یحیی بن سعید واسطی
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
یحیی بن سعید واسطی (
۵۲۲ ـ
۵۹۴ هـ.ق) از ادیبان، فقیهان و رجال دیوانی برجسته قرن
ششم (هجری قمری) بود.
او ادبیات را نزد جوالیقی آموخت.
ایشان نزد شماری از محدثان و فقیهان همچون ابن فضلان،
حدیث و
فقه فرا گرفت.
وی کرسی تدریس در
بغداد و واسط داشت و در علوم مختلف، از جمله فقه، اصول، لغت، کلام، حساب، نظم و نثر مهارت داشت.
او در دیوان‌های حکومتی از نوجوانی خدمت می‌کرد و در مشاغل مهمی چون نظار دیوان مظالم، حاجب باب النوبی و ناظر دیوان مقاطعات منصوب شد.
شهرت ایشان بیشتر در کتابت و انشا بود و اثر مهم‌اش
دیوان الرسائل است.
از جمله شاگردانش می‌توان ابن دُبیثی و ابن خلیل را نام برد.
وی در ۲۷
ذی‌الحجه سال ۵۹۴ (هجری قمری) در بغداد درگذشت و در
کاظمین دفن شد.
ابوطالب یحیی بن سعید بن هبةاللّه واسطی بغدادی شیبانی معروف به
ابن زَبَاده اصل خانواده وی از واسط است.
ایشان در ماه
صفر سال ۵۲۲ (هجری قمری) در بغداد به دنیا آمد و در همان‌جا سکونت داشت.
ابن کثیر که او را پیرو
مذهب شافعی دانسته است.
رجال‌نویسان
اهل‌سنت او را فردی متدین، عاقل، نیکوکار و با سیرتی نیکو توصیف کرده‌اند.
ابوطالب ادبیات را نزد ابومنصور موهوب بن احمد جوالیقی
فراگرفت و از ابوالحسن بن عبدالسلام،
علی بن صبّاغ
و احمدمحمد ارجانی حدیث شنیده و روایت کرد.
ابن کثیر می‌نویسد: وی فقه را نزد ابن فضلان فرا گرفت. ۳
یحیی بن سعید شاگردانی داشته که از شاگردان او می‌توان ابن دبیثی
و ابن خلیل اشاره نمود.
یحیی در واسط و بغداد کرسی تدریس داشت و حدیث نقل می‌کرد.
او در بسیاری از علوم و فنون متداول آن زمان همچون فقه،
اصول،
کلام،
نظم و نثر، ۴
حساب و لغت مهارتی تمام داشت. ۵
بغدادی بر پایه گزارش
ابن خلکان و
یاقوت حموی شهرت در کتابت و انشا داشت.
سال‌های متمادی و از همان اوان کودکی و نوجوانی در دیوان خدمت می‌کرد و تا پایان عمر در این منصب و شغل باقی بود.
در آغاز متولی و ناظر دیوان
بصره، واسط و
حله بود.
سپس از واسط و حله فرا خوانده شد
و حاجب باب النوبی
و ناظر دیوان مظالم گردید.
پس از کشته شدن مجدالدین هبةاللّه بن علی، معروف به ابن صاحب که از بزرگان دربار المستضیئی (
۵۶۶ ـ
۵۷۵ هـ.ق) بود، جانشین وی او را پس از مدتی عزل گردید لذا به واسط بازگشت و در همان‌جا اقامت گزید.
وی در واسط نیز مجدداً به دیوان انشا فرا خوانده شد و نظارت بر دیوان مقاطعات نیز به عهده او گذاشته شد. ۷
ابن زَبَاده علاوه بر اشعار پراکنده‌ای که از او بر جای مانده است و برخی آن را نقل کرده‌اند. ۱۰
دیوان الرسائل را نیز اثر او برشمرده‌اند. ۱۱
واسطی سرانجام در ۲۷ ذی‌الحجه
سال ۵۹۴ (هجری قمری) در بغداد درگذشت.
او را در سمت غربی صحن
امام موسی بن جعفر (علیه‌السلام) در کاظمین به خاک سپرده شد.
(دیگر منابع: )
• پژوهشگاه فرهنگ و معارف اسلامی، دائرة المعارف مؤلفان اسلامی، برگرفته از مقاله «یحیی بن سعید واسطی»، ج۴، ص۴۵۳- ۴۵۴.
پی نوشت ها
۳ ـ البدایة و النهایه ۱۳ / ۱۷. ۵ ـ البدایة و النهایه ۱۳ / ۱۷.
۴ ـ التکملة لوفیات النقله ۱ / ۳۱۵.
۷ـ معجم الادباء ۲۰ / ۱۷. ۱۰ ـ معجم الادباء ۲۰ / ۱۷.
۸ ـ العسجد المسبوک ۲۴۷؛
۱۱ ـ هدیة العارفین ۲ / ۵۲۲.
دیگر منابع:
الکامل فی التاریخ ۱۲ / ۱۳۸؛
العبر ۳ / ۱۱۰؛
شذرات الذهب ۴ / ۳۱۸؛
المختصر من تاریخ ابن الدبیثی ۱۵ / ۳۹۰؛
النجوم الزاهره ۶ / ۱۴۴؛
الاعلام ۸ / ۱۴۷؛
معجم المؤلفین ۱۴ / ۲۰۰؛
توضیح المشتبه ۴ / ۳۳۶؛
مرآة الجنان ۳ / ۳۶۱.
