میهنی
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
فضل‌اللّه بن احمد میهنی (
۳۵۷ ـ
۴۴۰ هـ.ق) مشهور به
ابوسعید ابوالخیر عارف و صوفی برجسته خراسانی بود.
وی تحصیلات دینی خود را در مرو و سرخس گذراند و از اساتید بزرگی چون ابوعبدالله خضری و ابوبکر قفّال بهره برد.
امام‌الحرمین جوینی و ابوعبدالله فارسی از جمله شاگردان او بودند.
مذهب وی
شافعی و مسلک وی اشعری بود.
او با بیش از ۷۰۰ رباعی معروف است و به عنوان مؤسس شعر فارسی در طریقه تصوف شناخته می‌شود.
ابوسعید در اواخر عمر به میهنه بازگشت و خانقاهی تأسیس کرد.
آثار وی شامل رباعیات، جواب‌نامه‌ها و نامه‌هایی به شخصیت‌های مختلف است.
وی در سال ۴۴۰ (هجری قمری) درگذشت.
ابوسعید فضل‌اللّه بن احمد بن محمد میهنی مشهور به
ابوسعید ابوالخیرعارف بنام خراسانی منسوب به میهنه از قرای مشهور خاوران در میانه
سرخس و ابیورد بود.
وی در سال ۳۵۷ (هجری قمری)
در شهر کوچک میهنه زاده شد.
او دانش‌آموزی را در همان شهر آغاز کرد. قرائت قرآن را از
ابومحمد عنازی فرا گرفت؛ سپس برای ادامه تحصیل و آموزش
فقه راهی مرو شد.
گویند وی شافعی مذهب و دارای مذاق و مسلک
اشعری بوده است.
ابوسعید درمرو از استادان بزرگی چون ابوعبداللّه خضری و ابوبکر قفّال
فقه آموخت و
تفسیر و
کلام و
حدیث را از
ابوعلی فقیه فرا گرفت؛ پس از آن به قصد درس فقیه سرخسی ابوعلی
احمد بن زاهر به سرخس رفت و نزد وی تفسیر و اصول و حدیث آموخت؛ سپس به قصد دیدار و استفاده از
شیخ ابوالعباس قصّاب آملی میهنه را به قصد آمل ترک گفت و از وی نکته ها فرا گرفت و سرانجام به میهنه بازگشت.
نخستین تعلیمات صوفیانه را از اوان کودکی و نوجوانی از ابوالقاسم بشر یاسین آموخت.
وی از مریدان و شاگردان شیخ ابوالفضل سرخسی بود.
فضل‌اللّه دارای شاگردانی چون
امام الحرمین جوینی و
ابوعبداللّه فارسی بود که از او حدیث روایت کرده‌اند.
میهنی سال‌ها در نیشابور سکونت داشت و مریدان بسیاری را به خود جذب کرده و شهرتی خاص یافته بود.
آوازه شهرتش تا به آن‌جا بود که بسیاری وی را از بزرگ‌ترین شیوخ صوفیه و اهل معرفت در عصر خویش برشمرده و گویند دارای کرامات بوده است.
وی در اواخر عمر به زادگاه اصلی خویش میهنه بازگشت و خانقاهی تشکیل داده و همان راه و روش متداول در
نیشابور را در پیش گرفت.
ابوالخیر یش از هفتصد رباعی به نام او معروف است و می توان وی را مؤسس شعر فارسی در طریقه تصوف دانست.
آثار او عبارت‌اند از:
• رباعیات؛
• جواب نامه سلطان چغری؛
• جواب نامه خطیب ازجاهی؛
• نامه‌هایی به ابوطاهر سعید، به بزرگان نیشابور، به فرزندان خود و به ابوبکر خطیب مروزی.
ابوسعید سرانجام در سال ۴۴۰ (هجری قمری) در میهنه درگذشت.
هم‌اکنون قبر وی در شهر کوچک میهنه در جمهوری
ترکمنستان واقع است.
(دیگر منابع:
)
• پژوهشگاه فرهنگ و معارف اسلامی، دائرة المعارف مؤلفان اسلام، برگرفته از مقاله «فضل‌اللّه بن احمد میهنی»، ج۳، ص۲۷۵.
