همزه (ء) در یک وجه از حروف قمری، حرف مبنی و صحیح است، ولی در پذیرش اعلال، همانند حروف عله است: آمن که در اصل اامن بوده است. همزه، در ترتیب حروف ابجد، « الف» محسوب می‌شود و در حساب ابجد، معادل عدد ۱ است، جزو حروف بدون نقطه و دارای استفال و شدّت، و حرف حلقی است. بر ۲ نوع است:
۱. همزه قطع؛ که همواره تلفّظ می‌شود مانند: یا رجل اکرم. ۲. همزه وصل؛ که در ابتدای کلام، ملفوظ و در اثنای آن محذوف است مانند: یا رجل اعلم.
همزه (ء) در وجهی دیگر از حروف معنا و مبنی بر حرکت خود است و محلّی از اعراب ندارد و بر ۴ وجه است:
۱. حرف استفهام است و بر سر جمله‌های اسمیّه و فعلیّه درمی‌آید مانند:ا فی البیت زید؟ ا لم یات زید؟ ۲. حرف تصریف است و در قالب اسماء و افعال به کار می‌رود مانند: افعال، انفعل. ۳. حرف مصدری است و بر سر جمله‌ای درمی‌آید که مصدر بتواند جایگزین آن گردد. این حرف، بین « سواء» و « ام» قرار می‌گیرد: سواء علیّ ادرست ام لم تدرس، و همزه تسویه نامیده می‌شود.
