أَهانَن (لغات‌قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
أَهانَن:
(فَيَقُولُ رَبِّي أَهَانَنِ) أَهانَن: در اصل «اهاننى» بوده و مصدرش «اهانة» به معنى «تحقير كردن و خوار شمردن» است و اصل اين كلمه از ماده «هون» گرفته شده كه به معنى «آسان شدن و سكون، نرمش و
آرامش و تواضع» است.
به موردی از کاربرد أَهانَن در
قرآن، اشاره می‌شود:
(وَ أَمَّا إِذَا مَا ابْتَلَاهُ فَقَدَرَ عَلَيْهِ رِزْقَهُ فَيَقُولُ رَبِّي أَهَانَنِ) (و امّا هنگامى كه براى امتحان، روزيش را بر او تنگ مى‌گيرد مأيوس مى‌شود و مى‌گويد: «پروردگارم مرا خوار كرده است!»)
علامه طباطبایی در
تفسیر المیزان می‌فرماید: يعنى وقتى خداى تعالى او را مورد آزمايش قرار مى‌دهد و به اين منظور رزقش را تنگ مى‌گيرد، مى‌گويد پروردگار من مرا خوار كرد و به هيچم نگرفت.
از مجموع دو آيه، سه نكته استفاده مى‌شود:
اول اينكه: از تكرار كلمه ابتلاء، هم در نعمت و هم در محروم كردن استفاده مى‌شود كه هم نعمت دادن
خدا امتحان است و هم نعمت ندادنش، هم چنان كه
آیه زير هم همين معنا را تذكر داده مى‌فرمايد:
(وَ نَبْلُوكُمْ بِالشَّرِّ وَ الْخَيْرِ فِتْنَةً) ، پس اين آيه
انسان را در طرز تفكرش تخطئه مى‌كند.
دوم اينكه: نعمت دادن خدا را بدان جهت كه نعمت او فضل و
رحمت است
اکرام و احترام خدا نسبت به انسان است، (چون با نعمت
دنیا است كه مى‌توان بهترين
آخرت را تحصيل كرد) و معلوم است كه اين نعمت تا زمانى احترام از ناحيه خدا است كه خود انسان آن را وسيله
عذاب دوزخ قرار ندهد.
سوم اينكه: اين دو آيه با هم مى‌فهمانند كه انسان
سعادت در زندگى را عبارت مى‌داند از تنعم در دنيا و داشتن نعمت‌هاى فراوان و ملاک داشتن كرامت در درگاه الهى را همين داشتن نعمت فراوان مى‌داند و بر عكس ملاک نداشتن قدر و منزلت در درگاه خدا را نداشتن پول و ثروت مى‌پندارد، در حالى كه نه اولى ملاک احترام است و نه دومى ملاک نداشتن حرمت است، بلكه ملاک در داشتن قدر و منزلت نزد خدا تقرب به خداى تعالى از راه ايمان و عمل
صالح است، حال چه اينكه آدمى دارا باشد و چه فقير، پس داشتن و نداشتن مال هر دو امتحان است، مفسرين در معناى اين دو آيه وجوهى ديگر ذكر كرده‌اند كه چون فايده‌اى نداشت متعرضش نشديم.
چنان‌كه در آيه ۶۳
سوره فرقان درباره صفات ويژه بندگان خاص خدا مى‌خوانيم:
(وَ عِبٰادُ اَلرَّحْمٰنِ اَلَّذِينَ يَمْشُونَ عَلَى اَلْأَرْضِ هَوْناً...)«بندگان خاص خداوند رحمان آن‌ها هستند كه با آرامش و بى‌تكبر بر
زمین راه مى‌روند».
در اين آيه «هون» مصدر است و استعمال مصدر در معنى اسم فاعل در اين‌جا براى تأكيد است، يعنى آن‌ها آن‌چنانند كه گويى عين آرامش و نفى تكبرند.
واژه «هيّن» (صفت مشبّهه) به معنى «سبک و آسان و كوچک شمردن» است، چنان‌كه در آيه ۹
سوره مریم، آنجا كه زكريا در پاسخ سؤالش پيامى از درگاه خداوند دريافت داشته، مى‌خوانيم كه
«فرمود: مطلب همين‌گونه است. كه پروردگار تو گفته و اين بر من آسان است»
(قٰالَ رَبُّكَ هُوَ عَلَيَّ هَيِّنٌ)
منظور از اين جمله آن است كه هيچ‌گاه عجيب نيست از پيرمردى همچون
زکریا و همسرى نازا فرزندى متولد شود و براى خداوند توانا اين‌گونه مسائل آسان است، همچنين در آيه ۱۵
سوره نور آمده است:
(... وَ تَحْسَبُونَهُ هَيِّناً...)
«و گمان مى‌كرديد كه اين مسأله كوچكى است.»
•
شریعتمداری، جعفر، شرح و تفسیر لغات قرآن بر اساس تفسیر نمونه، برگرفته از مقاله «أَهانَن»، ج۴، ص۶۰۸.
