص۳۰۸.    
[۱۱] بغدادی، اسماعیل بن محمد، هدیة العارفین، ج۲، ص۴۸۲.    

موفق حدیث را از نجم‌الدین عمر بن محمد بن احمد نسفی،
[۱۲] قرشی، عبدالقادر بن محمد، الجواهر المضیئه، ج۳، ص۵۲۳.
ابومنصور شهردار بن شیرویه دیلمی، ابوالحسن علی بن احمد عاصمی، برهان‌الدین ابوالحسن علی بن حسین غزنوی و ابوالفضل محمد بن علی بن محمد که از استادان منتجب الدین بن بابویه بود، فراگرفت.
[۱۳] آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذّریعة، ج۲۲، ص۳۱۵.    
او همچنین ادبیات را در خوارزم نزد جاراللّه زمخشری آموخت.
[۱۴] قرشی، عبدالقادر بن محمد، الجواهر المضیئه، ج۳، ص۵۲۳.
[۱۵] آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذّریعة، ج۲۲، ص۳۱۵.    

مکی یکی از شاگردانش ناصر بن عبدالسید خوارزمی معروف به ادیب معتزلی بود.
[۱۶] سیوطی، عبدالرحمن بن ابی‌بکر، بغیه الوعاه، ج۲، ص۳۰۸.    

محمد بن احمد تألیفاتی به او منسوب است. از جمله:
•مناقب امیرالمؤمنین علی بن ابی‌طالب (علیه‌السلام)؛
[۱۷] زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۷، ص۳۳۳.    
[۱۸] آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذّریعة، ج۲۲، ص۳۱۵.    
•مناقب الامام ابوحنیفه؛ (در ۴۰ باب)
[۱۹] بغدادی، اسماعیل بن محمد، هدیة العارفین، ج۲، ص۴۸۲.    
[۲۰] آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذّریعة، ج۲۲، ص۳۱۵.    
[۲۱] زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۷، ص۳۳۳.    
•دیوان شعر.
[۲۲] حاجی خلیفه، مصطفی بن عبدالله، کشف الظنون، ج۱، ص۸۱۵.    

ابومؤید سرانجام در سال ۵۶۸ (هجری قمری) دار فانی را وداع گفت.
[۲۳] قرشی، عبدالقادر بن محمد، الجواهر المضیئه، ج۳، ص۵۲۳.
[۲۴] آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذّریعة، ج۲۲، ص۳۱۵.    
[۲۵] سیوطی، عبدالرحمن بن ابی‌بکر، بغیه الوعاه، ج۲، ص۳۰۸.    
[۲۶] زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۷، ص۳۳۳.    
[۲۷] بغدادی، اسماعیل بن محمد، هدیة العارفین، ج۲، ص۴۸۲.    
[۲۸] حاجی خلیفه، مصطفی بن عبدالله، کشف الظنون، ج۱، ص۸۱۵.    
(دیگر منابع:
[۲۹] کحاله، عمررضا، معجم المؤلفین، ج۱۳، ص۵۲.    
[۳۰] قمی، عباس، الکنی و الالقاب، ج۲، ص۱۵.    
[۳۱] حاجی خلیفه، مصطفی بن عبدالله، کشف الظنون، ج۲، ص۱۸۳۸    
[۳۲] بروکلمان، کارل، تاریخ الادب العربی، ج۶، ص۲۴۷.
)
۱. ↑ سیوطی، عبدالرحمن بن ابی‌بکر، بغیه الوعاه، ج۲، ص۳۰۸.    
۲. ↑ زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۷، ص۳۳۳.    
۳. ↑ بغدادی، اسماعیل بن محمد، هدیة العارفین، ج۲، ص۴۸۲.    
۴. ↑ آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذّریعة، ج۲۲، ص۳۱۵.    
۵. ↑ آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذّریعة، ج۲۲، ص۳۱۵.    
۶. ↑ سیوطی، عبدالرحمن بن ابی‌بکر، بغیه الوعاه، ج۲، ص۳۰۸.    
۷. ↑ زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۷، ص۳۳۳.    
۸. ↑ حموی، یاقوت بن عبدالله، معجم الادباء، ج۲، ص۸۳۸.    
۹. ↑ آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذّریعة، ج۲۲، ص۳۱۵.    
۱۰. ↑ سیوطی، عبدالرحمن بن ابی‌بکر، بغیه الوعاه، ج۲، ص۳۰۸.    
۱۱. ↑ بغدادی، اسماعیل بن محمد، هدیة العارفین، ج۲، ص۴۸۲.    
۱۲. ↑ قرشی، عبدالقادر بن محمد، الجواهر المضیئه، ج۳، ص۵۲۳.
۱۳. ↑ آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذّریعة، ج۲۲، ص۳۱۵.    
۱۴. ↑ قرشی، عبدالقادر بن محمد، الجواهر المضیئه، ج۳، ص۵۲۳.
۱۵. ↑ آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذّریعة، ج۲۲، ص۳۱۵.    
۱۶. ↑ سیوطی، عبدالرحمن بن ابی‌بکر، بغیه الوعاه، ج۲، ص۳۰۸.    
۱۷. ↑ زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۷، ص۳۳۳.    
۱۸. ↑ آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذّریعة، ج۲۲، ص۳۱۵.    
۱۹. ↑ بغدادی، اسماعیل بن محمد، هدیة العارفین، ج۲، ص۴۸۲.    
۲۰. ↑ آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذّریعة، ج۲۲، ص۳۱۵.    
۲۱. ↑ زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۷، ص۳۳۳.    
۲۲. ↑ حاجی خلیفه، مصطفی بن عبدالله، کشف الظنون، ج۱، ص۸۱۵.    
۲۳. ↑ قرشی، عبدالقادر بن محمد، الجواهر المضیئه، ج۳، ص۵۲۳.
۲۴. ↑ آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذّریعة، ج۲۲، ص۳۱۵.    
۲۵. ↑ سیوطی، عبدالرحمن بن ابی‌بکر، بغیه الوعاه، ج۲، ص۳۰۸.    
۲۶. ↑ زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۷، ص۳۳۳.    
۲۷. ↑ بغدادی، اسماعیل بن محمد، هدیة العارفین، ج۲، ص۴۸۲.    
۲۸. ↑ حاجی خلیفه، مصطفی بن عبدالله، کشف الظنون، ج۱، ص۸۱۵.    
۲۹. ↑ کحاله، عمررضا، معجم المؤلفین، ج۱۳، ص۵۲.    
۳۰. ↑ قمی، عباس، الکنی و الالقاب، ج۲، ص۱۵.    
۳۱. ↑ حاجی خلیفه، مصطفی بن عبدالله، کشف الظنون، ج۲، ص۱۸۳۸    
۳۲. ↑ بروکلمان، کارل، تاریخ الادب العربی، ج۶، ص۲۴۷.


• پژوهشگاه فرهنگ و معارف اسلامی، دائرة المعارف مؤلفان اسلامی، برگرفته از مقاله «موفق بن احمد خوارزمی»، ج۴، ص۴۲۶.


رده‌های این صفحه : ادیبان قرن 6 (قمری) | درگذشتگان سال 568 (قمری) | زادگان سال 484 (قمری) | شاعران قرن 6 (قمری) | شخصیت‌های قرن 6 (قمری) | علماء اهل سنت قرن 6 (قمری) | فقهای قرن 6 (قمری) | مؤلفان قرن 6 (قمری)
جعبه ابزار