• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

یحیی بن سعید بصری

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف


منبع: یحیی بن سعید بصری


یحیی بن سعید بصری (م ۵۸۹ هـ.ق) از دانشمندان، شاعران و پزشکان بصره در قرن ششم (هجری قمری) بود.
وی اصالتی از ناحیه طیب میان واسط و خوزستان داشت و در بصره زاده شد.
ایشان فردی مسیحی، کاتب، شاعر، طبیب و آگاه به نحو و لغت بود.
او از راه طبابت و کتابت زندگی می‌گذراند و اشعاری در مدح بزرگان سروده است.
اثر معروفی با عنوان المقامات الستّین یا المقامات المسیحیّه نگاشته که به سبک مقامات حریری نوشته شده است.
این اثر توسط ابوحامد کاتب اصفهانی و بصری روایت شده و مورد توجه ابن عبری و یاقوت حموی قرار گرفته است.
وی در رمضان سال ۵۸۹ (هجری قمری) یا ۵۸۸ (هجری قمری) در بصره درگذشت.


ابوالعباس یحیی بن سعید بن هارون بصری بغدادی معروف به ابن ماری
[۱] ابن عربی، یوحنا، تاریخ مختصرالدول، ص۲۳۸.    
[۲] ابن تغری بردی، یوسف، النجوم الزاهره، ج۵، ص۳۶۴.    
[۳] ابن کثیر، اسماعیل بن عمر، البدایة و النهایه، ج۱۳، ص۷.    
[۴] کحاله، عمررضا، معجم المؤلفین، ج۱۳، ص۲۰۰.    
[۵] حموی، یاقوت بن عبدالله، معجم الادباء، ج۶، ص۲۸۳۵.    
[۶] زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۸، ص۱۴۷.    
[۷] بغدادی، اسماعیل بن محمد، هدیة العارفین، ج۲، ص۵۲۱.    
[۸] حاجی خلیفه، مصطفی بن عبدالله، کشف الظنون، ج۲، ص۱۷۹۱.    
اصل وی از طیب، منطقه‌ای بین واسط و خوزستان بود.
بر پایه گزارش قفطی، ابن ماری در بصره
[۹] حموی، یاقوت بن عبدالله، معجم الادباء، ج۶، ص۲۸۳۵.    
[۱۰] بغدادی، اسماعیل بن محمد، هدیة العارفین، ج۲، ص۵۲۱.    
[۱۱] حاجی خلیفه، مصطفی بن عبدالله، کشف الظنون، ج۲، ص۱۷۹۱.    
به دنیا آمد و از دانشمندان روزگار خود در بصره به شمار می‌آمد.
[۱۲] زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۸، ص۱۴۷.    

یاقوت حموی نیز با تأکید بر این نکته می‌نویسد: ابوالعباس فردی کاتب،
[۱۳] ابن تغری بردی، یوسف، النجوم الزاهره، ج۵، ص۳۶۴.    
[۱۴] ابن کثیر، اسماعیل بن عمر، البدایة و النهایه، ج۱۳، ص۷.    
[۱۵] حموی، یاقوت بن عبدالله، معجم الادباء، ج۶، ص۲۸۳۵.    
[۱۶] ابن عربی، یوحنا، تاریخ مختصرالدول، ص۲۳۸.    
شاعر،
[۱۷] حموی، یاقوت بن عبدالله، معجم الادباء، ج۶، ص۲۸۳۵.    
[۱۸] ابن عربی، یوحنا، تاریخ مختصرالدول، ص۲۳۸.    
[۱۹] ابن کثیر، اسماعیل بن عمر، البدایة و النهایه، ج۱۳، ص۷.    
[۲۰] کحاله، عمررضا، معجم المؤلفین، ج۱۳، ص۲۰۰.    
پزشک،
[۲۱] زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۸، ص۱۴۷.    
[۲۲] حموی، یاقوت بن عبدالله، معجم الادباء، ج۶، ص۲۸۳۵.    
[۲۳] ابن عربی، یوحنا، تاریخ مختصرالدول، ص۲۳۸.    
[۲۴] ابن تغری بردی، یوسف، النجوم الزاهره، ج۵، ص۳۶۴.    
[۲۵] کحاله، عمررضا، معجم المؤلفین، ج۱۳، ص۲۰۰.    
[۲۶] بغدادی، اسماعیل بن محمد، هدیة العارفین، ج۲، ص۵۲۱.    
[۲۷] حاجی خلیفه، مصطفی بن عبدالله، کشف الظنون، ج۲، ص۱۷۹۱.    
عالم به نحو،
[۲۸] حموی، یاقوت بن عبدالله، معجم الادباء، ج۶، ص۲۸۳۵.    
[۲۹] ابن عربی، یوحنا، تاریخ مختصرالدول، ص۲۳۸.    
لغت
[۳۰] حموی، یاقوت بن عبدالله، معجم الادباء،، ج۶، ص۲۸۳۵.    
[۳۱] ابن کثیر، اسماعیل بن عمر، البدایة و النهایه، ج۱۳، ص۷.    
[۳۲] کحاله، عمررضا، معجم المؤلفین، ج۱۳، ص۲۰۰.    
و در بسیاری از فنون و علوم رایج آن روزگار مهارتی تمام داشت.
[۳۳] ابن کثیر، اسماعیل بن عمر، البدایة و النهایه، ج۱۳، ص۷.    


ایشان مسیحی بود.
[۳۴] حموی، یاقوت بن عبدالله، معجم الادباء، ج۶، ص۲۸۳۵.    
[۳۵] ابن عربی، یوحنا، تاریخ مختصرالدول، ص۲۳۸.    
[۳۶] کحاله، عمررضا، معجم المؤلفین، ج۱۳، ص۲۰۰.    
[۳۷] زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۸، ص۱۴۷.    
[۳۸] بغدادی، اسماعیل بن محمد، هدیة العارفین، ج۲، ص۵۲۱.    
[۳۹] حاجی خلیفه، مصطفی بن عبدالله، کشف الظنون، ج۱، ص۱۷۹۱.    


ابن ماری از راه کتابت و طبابت امرار معاش می‌کرد.
[۴۰] ابن عربی، یوحنا، تاریخ مختصرالدول، ص۲۳۸.    
[۴۱] حموی، یاقوت بن عبدالله، معجم الادباء، ج۶، ص۲۸۳۵.    

وی در تمجید، مدح بزرگان و افراد سرشناس آن دیار اشعاری سروده است.
[۴۲] حموی، یاقوت بن عبدالله، معجم الادباء، ج۶، ص۲۸۳۵.    
[۴۳] کحاله، عمررضا، معجم المؤلفین، ج۱۳، ص۲۰۰.    

یاقوت پاره‌ای از سروده های او را ذکر کرده است.
[۴۴] حموی، یاقوت بن عبدالله، معجم الادباء، ج۶، ص۲۸۳۵.    



ابوالعباس اثری معروف با عنوان المقامات الستّین
[۴۵] حموی، یاقوت بن عبدالله، معجم الادباء، ج۶، ص۲۸۳۵.    
[۴۶] ابن عربی، یوحنا، تاریخ مختصرالدول، ص۲۳۸.    
[۴۷] کحاله، عمررضا، معجم المؤلفین، ج۱۳، ص۲۰۰.    
یا المقامات المسیحیّه
[۴۸] ابن کثیر، اسماعیل بن عمر، البدایة و النهایه، ج۱۳، ص۷.    
[۴۹] زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۸، ص۱۴۷.    
[۵۰] حاجی خلیفه، مصطفی بن عبدالله، کشف الظنون، ج۱، ص۱۷۹۱.    
دارد که به روش مقامات حریری تألیف کرده است.
[۵۱] زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۸، ص۱۴۷.    
[۵۲] ابن تغری بردی، یوسف، النجوم الزاهره، ج۵، ص۳۶۴.    
[۵۳] حاجی خلیفه، مصطفی بن عبدالله، کشف الظنون، ج۲، ص۱۷۹۱.    

ابوحامد کاتب اصفهانی
[۵۴] حموی، یاقوت بن عبدالله، معجم الادباء، ج۶، ص۲۸۳۵.    
و فردی به نام بصری کتابش را روایت کرده‌اند.
[۵۵] حموی، یاقوت بن عبدالله، معجم الادباء، ج۶، ص۲۸۳۵.    

ابن عبری و یاقوت حموی نیز کتابش را ستوده و خوب توصیف نموده‌اند.
[۵۶] ابن عربی، یوحنا، تاریخ مختصرالدول، ص۲۳۸.    
[۵۷] ابن تغری بردی، یوسف، النجوم الزاهره، ج۵، ص۳۶۴.    
[۵۸] حاجی خلیفه، مصطفی بن عبدالله، کشف الظنون، ج۲، ص۱۷۹۱.    



بصری در ماه رمضان
[۵۹] حموی، یاقوت بن عبدالله، معجم الادباء، ج۶، ص۲۸۳۵.    
[۶۰] کحاله، عمررضا، معجم المؤلفین، ج۱۳، ص۲۰۰.    
سال ۵۸۸ (هجری قمری)
[۶۱] حموی، یاقوت بن عبدالله، معجم الادباء، ج۶، ص۲۸۳۵.    
یا ۵۸۹ (هجری قمری)
[۶۲] کحاله، عمررضا، معجم المؤلفین، ج۱۳، ص۲۰۰.    
[۶۳] زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۸، ص۱۴۷.    
[۶۴] بغدادی، اسماعیل بن محمد، هدیة العارفین، ج۲، ص۵۲۱.    
[۶۵] حاجی خلیفه، مصطفی بن عبدالله، کشف الظنون، ج۲، ص۱۷۹۱.    
در بصره از دنیا رفت.
[۶۶] حاجی خلیفه، مصطفى بن عبدالله، کشف الظنون، ج۲، ص۱۷۹۱.
[۶۷] زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۸، ص۱۴۷.    
[۶۸] حموی، یاقوت بن عبدالله، معجم الادباء، ج۶، ص۲۸۳۵.    
[۶۹] ابن عربی، یوحنا، تاریخ مختصرالدول، ص۲۳۸.    
[۷۰] کحاله، عمررضا، معجم المؤلفین، ج۱۳، ص۲۰۰.    

(دیگر منابع:
[۷۱] ابن کثیر، اسماعیل بن عمر، البدایة و النهایه، ج۱۳، ص۷.    
[۷۲] بغدادی، اسماعیل بن محمد، هدیة العارفین، ج۲، ص۵۲۱.    
[۷۳] زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۸، ص۱۴۷.    
[۷۴] کحاله، عمررضا، معجم المؤلفین، ج۱۳، ص۲۰۰.    
)
۱. ↑ ابن عربی، یوحنا، تاریخ مختصرالدول، ص۲۳۸.    
۲. ↑ ابن تغری بردی، یوسف، النجوم الزاهره، ج۵، ص۳۶۴.    
۳. ↑ ابن کثیر، اسماعیل بن عمر، البدایة و النهایه، ج۱۳، ص۷.    
۴. ↑ کحاله، عمررضا، معجم المؤلفین، ج۱۳، ص۲۰۰.    
۵. ↑ حموی، یاقوت بن عبدالله، معجم الادباء، ج۶، ص۲۸۳۵.    
۶. ↑ زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۸، ص۱۴۷.    
۷. ↑ بغدادی، اسماعیل بن محمد، هدیة العارفین، ج۲، ص۵۲۱.    
۸. ↑ حاجی خلیفه، مصطفی بن عبدالله، کشف الظنون، ج۲، ص۱۷۹۱.    
۹. ↑ حموی، یاقوت بن عبدالله، معجم الادباء، ج۶، ص۲۸۳۵.    
۱۰. ↑ بغدادی، اسماعیل بن محمد، هدیة العارفین، ج۲، ص۵۲۱.    
۱۱. ↑ حاجی خلیفه، مصطفی بن عبدالله، کشف الظنون، ج۲، ص۱۷۹۱.    
۱۲. ↑ زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۸، ص۱۴۷.    
۱۳. ↑ ابن تغری بردی، یوسف، النجوم الزاهره، ج۵، ص۳۶۴.    
۱۴. ↑ ابن کثیر، اسماعیل بن عمر، البدایة و النهایه، ج۱۳، ص۷.    
۱۵. ↑ حموی، یاقوت بن عبدالله، معجم الادباء، ج۶، ص۲۸۳۵.    
۱۶. ↑ ابن عربی، یوحنا، تاریخ مختصرالدول، ص۲۳۸.    
۱۷. ↑ حموی، یاقوت بن عبدالله، معجم الادباء، ج۶، ص۲۸۳۵.    
۱۸. ↑ ابن عربی، یوحنا، تاریخ مختصرالدول، ص۲۳۸.    
۱۹. ↑ ابن کثیر، اسماعیل بن عمر، البدایة و النهایه، ج۱۳، ص۷.    
۲۰. ↑ کحاله، عمررضا، معجم المؤلفین، ج۱۳، ص۲۰۰.    
۲۱. ↑ زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۸، ص۱۴۷.    
۲۲. ↑ حموی، یاقوت بن عبدالله، معجم الادباء، ج۶، ص۲۸۳۵.    
۲۳. ↑ ابن عربی، یوحنا، تاریخ مختصرالدول، ص۲۳۸.    
۲۴. ↑ ابن تغری بردی، یوسف، النجوم الزاهره، ج۵، ص۳۶۴.    
۲۵. ↑ کحاله، عمررضا، معجم المؤلفین، ج۱۳، ص۲۰۰.    
۲۶. ↑ بغدادی، اسماعیل بن محمد، هدیة العارفین، ج۲، ص۵۲۱.    
۲۷. ↑ حاجی خلیفه، مصطفی بن عبدالله، کشف الظنون، ج۲، ص۱۷۹۱.    
۲۸. ↑ حموی، یاقوت بن عبدالله، معجم الادباء، ج۶، ص۲۸۳۵.    
۲۹. ↑ ابن عربی، یوحنا، تاریخ مختصرالدول، ص۲۳۸.    
۳۰. ↑ حموی، یاقوت بن عبدالله، معجم الادباء،، ج۶، ص۲۸۳۵.    
۳۱. ↑ ابن کثیر، اسماعیل بن عمر، البدایة و النهایه، ج۱۳، ص۷.    
۳۲. ↑ کحاله، عمررضا، معجم المؤلفین، ج۱۳، ص۲۰۰.    
۳۳. ↑ ابن کثیر، اسماعیل بن عمر، البدایة و النهایه، ج۱۳، ص۷.    
۳۴. ↑ حموی، یاقوت بن عبدالله، معجم الادباء، ج۶، ص۲۸۳۵.    
۳۵. ↑ ابن عربی، یوحنا، تاریخ مختصرالدول، ص۲۳۸.    
۳۶. ↑ کحاله، عمررضا، معجم المؤلفین، ج۱۳، ص۲۰۰.    
۳۷. ↑ زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۸، ص۱۴۷.    
۳۸. ↑ بغدادی، اسماعیل بن محمد، هدیة العارفین، ج۲، ص۵۲۱.    
۳۹. ↑ حاجی خلیفه، مصطفی بن عبدالله، کشف الظنون، ج۱، ص۱۷۹۱.    
۴۰. ↑ ابن عربی، یوحنا، تاریخ مختصرالدول، ص۲۳۸.    
۴۱. ↑ حموی، یاقوت بن عبدالله، معجم الادباء، ج۶، ص۲۸۳۵.    
۴۲. ↑ حموی، یاقوت بن عبدالله، معجم الادباء، ج۶، ص۲۸۳۵.    
۴۳. ↑ کحاله، عمررضا، معجم المؤلفین، ج۱۳، ص۲۰۰.    
۴۴. ↑ حموی، یاقوت بن عبدالله، معجم الادباء، ج۶، ص۲۸۳۵.    
۴۵. ↑ حموی، یاقوت بن عبدالله، معجم الادباء، ج۶، ص۲۸۳۵.    
۴۶. ↑ ابن عربی، یوحنا، تاریخ مختصرالدول، ص۲۳۸.    
۴۷. ↑ کحاله، عمررضا، معجم المؤلفین، ج۱۳، ص۲۰۰.    
۴۸. ↑ ابن کثیر، اسماعیل بن عمر، البدایة و النهایه، ج۱۳، ص۷.    
۴۹. ↑ زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۸، ص۱۴۷.    
۵۰. ↑ حاجی خلیفه، مصطفی بن عبدالله، کشف الظنون، ج۱، ص۱۷۹۱.    
۵۱. ↑ زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۸، ص۱۴۷.    
۵۲. ↑ ابن تغری بردی، یوسف، النجوم الزاهره، ج۵، ص۳۶۴.    
۵۳. ↑ حاجی خلیفه، مصطفی بن عبدالله، کشف الظنون، ج۲، ص۱۷۹۱.    
۵۴. ↑ حموی، یاقوت بن عبدالله، معجم الادباء، ج۶، ص۲۸۳۵.    
۵۵. ↑ حموی، یاقوت بن عبدالله، معجم الادباء، ج۶، ص۲۸۳۵.    
۵۶. ↑ ابن عربی، یوحنا، تاریخ مختصرالدول، ص۲۳۸.    
۵۷. ↑ ابن تغری بردی، یوسف، النجوم الزاهره، ج۵، ص۳۶۴.    
۵۸. ↑ حاجی خلیفه، مصطفی بن عبدالله، کشف الظنون، ج۲، ص۱۷۹۱.    
۵۹. ↑ حموی، یاقوت بن عبدالله، معجم الادباء، ج۶، ص۲۸۳۵.    
۶۰. ↑ کحاله، عمررضا، معجم المؤلفین، ج۱۳، ص۲۰۰.    
۶۱. ↑ حموی، یاقوت بن عبدالله، معجم الادباء، ج۶، ص۲۸۳۵.    
۶۲. ↑ کحاله، عمررضا، معجم المؤلفین، ج۱۳، ص۲۰۰.    
۶۳. ↑ زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۸، ص۱۴۷.    
۶۴. ↑ بغدادی، اسماعیل بن محمد، هدیة العارفین، ج۲، ص۵۲۱.    
۶۵. ↑ حاجی خلیفه، مصطفی بن عبدالله، کشف الظنون، ج۲، ص۱۷۹۱.    
۶۶. ↑ حاجی خلیفه، مصطفى بن عبدالله، کشف الظنون، ج۲، ص۱۷۹۱.
۶۷. ↑ زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۸، ص۱۴۷.    
۶۸. ↑ حموی، یاقوت بن عبدالله، معجم الادباء، ج۶، ص۲۸۳۵.    
۶۹. ↑ ابن عربی، یوحنا، تاریخ مختصرالدول، ص۲۳۸.    
۷۰. ↑ کحاله، عمررضا، معجم المؤلفین، ج۱۳، ص۲۰۰.    
۷۱. ↑ ابن کثیر، اسماعیل بن عمر، البدایة و النهایه، ج۱۳، ص۷.    
۷۲. ↑ بغدادی، اسماعیل بن محمد، هدیة العارفین، ج۲، ص۵۲۱.    
۷۳. ↑ زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۸، ص۱۴۷.    
۷۴. ↑ کحاله، عمررضا، معجم المؤلفین، ج۱۳، ص۲۰۰.    


پژوهشگاه فرهنگ و معارف اسلامی، دائرة المعارف مؤلفان اسلامی، برگرفته از مقاله «یحیی بن سعید بصری»، ج۴، ص۹۳۳.


رده‌های این صفحه : ادیبان قرن 6 (قمری) | پزشکان قرن 6 (قمری) | درگذشتگان سال 588 (قمری) | درگذشتگان سال 589 (قمری) | شاعران قرن 6 (قمری) | شخصیت‌های قرن 6 (قمری) | علمای قرن 6 (قمری) | کاتبان قرن 6 (قمری) | لغویون قرن 6 (قمری) | مؤلفان قرن 6 (قمری) | نحویون قرن 6 (قمری)
جعبه ابزار