هارونی
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
احمد بن حسین هارونی، ((
۳۳۳ ـ
۴۱۱ه))
علوی، متکلم، شاعر،
نحوی و
لغت‌شناس است که نسبش به
امام حسن مجتبی (علیه‌السلام) می‌رسد. او در سال ۳۳۲ یا ۳۳۳ هجری در آمل متولد شده است.
او و خانواده‌اش در ابتدا
امامی مذهب بودند، اما به دلیل عدم توانایی در توجیه برخی اختلافات در روایات، از مذهب امامیه جدا شدند.
شیخ طوسی و
شیخ مفید انتقاداتی به او دارند و او را به دنبال‌روی بدون بصیرت متهم می‌کنند.
وی در
بغداد تحصیل کرده و از استادان مشهور مانند
قاضی عبداللّه لجبار همدانی علم بهره‌مند شده است. او به داشتن علم و عبادت بسیار معروف است.
در سال
۳۸۰ هجری به
دیلم رفت و به امامت دعوت کرد. پس از شکست در نبرد با حاکمان وقت و اسارت، دوباره به
آمل برگشت و ۲۰ سال حکومت کرد.
هارونی در
روز عرفه سال ۴۱۱ یا
۴۲۵ هجری درگذشت و در لنکا (نواحی دیلم) دفن شد.
تألیفات زیادی در علوم مختلف داشته است که می‌توان به «الافاده و البلغه در فقه»، «النصره و التجرید» در
علم اثر، «اعجاز القرآن و الامالی» در
حدیث«دیوان اشعار» اشاره کرد.
ابوالحسین احمد بن حسین بن هارون هارونی حسنی زیدی، ملقب به
المویّد بالله عضدالدوله فقیه، متکلم، شاعر، نحوی و لغت شناس و از ائمه بزرگ
زیدیه که نسبش با نُه واسطه به امام حسن مجتبی (علیه‌السلام) می رسد.
وی در سال ۳۳۲ یا ۳۳۳ه در آمل متولد شد. شیرازی
او و پدرش
حسین احول و برادرش
ابوطالب یحیی الناطق بالحق ابتدا امامی مذهب بودند.
شیخ طوسی درباره تغییر گرایش وی به نقل از شیخ مفید می نویسد: ابوالحسین هارونی علوی چون نتوانست اختلاف و تعارض موجود در بعضی از احادیث را توجیه و حل کند، از مذهب امامیه دست کشید. شیخ مفید سپس از او انتقاد کرده که وی راه تقلید را در مذهب پیش گرفته بود و بدون بصیرت کافی و لازم وارد شد، حال آنکه اختلاف در فروع نباید موجب دست برداشتن از اصول شود.
هارونی در بغداد به تحصیل علم پرداخت و از محضر
احمدبن ابراهیم بن محمد حسنی، قاضی عبداللّه لجبار همدانی
و
علی بن اسماعیل بن ادریس استفاده کرد.
منابع، او را به کثرت علم و دانش
و شدت عبادت و زهد و تواضع ستوده‌اند.
ابوالحسین هارونی در سال
۳۸۰ه به دیلم رفت و مردم را به امامت خود خواند. گروهی از مردم نیز دعوت او را اجابت کردند؛ اما در نبردی با
ابوالفضل ناصر شکست خورد و سپس اسیر شده و به بغداد فرستاده شد. طولی نکشید که آزاد شد و به آمل بازگشت. با بیعت مجدد مردم توانست حکومت را به دست گرفت. او مدت بیست سال حکومت کرد و امامت زیدیه را عهده داشت.
احمد بن حسین زیدی تصانیفی در علوم گوناگون داشت که به شرح ذیل می‌باشد:
• الافاده؛ (التفریعات / الفائده) یک مجلد در علم فقه که شاگردش
قاضی ابوالقاسم بن تال آن را جمع کرده است.
• البلغه؛ در فقه که برای
صاحب بن عبّاد تألیف کرده است،
• النصره التجرید فی علم الاثر؛ در فقه
هادی یحیی بن حسین و
قاسم بن ابراهیم رسّی است.
شرح همین کتاب به نام
شرح التجرید فی فقه الزیدیه است.
که در شش مجلد به چاپ رسیده است.
• الشرح؛ ابن اسفندیار از این کتاب یادکرده است.
که ظاهراً منظور او همین شرح التجرید است.
• اعجاز القران و • الامالی در حدیث که با عنوان الامالی الصغری چاپ شده است،
• تعلیقٌ علی شرح السید ما نکدیم؛ • الحاصر فی فقه الناصر (ناصر أطروش)
• و • الزیادات در یک مجلد و در فتاوای غریب و مسائل عجیب است.
• الهوسمیات (الزیادات للامام المؤید)؛ فتوای او که
حسین بن حسن هوسمی آن را جمع آوری کرده است. ۱۶
احتمالاً دو کتاب آخری یکی است.
•سیاسة المریدین در تصوف که در ایام جوانی تألیف کرده است و نسخه ای از آن در کتابخانه الجامع الکبیر موجود است.
• الدعوه،
النبوات در بیان اعجاز قرآن و معجزات پیامبر که چاپ شده است.
احتمال دارد همان کتاب اعجاز القرآن او باشد.
• نقض الامامه در ردّ ابن رقبه امامی،
جواب
قابوس بن و شمگیر شمس المعالی که در برتری سه خلیفه اول بر
علی (علیه السلام) مطالبی نوشته بود و او با ادله پاسخ داده است،
• دیوان اشعار در یک مجلد قطور که احتمالاً به عربی بوده و ابن اسفندیار نیز برخی اشعار آن را نقل کرده است.
احمد بن حسین زیدی در نهایت در روز عرفه سال ۴۱۱ یا ۴۲۵ه از دنیا رفت.
الموید بالله در سرای خود در لنکا از نواحی دیلم دفن شد.
• پژوهشگاه فرهنگ و معارف اسلامی، دائرة المعارف مؤلفان اسلام، برگرفته از مقاله «احمد بن حسین هارونی»، ج۳، ص۹۱.
