• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

بیع فضولی

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف



فروختن متاع و ملک دیگری بدون استرضای او را بیع فضولی گویند.
[۱] لغت نامه دهخدا، چاپ تهران ۱۳۴۱ هـ ش، ج«ف».





فقهاء در صحت و بطلان فضولی آراء متشتت اظهار کرده‌اند.
بین امامیه مشهور صحت آن است.

۱.۱ - دلیل امامیه بر صحت بیع فضولی


و قائلین به صحت از خاصه و عامه ادله‌ای اقامه کرده‌اند که معروفترین آنها قضیه عروه بارقی می‌باشد بدین بیان: نبی اکرم(ص) دیناری به عروه داد تا برای أضحیه گوسفندی بخرد وی با آن دو گوسفند خرید و در بین راه یکی از آن دو را به یک دینار فروخت و با یک گوسفند و یک دینار به خدمت رسول خدا(ص) آمد، حضرتش عمل عروه را تصویب فرمود با این جمله: «بارک الله لک فی صفقة یمینک».
[۲] حدائق الناضره، چاپ تبریز، ج۷، ص۷۲.
[۴] مغنی المحتاج، چاپ مصر، ۱۳۵۲ هـ.ق، ج۲، ص۱۵.
[۵] بدایة المجتهد، چاپ قاهره، ۱۳۷۱ هـ، ج۲، ص۱۷۱.




از شافعی درباره بیع فضولی دو قول نقل شده است که اظهر و اشهر آنها بطلان است.
[۹] مغنی المحتاج، چاپ مصر، ۱۳۵۲ هـ.ق، ج۲، ص۱۵.
[۱۰] میزان الکبری (شعرانی)، چاپ مصر، ج۲، ص۶۶.

و اما ابو حنیفه چنان‌که در کتاب اللباب (میدانی) و الاختیار (عبدالله بن مودود) می‌نویسد بیع فضولی را صحیح و موقوف به اجازه مالک دانسته است.
[۱۱] اللباب فی شرح الکتاب، چاپ مصر، ۱۳۷۴ هـ.، ج۱، ص۲۲۱.
[۱۲] الاختیار لتعلیل المختار، چاپ مصر، ۱۳۷۰ هـ.ق، ج۲، ص۱۸.

و نیز مالک چنان‌که در کتاب بدایة المجتهد افاده می‌کند بیع فضولی و شراء او را صحیح و مجاز دانسته است.
[۱۳] بدایة المجتهد، ج۲، ص۱۷۱.

و اما احمد بن حنبل، بطوری که از کتاب «الانصاف فی معرفة الراجح من الخلاف» و کتاب «الاقناع» استفاده می‌شود قائل به تفصیل شده و معتقد است که بیع فضولی باطل می‌باشد.
ولی شراء او اگر در ذمه باشد صحیح است چون اگر شخص منظور نظر پذیرفت که مالک بیع می‌شود و اگر نپذیرفت شراء بر خود فضولی لازم می‌گردد.
[۱۴] الانصاف فی معرفة الراجح من الخلاف، تألیف مرداوی حبلی، چاپ مصر، ۱۳۷۵ هـ.ق، ج، ص۲۸۵.
[۱۵] الاقناع، تألیف شرف الدین موسی الحجاوی المقدسی، چاپ مصر، ج۲، ص۶۲.



 
۱. لغت نامه دهخدا، چاپ تهران ۱۳۴۱ هـ ش، ج«ف».
۲. حدائق الناضره، چاپ تبریز، ج۷، ص۷۲.
۳. المکاسب، شیخ انصاری، چاپ تبریز، ۱۳۷۵ ه.ق، ص۱۲۴.    
۴. مغنی المحتاج، چاپ مصر، ۱۳۵۲ هـ.ق، ج۲، ص۱۵.
۵. بدایة المجتهد، چاپ قاهره، ۱۳۷۱ هـ، ج۲، ص۱۷۱.
۶. الخلاف، ج۳، ص۳۵۴.    
۷. تذکرة‌الفقهاء، ج۱۰، ص۱۴.    
۸. تذکرة‌الفقهاء، ج۱۰، ص۲۱۶.    
۹. مغنی المحتاج، چاپ مصر، ۱۳۵۲ هـ.ق، ج۲، ص۱۵.
۱۰. میزان الکبری (شعرانی)، چاپ مصر، ج۲، ص۶۶.
۱۱. اللباب فی شرح الکتاب، چاپ مصر، ۱۳۷۴ هـ.، ج۱، ص۲۲۱.
۱۲. الاختیار لتعلیل المختار، چاپ مصر، ۱۳۷۰ هـ.ق، ج۲، ص۱۸.
۱۳. بدایة المجتهد، ج۲، ص۱۷۱.
۱۴. الانصاف فی معرفة الراجح من الخلاف، تألیف مرداوی حبلی، چاپ مصر، ۱۳۷۵ هـ.ق، ج، ص۲۸۵.
۱۵. الاقناع، تألیف شرف الدین موسی الحجاوی المقدسی، چاپ مصر، ج۲، ص۶۲.




جابری عرب‌لو، محسن، فرهنگ اصطلاحات فقه فارسی، ص.۶۸-۶۹



جعبه ابزار