واجب ارتباطی

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف

---

واجب ارتباطی واجبی است که انجام هر جزء آن بدون انجام سایر اجزا امتثال نمی‌یابد، چون مطلوب، یک مجموعه مرکّب است.
در این نوع واجب، اگر حتی یک جزء ترک شود، کل عمل باطل است؛ مانند نماز و روزه.
در مقابل، واجب غیرارتباطی یا استقلالی به اجزای جداگانه تقسیم می‌شود و انجام هر بخش، به همان میزان امتثال محسوب می‌گردد؛ مانند ادای دین.
میان «واجب» و «وجوب» ارتباطی ملازمه‌ای نیست؛ ممکن است واجب، ارتباطی باشد ولی وجوب آن استقلالی، یا برعکس، مانند تفاوت نماز و زکات.

---

واجب ارتباطی واجبی که امتثال بعض آن منوط به امتثال بعض دیگر است. از آن در اصول فقه، بحث اقل و اکثر ارتباطی سخن گفته‌اند.

---

واجب به لحاظ ارتباط و عدم ارتباط بعض آن به بعض دیگر در مقام امتثال، به واجب ارتباطی و غیر ارتباطی [۱]     تقسیم شده است.

---

واجب ارتباطی ، واجبی است که امتثال بعض آن جز با امتثال بعض دیگر آن تحقق نمی‌یابد؛ زیرا مطلوب در آن، مرکب من حیث المجموع است؛ به گونه‌ای که اگر همه اجزای آن، جز یکی به جا آورده شود، امتثال حتی نسبت به اجزای به جا آورده شده، حاصل نشده است، مانند نماز که مطلوب در آن مجموع مرکّب از اجزاء و افعال، همچون قرائت، رکوع، سجود، تشهد و سلام می‌باشد و اگر یکی از آنها ترک شود، نماز باطل است،
یا روزه که مرکّب از امساکهای متعدد، از قبیل خوردن، نوشیدن و آمیزش است و با ترک یکی از آن امساکها روزه باطل خواهد بود.
واجب غیر ارتباطی یا استقلالی، واجبی است که امتثال بعض آن مرتبط با امتثال بعض دیگر نیست و در حقیقت،
این نوع واجب، به واجبات متعدد و غیر مرتبط به هم انحلال می‌یابد، مانند ادای دین که به هر مقدار ادا شود، به همان‌اندازه، امر به ادای دین امتثال شده است و این امتثال منوط به ادای همه دین نیست، یا قضای نمازهای فوت شده یا صلة رحم و مانند آن.
میان واجب و وجوب ارتباطی تلازمی نیست. ممکن است واجب، ارتباطی، لیکن وجوب آن استقلالی باشد یا بالعکس. نماز واجب ارتباطی است؛ لیکن وجوب آن استقلالی می‌باشد؛ از این رو، تمامی اجزاء و شرایط آن باید با هم آورده شود و چنانچه یکی ترک شود، گویی هیچ جزء و شرطی به جا آورده نشده است. در حالی که وجوبش ارتباطی نیست؛ بدین معنا که اگر خواندن سوره‌ای برای کسی ممکن نباشد، وجوب دیگر اجزاء به قوّت خود باقی است.
در زکات، بر خلاف نماز، وجوب، ارتباطی، لیکن واجب، استقلالی است؛ زیرا وجوب زکات منوط به تحقق نصاب تعیین شده است و با تملّک انسان نسبت به بخش عمده نصاب تعیین شده، بدون تکمیل آن، هیچ زکاتی واجب نمی‌گردد. بنابر این، وجوب آن ارتباطی؛ لیکن واجب استقلالی است؛ از این رو بعد از وجوب زکات، هر مقدار آن پرداخت شود، به همان‌اندازه، دین از عهدة انسان ساقط می‌گردد.

---