مکان (مقالهدوم)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
مکان
مکان: یعنی جایگاه؛ محل استقرار؛ و به بخشی از فضا گفته می شود.
مکان به محل استقرار و نیز بخشی از فضا که توسط جسمی اشغال میشود اطلاق میگردد.
مکان به لحاظ وقوع اعمال و افعالی در آن دارای احکامی است که در بابهای طهارت، صلات، حج، تجارت، غصب، قضاء، شهادات و حدود به مناسبت از آن سخن گفتهاند.
مکان تخلی دارای احکامی واجب، حرام، مستحب و مکروه است که در عنوان تخلی آمده است.
در اینکه از شرایط طهارت (وضو غسل و تیمم) مباح بودن (غصبی نبودن) مکان آن است، یا نه؛ اختلاف میباشد.
جمعی شرط ندانستهاند.
جمعی نیز مباح بودن را شرط صحت طهارت دانستهاند.
این قول به مشهور نسبت داده شده است.
از موارد استحباب وضو، ورود به اماکن مقدس، همچون مسجد و حرم ائمه (علیهمالسّلام) است.
وضو گرفتن در مکان استنجا مکروه است.
وضو گرفتن زن در مکان دید نامحرم، موجب بطلان وضو نمیشود، مگر آنکه مکان وضو منحصر به همان جا باشد که در این صورت وظیفه زن تیمم است و وضو گرفتن جایز نیست و چنانچه وضو بگیرد، بنابر قول برخی وضویش باطل است.
از غسلهای مستحب، غسل مکانی است که برای دخول به برخی مکانهای شریف، همچون حرم و مسجد الحرام به جا آورده میشود.
انتقال محتضری که سخت جان میدهد به مکانی که در آنجا نماز میخوانده، مستحب است؛ چنان که بنابر قول مشهور مستحب است در محلی که شخص از دنیا رفته -درصورتی که شب بوده - چراغ روشن کنند
[[
]].
مستحب است میت را هنگام غسل دادن بر جایی بلند، همچون تخت قرار دهند
(غسل میت). همچنین مستحب است نماز میت در جایی خوانده شود که برحسب عادت نماز در آنجا اقامه میشود و احتمال اجتماع و شرکت نمازگزاران در آنجا بیشتر است.
خاک سپاری میت در برخی مکانها، مانند زمین غصبی حرام است.
انتقال میت از شهری که از دنیا رفته به شهری دیگر و دفن در آنجا، جز مشاهد مشرفه
مکروه است.
مستحب است اذان در مکانی بلند، همچون مناره گفته شود.
از شرایط مکان نمازگزار، پاک و بنابر مشهور مباح بودن آن است.
بنابر مشهور، مسافر در چهار جا (مکه، مدینه مسجد کوفه و حرم امام حسین علیه السّلام) میان تمام و قصر خواندن نمازهای چهار رکعتی مخیر است
(اماکن اربع).
استخاره کردن در مکانهای شریف افضل است.
برحاجیان و عمره گزاران؛ اعم از مفرده و تمتع واجب است در مکانهای معینی که میقات نامیده میشود، مُحرِم شوند.
بنابر مشهور، مکان نماز طواف پشت مقام ابراهیم است.
چنان که مکان حلق یا تقصیر در حج، منی است و حلق یا تقصیر در خارج مـنی صحیح نیست؛
لیکن در عمره تمتع و مفرده، حلق یا تقصیر مکانی معین ندارد و در هر جا میتوان انجام داد.
همچنین مکان قربانی در حج، منی است و در صورت عدم امکان آن در منی، در بیرون از منی نیز کفایت میکند.
در اینکه محل قربانی کفارات حج و عمره، مکه و منی است یا خارج از آن دو نیز کفایت میکند، اختلاف است.
چنانچه حاجی در احرام حج بـا همسرش آمیزش کند، باید علاوه بر کفاره (قربانی شتر) و اتمام حجش، در سال آینده حج دیگری به جا آورد
و بنابر مشهور، سال بعد اگر از همان راهی که سال گذشته به حج رفته است، برود، زمانی که به محل ارتکاب آمیزش رسیدند، باید زن و شوهر از یکدیگر جدا شوند؛ بدین معنا که در هیچ مکانی با هم خلوت نکنند، مگر آنکه فرد سومی حضور داشته باشد.
پس از معامله، برای هر یک از فروشنده و خریدار تا زمانی که در محل وقوع معامله هستند و از یکدیگر جدا نشدهاند، خیار مجلس ثابت است.
از آداب قضاوت آن است که قاضی در مکانی بارز و در معرض دید مردم برای قضاوت بنشیند تا مردم به وی دسترسی داشته باشند.
در موارد نیاز به قسم، تغلیظ در قسم بر قاضی مستحب است. از مصادیق تغلیظ در قسم، قسم دادن شخص در مکانهای مقدس، همچون مسجد است
در شهادت گواهان بر زنا، ذکر زمان و مکان وقوع بزه لازم نیست؛ لیکن در صورت ذکر، نباید با یکدیگر اختلاف داشته باشند؛ چه اینکه بروز اختلاف مانع اجرای حد میگردد.
ارتکاب موجبات حد در مکانهای مقدس، همچون نوشیدن شراب یا ارتکاب زنا در مسجد، موجب تغلیظ در حد میشود.
