أَ أَلِدُ (لغات‌قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
أَ أَلِدُ:
(وَيْلَتَى أَ أَلِدُ) أَ أَلِدُ: «آيا من فرزند مى‌آورم؟» از ماده
«ولادة» به معنى «زاييدن» است.
اين جمله، سخن «ساره» (همسر
ابراهیم) است كه با توجه به سن زياد خود و همسرش سخت از دارا شدن فرزند مأيوس و نوميد بود، هنگامى كه به او بشارت فرزند رسيد:
«با لحن بسيار تعجب‌آميزى فرياد كشيد كه اى واى بر من! آيا من فرزند مى‌آورم، در حالى كه پيرزنم و شوهرم نيز پير است، اين مسأله بسيار عجيبى است!»
به موردی از کاربرد
أَ أَلِدُ در
قرآن، اشاره می‌شود:
(قَالَتْ يَا وَيْلَتَى أَ أَلِدُ وَ أَنَاْ عَجُوزٌ وَ هَذَا بَعْلِي شَيْخًا إِنَّ هَذَا لَشَيْءٌ عَجِيبٌ) (گفت: «اى واى بر من! آيا من فرزند مى‌آورم در حالى كه پيرزنم و اين شوهرم پيرمردى است؟! اين راستى چيز عجيبى است!»)
علامه طباطبایی در
تفسیر المیزان می‌فرماید: كلمه ويل به معناى قبح و زشتى است و هر بدى را كه مايه اندوه آدمى شود ويل مى‌گويند، مانند مردن يا مصيبت ديدن يا جنايت فجيع يا رسوايى و امثال آن و اين ندا در جايى گفته مى‌شود كه طرف بخواهد بطور كنايه بفهماند كه آن مصيبت، آن امر فجيع، آن رسوايى و ... دارد مى‌رسد، پس وقتى گفته مى‌شود: يا ويلى معنايش اين است كه مصيبتم رسيد،
خاک بر سرم شد و آنچه مايه اندوه من است بر سرم آمد و آوردن حرف تاء و گفتن: يا ويلتى زمانش وقتى است كه بخواهند همان ويل را فرياد بزنند و ديگران را خبردار كنند.
و كلمه عجوز به معناى سالخوردگى زنان و كلمه بعل به معناى شوهر و يا به عبارتى ديگر همسر زن است و معناى اصلى اين كلمه كسى است كه قائم به امرى بوده و در آن امر مستغنى از غير باشد، مثلا به
درخت خرمايى كه بى نياز از آبيارى با آب نهر و چشمه است و به
آب باران اكتفاء مى‌كند بعل مى‌گويند و نيز به صاحب و رب (همنشين و مربى) بعل گويند، كلمه بعلبک هم (كه امروز نام شهرى در لبنان است) از همين باب است چون در قديم هيكل و معبد بعضى از
بت‌ها در آنجا قرار داشت.
و كلمه عجيب - بر وزن فعيل- صفت مشبهه از ماده عجب است و تعجب حالتى است كه به
انسان در هنگام ديدن چيزى كه سبب آن را نمى‌داند دست مى‌دهد و به همين جهت بيشتر در مواقع استثنايى و نادر به آدمى دست مى‌دهد چون در اين مواقع معمولا انسان سبب حادثه را نمى‌داند و اينكه همسر ابراهيم (علیه‌السلام) گفت:
(يا وَيْلَتى أَ أَلِدُ ...) گفتارش در مورد تعجب و تحسر بوده، چون وقتى بشارت
ملائکه را شنيده آن حالتى كه يک پير زن نازا از همسر پير مردش باردار شده و دارد بچه‌اش را مى‌زايد در نظرش مجسم شده و معلوم است كه چنين پيشامدى سابقه نداشته و قهرا امرى شگفت‌آور خواهد بود، علاوه بر اين، از نظر افكار عمومى مردم نيز وضعى ننگ‌آور و زشت است و خنده و تمسخر مردم را برمى‌انگيزد و چنين چيزى مايه رسوايى است.
• شریعتمداری، جعفر، شرح و تفسیر لغات قرآن بر اساس تفسیر نمونه، برگرفته از مقاله «أَ أَلِدُ»، ج۴، ص۷۳۱.
