• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

ابوسلمة بن عبدالاسد مخزومی1

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف


«ابوسلمة بن عبدالاسد مخزومی» پسر عمّه و جانشين پیامبر (صلی الله عليه و اله) در مدینه ، از مجروحان اُحد است.


عبدالله بن عبدالاسد بن هلال،
[۱] الطبقات، ج۳، ص۱۸۰.
[۲] انساب الاشراف، ج۱، ص۲۳۶.
[۳] الاستیعاب، ج۴، ص۱۶۸۲.    
مشهور به کنیه اش ابوسلمه
[۴] السیرة النبویه، ج۱، ص۳۶۹.
[۵] الطبقات، ج۳، ص۱۸۰.
[۶] معجم الصحابه، ج۲، ص۶۷.
از تیره بنی مخزوم قریش است.
[۷] السیرة النبویه، ج۱، ص۳۲۶.
[۸] انساب الاشراف، ج۱، ص۲۳۶.
[۹] اسد الغابه، ج۵، ص۱۵۲.
مادرش بره دختر عبدالمطلب عمه رسول (صلی الله علیه و اله) خدا بود.
[۱۰] الطبقات، ج۳، ص۱۸۱.
[۱۱] الانساب الاشراف، ج۱۰، ص۲۵۴.
[۱۲] تاریخ طبری، ج۲، ص۲۱۳.
از آن جا که ثویبه کنیز ابولهب ، پیامبر، حمزه و ابوسلمه را شیر داده بود، آنان برادر رضاعی یکدیگر نیز شمرده می‌شدند.
[۱۳] السیرة النبویه، ج۲، ص۹۶.
[۱۴] معرفة الصحابه، ج۳، ص۱۶۹۴.
وی از اندک کسانی بود که هنگام بعثت نوشتن می‌دانستند.
[۱۵] فتوح البلدان، ص۴۵۳.


وی در دار ارقم یا بر پایه گزارشی دیگر، پیش از آن به اسلام گروید.
[۱۶] الطبقات، ج۳، ص۱۸۱.
[۱۷] الاصابه، ج۳، ص۴۷۵.    
او را یازدهمین
[۱۸] الاستیعاب، ج۳، ص۹۴۰.    
[۱۹] اسد الغابه، ج۳، ص۱۹۱.    
مسلمان دانسته‌اند. وی همراه چند نفر نزد رسول خدا (صلی الله علیه و اله) رفت و پس از شنیدن آیاتی از قرآن اسلام آورد.
[۲۰] اسد الغابه، ج۳، ص۱۹۱.    
او و همسرش‌ام سلمه که پس از شهادت شوهرش همسر پیامبر (صلی الله علیه و اله) شد،
[۲۱] انساب الاشراف، ج۲، ص۶۲.
[۲۲] بهجة المحافل، ج۱، ص۹۵.    
از نخستین مهاجران به حبشه در سال پنجم ق. بودند.
[۲۳] السیرة النبویه، ج۱، ص۳۲۲.
[۲۴] الطبقات، ج۳، ص۱۸۱.
[۲۵] تاریخ الاسلام، ج۱، ص۳۱۲.    
آن گاه که از حبشه به مکه بازگشتند،
[۲۶] السیرة النبویه، ج۱، ص۳۶۷.
ابوطالب او را در پناه خود گرفت
[۲۷] السیرة النبویه، ج۲، ص۳۶۷.
[۲۸] البدایة و النهایه، ج۳، ص۹۳.    
و از سپردنش به بنی مخزوم خودداری کرد.
[۲۹] السیرة النبویه، ج۱، ص۳۷۱.
[۳۰] تاریخ دمشق، ج۷۶، ص۱۶۹.
[۳۱] اسد الغابه، ج۳، ص۱۹۱.    
گزارشی نیز از هجرت دیگر بار او به حبشه در دست است.
[۳۲] الطبقات، ج۳، ص۱۸۱.
[۳۳] انساب الاشراف، ج۱، ص۲۳۶.
[۳۴] سبل الهدی، ج۱۱، ص۱۸۷.    


در صحابه ابوسلمه نخستین کسی است که به یثرب هجرت کرد.
[۳۵] الطبقات، ج۱، ص۱۷۵.
[۳۶] انساب الاشراف، ج۱، ص۲۳۶.
زمان این هجرت را یک سال پیش از بیعت عقبه دوم به سال ۱۳ بعثت دانسته‌اند.
[۳۷] تاریخ طبری، ج۲، ص۳۶۹.
[۳۸] تاریخ الاسلام، ج۱، ص۳۱۲.    
[۳۹] فتح الباری، ج۷، ص۲۰۴.
او را به سبب هجرت به حبشه و مدینه، «ذو هجرتین» نامیده‌اند.
[۴۰] معرفة الصحابه، ج۳، ص۱۶۹۴.
[۴۱] الاصابه، ج۳، ص۴۷۵.
برخی هجرتش به یثرب را همراه همسرش‌ام سلمه و برخی به تنهایی دانسته‌اند.
[۴۲] اسد الغابه، ج۳، ص۱۹۱.    
گزارش دوم از این جهت درست به نظر می‌رسد که در مسیر، مردانی از تیره بنی مخزوم، بنی مغیره ، همسرش‌ام سلمه و فرزندش سلمه
[۴۳] السیرة النبویه، ج۱، ص۴۶۹.
[۴۴] انساب الاشراف، ج۱، ص۳۰۴.
[۴۵] تاریخ الاسلام، ج۱، ص۳۱۲.    
را از او جدا کردند و تا نزدیک یک سال آنان نتوانستند به ابوسلمه در یثرب بپیوندند.
[۴۶] السیرة النبویه، ج۱، ص۴۶۹.

ابوسلمه پس از هجرت در محله قبا به منزل مبشر بن عبدالمنذر از بنی عمرو بن عوف وارد شد.
[۴۷] الطبقات، ج۳، ص۱۸۱.
[۴۸] البدایة و النهایه، ج۳، ص۱۷۱.    
در پیمان برادری، رسول خدا (صلی الله علیه و اله) او را با سعد بن خیثمه از تیره بنی عمرو بن عوف برادر کرد.
[۴۹] الطبقات، ج۳، ص۱۸۱.
[۵۰] انساب الاشراف، ج۱، ص۳۱۸.
ابوسلمه و همسرش در زمین‌هایی ساکن شدند که پیامبر (صلی الله علیه و اله) برای اسکان او و مهاجران نزدیک محله بنی عبدالعزیز تعیین کرد.
[۵۱] الطبقات، ج۳، ص۱۸۲.
آنان بعدها با فروش آن مکان، به محله بنی کعب انتقال یافتند.
[۵۲] الطبقات، ج۳، ص۱۸۲.


پیامبر (صلی الله علیه و اله) در غزوه ذات العشیره به سال دوم ق. ابوسلمه را در مدینه جانشین خود کرد.
[۵۳] انساب الاشراف، ج۱، ص۳۴۱.
[۵۴] تاریخ طبری، ج۲، ص۴۰۸.
[۵۵] الاستیعاب، ج۳، ص۹۴۰.    
برخی از جانشینی وی در غزوه‌های بنی قینقاع و سویق به سال دوم ق. نیز یاد کرده‌اند.
[۵۶] امتاع الاسماع، ج۹، ص۲۲۷.    
او در جنگ بدر به سال دوم ق.
[۵۷] المغازی، ج۱، ص۱۵۵.
[۵۸] تاریخ الاسلام، ج۲، ص۱۲۴.    
و احد به سال سوم ق. شرکت داشت و در این نبرد از ناحیه بازو مجروح شد و در غزوه حمراء الاسد
[۵۹] المغازی، ج۱، ص۳۴۰-۳۴۱.
[۶۰] دلائل النبوه، ج۳، ص۳۲۰.
که پس از احد برای تعقیب قریش صورت گرفت، با همان جراحت حضور یافت.
[۶۱] المغازی، ج۱، ص۳۴۰.
در جریان تقسیم غنایم غزوه بنی نضیر به سال چهارم ق. پیامبر (صلی الله علیه و اله) بویله، جایی در زمین‌های بنی نضیر ، را به ابوسلمه و زبیر بن عوام اقطاع داد.
[۶۲] المغازی، ج۱، ص۳۸۰.
[۶۳] الطبقات، ج۲، ص۴۵.


ابوسلمه در اواخر سال سوم ق. به فرماندهی
[۶۴] المغازی، ج۱، ص۳.
گروهی ۱۵۰ نفری به سوی قطن، آبگاه
[۶۵] المغازی، ج۱، ص۳۴۲.
[۶۶] معجم البلدان، ج۴، ص۳۷۴.    
یا کوهی در کرانه وادی الرمه از آن بنی اسد به فاصله ۳۳۰ کیلومتر از مدینه،
[۶۷] معجم البلدان، ج۴، ص۳۷۴.    
[۶۸] المعالم الاثیره، ص۲۲۷.    
فرستاده شد.
[۶۹] المغازی، ج۱، ص۳۴۱.
[۷۰] دلائل النبوه، ج۳، ص۳۲۰.
این نبرد به «سریه ابوسلمه» شهرت یافت.
[۷۱] دلائل النبوه، ج۳، ص۳۱۹-۳۲۰.
در بازگشت از این سریه، زخم بازوی او باز شد و پس از یک ماه مداوا، او در روزهای پایانی ماه جمادی الاخری
[۷۲] معرفة الصحابه، ج۳، ص۱۶۹۵.
[۷۳] ذخائر العقبی، ص۲۵۳.    
سال چهارم ق. در مدینه
[۷۴] اسد الغابه، ج۳، ص۱۹۲.    
به شهادت رسید و در محله بنی امیة بن زید از تیره‌های خزرج غسل یافت
[۷۵] المغازی، ج۱، ص۳۰۰.
و در مدینه به خاک سپرده شد.
[۷۶] الطبقات، ج۳، ص۱۸۲.
گزارشی درگذشت او را در سال سوم ق.
[۷۷] الاستیعاب، ج۳، ص۹۴۰.    
[۷۸] اسد الغابه، ج۳، ص۱۹۲.    
یا پس از بدر به سال دوم ق. دانسته
[۷۹] اسد الغابه، ج۳، ص۱۹۲.    
[۸۰] الاصابه، ج۴، ص۱۳۱.    
که با توجه به شهرت نقش او در سریه قطن و برخی رویدادهای دیگر، پذیرش آن دشوار است.

ابوسلمه این افتخار را داشت که هنگام احتضارش پیامبر گرامی (صلی الله علیه و اله) بر بالینش حضور یافت.
[۸۱] اسد الغابه، ج۳، ص۱۹۱-۱۹۲.    
وی در این لحظات دعا کرد که او جانشین خوبی در خانواده اش داشته باشد. دعای او بدین سان اجابت یافت که پس از مدتی‌ ام سلمه با پیامبر خدا (صلی الله علیه و اله) ازدواج کرد.
[۸۲] الاستیعاب، ج۳، ص۹۴۰.    
[۸۳] اسد الغابه، ج۳، ص۱۹۱-۱۹۲.    
رسول خدا (صلی الله علیه و اله) پس از رحلت او نه تکبیر گفت و فرمود: اگر بر ابوسلمه ۱۰۰۰ تکبیر هم گفته شود، شایسته آن است.
[۸۴] تاریخ طبری، ج۳، ص۱۶۴.
[۸۵] حیاة النبی، ج۳، ص۲۳۱.
پیامبر بخشش گناهان، والایی جایگاه، بقای نسل، و وسعت و نورانیت قبر را برای وی از خدا طلبید.
[۸۶] مسند احمد، ج۶، ص۲۹۷.
[۸۷] صحیح مسلم، ج۳، ص۳۸.
[۸۸] اسد الغابه، ج۳، ص۱۹۲.    

برخی مفسران ذیل آیاتی از ابوسلمه یاد کرده‌اند و مراد از آیه {فاما من اوتی کتابه بیمینه... }،
[۸۹] حاقه/سوره۶۹، آیه۱۹.    
[۹۰] تفسیر سمرقندی، ج۳، ص۴۹۱.    
[۹۱] معرفة الصحابه، ج۳، ص۱۶۹۶.
[۹۲] اسد الغابه، ج۳، ص۱۹۱.    
{... ‌ام من یاتی ءامنا یوم القیمة}
[۹۳] فصلت/سوره۴۱، آیه۴۰.    
[۹۴] فتح القدیر، ج۴، ص۵۹۴-۵۹۵.    
و {و الذین آتیناهم الکتاب}
[۹۵] انعام/سوره۶، آیه۱۱۴.    
را ابوسلمه و بعضی دیگر از صحابه دانسته‌اند.
[۹۶] کشف الاسرار، ج۳، ص۴۶۴.
در آیه {من اهتدی فانما یهتدی لنفسه و من ضل فانما یضل علیها}،
[۹۷] اسراء/سوره۱۷، آیه۱۵.    
مراد از هدایت شده، ابوسلمه و مراد از گمراه شده، ولید بن مغیره مخزومی است.
[۹۸] المحرر الوجیز، ج۳، ص۴۴۳.    
در آیه ۵۴ انعام : {فقل سلام علیکم... }
[۹۹] انعام/سوره۶، آیه۵۴.    
از افرادی یاد شده که ابوسلمه نیز از آنان شمرده شده است. بر پایه گزارشی، پیامبر (صلی الله علیه و اله) پس از نزول این آیه هرگاه ایشان را می‌دید، در سلام بر ایشان سبقت می‌جست.
[۱۰۰] کشف الاسرار، ج۳، ص۳۶۵.
[۱۰۱] روض الجنان، ج۷، ص۳۰۴.
نیز نزول آیه {واضرب لهم مثلا رجلین... }
[۱۰۲] کهف/سوره۱۸، آیه۳۲-۳۴.    
را در شان ابوسلمه مؤمن و برادر کافرش یاد کرده‌اند.
[۱۰۳] تفسیر سمرقندی، ج۲، ص۳۴۶.    
[۱۰۴] تفسیر قرطبی، ج۱۱، ص۳۹۸.
همچنین گفته‌اند که آیه۴۰ نباء : {یوم ینظر المرء ما قدمت یداه}
[۱۰۵] نبا/سوره۷۸، آیه۴۰.    
در مورد ابوسلمه و {یقول الکافر یا لیتنی کنت ترابا} درباره برادرش اسود است.
[۱۰۶] تفسیر قرطبی، ج۲۰، ص۱۸۸-۱۸۹.


وی راوی حدیث رسول خدا (صلی الله علیه و اله) بود. از احادیث اوست: کسی که هنگام رسیدن مصیبت ، کلمه استرجاع را بر زبان آورد، خداوند جایگزینی شایسته برای او در دنیا قرار می‌دهد.
[۱۰۷] المحبر، ص۸۴.
[۱۰۸] الجرح و التعدیل، ج۵، ص۱۰۷.    
[۱۰۹] معرفة الصحابه، ج۲، ص۱۶۹۵.
وی در جریان معجزه شق القمر از گواهان پیامبر بود.
[۱۱۰] الدر المنثور، ج۶، ص۱۳۳.
[۱۱۱] روح المعانی، ج۱۴، ص۷۴.


از ابوسلمه چهار فرزند به نام‌های سلمه،
[۱۱۲] الطبقات، ج۳، ص۱۸۱.
[۱۱۳] الاستیعاب، ج۲، ص۶۴۱.    
عمر ،
[۱۱۴] معرفة الصحابه، ج۳، ص۱۶۹۴.
[۱۱۵] اسد الغابه، ج۳، ص۱۹۱.    
زینب (بره)
[۱۱۶] السیرة النبویه، ج۱، ص۳۲۶.
[۱۱۷] الطبقات، ج۳، ص۱۸۱.
[۱۱۸] انساب الاشراف، ج۱، ص۲۳۶.
و دره
[۱۱۹] الطبقات، ج۳، ص۱۸۱.
[۱۲۰] تاریخ طبری، ج۳، ص۱۶۴.
بر جای ماندند که پس از شهادت ابوسلمه تحت حمایت پیامبر قرار گرفتند. سلمة بزرگ تر از عمر بود
[۱۲۱] تاریخ طبری، ج۱۱، ص۵۶۰.
[۱۲۲] الاستیعاب، ج۲، ص۶۴۱.    
و در حبشه تولد یافت.
[۱۲۳] السنن الکبری، ج۷، ص۷۱.
پیامبر (صلی الله علیه و اله) امامه دختر حمزه را به عقد او در آورد.
[۱۲۴] تاریخ طبری، ج۳، ص۱۶۴.
[۱۲۵] تاریخ دمشق، ج۱۹، ص۳۶۱.    
[۱۲۶] امتاع الاسماع، ج۶، ص۲۹۸.    
اما وی پیش از زفاف درگذشت و کسی از نسل او نماند.
[۱۲۷] الطبقات، ج۳، ص۸.
[۱۲۸] المحبر، ص۶۴.
[۱۲۹] جمهرة انساب العرب، ص۱۷.    
عمر/ عمرو، دیگر فرزند ابوسلمه، در سال دوم ق. زاده شد.
[۱۳۰] امتاع الاسماع، ج۶، ص۲۹۸.    
[۱۳۱] الاصابه، ج۴، ص۴۸۷.    
وی از راویان حدیث پیامبر گرامی (صلی الله علیه و اله) بود.
[۱۳۲] المحبر، ص۲۹۳.
[۱۳۳] تاریخ طبری، ج۱۱، ص۵۶۰.
[۱۳۴] الاصابه، ج۴، ص۴۸۷.    
از روایات او حدیث کساء ،
[۱۳۵] اسد الغابه، ج۱، ص۴۹۰.    
[۱۳۶] امتاع الاسماع، ج۵، ص۳۸۳.    
[۱۳۷] سبل الهدی، ج۱۱، ص۴۴۴.    
غدیر خم
[۱۳۸] مناقب، ج۲، ص۲۲۸.    
و ائمه اثناعشر است.
[۱۳۹] الخصال، ص۴۷۷، ح۴۱.
او در جنگ جمل حضور داشت.
[۱۴۰] المحبر، ص۲۹۳.
[۱۴۱] الطبقات، خامسه۲، ص۱۶۸.
[۱۴۲] تاریخ طبری، ج۱۱، ص۵۶۰.
سپس از سوی امیرمؤمنان علیه‌السّلام به ولایت بحرین
[۱۴۳] جمهرة انساب العرب، ص۱۴۴.    
[۱۴۴] اسد الغابه، ج۳، ص۶۸۰.    
و در گزارشی فارس
[۱۴۵] الطبقات، خامسه۲، ص۱۶۸.
[۱۴۶] المحبر، ص۲۹۳.
[۱۴۷] تاریخ طبری، ج۱۱، ص۵۶۰.
منصوب شد. پیش از نبرد صفین ، امام علی علیه‌السّلام در نامه‌ای وی را به شرکت در صفین فراخواند و او را به عنوان کسی که پشتش به وی گرم است، ستود و ضمن اظهار رضایت از او، حکمرانی بحرین را به دیگری سپرد.
[۱۴۸] تاریخ یعقوبی، ج۲، ص۲۰۱.
[۱۴۹] انساب الاشراف، ج۲، ص۳۸۶.    
او از گواهان صلح امام حسن علیه‌السّلام با معاویه بود.
[۱۵۰] مناقب، ج۳، ص۱۹۶.    
وی به سال۸۳ق. در مدینه درگذشت و در بقیع به خاک سپرده شد.
[۱۵۱] الطبقات، خامسه، ج۲، ص۱۶۸.
[۱۵۲] تاریخ الاسلام، ج۶، ص۱۶۰.    
نسل ابوسلمه از طریق او ادامه یافت.
[۱۵۳] الطبقات، خامسه، ج۲، ص۱۶۶.
[۱۵۴] جمهرة انساب العرب، ص۱۴۴.    

زینب دختر ابوسلمه در حبشه زاده شد.
[۱۵۵] السیرة النبویه، ج۱، ص۳۲۶.
[۱۵۶] الطبقات، ج۳، ص۱۸۱.
[۱۵۷] انساب الاشراف، ج۱، ص۲۳۶.
بر پایه گزارشی، پیامبر (صلی الله علیه و اله) وی را زینب نامید.
[۱۵۸] الاستیعاب، ج۴، ص۱۸۵۵.    
[۱۵۹] امتاع الاسماع، ج۶، ص۳۰۰.    
دو تن از پسران او در واقعه حره به سال ۶۴ق. کشته شدند.
[۱۶۰] الاستیعاب، ج۴، ص۱۸۵۵.    
[۱۶۱] اسد الغابه، ج۶، ص۱۳۲.    
[۱۶۲] امتاع الاسماع، ج۶، ص۳۰۰.
زینب راوی حدیث پیامبر (صلی الله علیه و اله) از طریق برخی از همسران ایشان
[۱۶۳] تاریخ الاسلام، ج۵، ص۴۰۶.    
[۱۶۴] الاصابه، ج۸، ص۱۵۹.    
بود. از او با تعبیر فقیه‌ترین زنان روزگار خود یاد شده است.
[۱۶۵] الاستیعاب، ج۴، ص۱۸۵۵.    
[۱۶۶] اسد الغابه، ج۶، ص۱۳۲.    
وی به سال ۷۴ق. درگذشت
[۱۶۷] تاریخ الاسلام، ج۵، ص۴۰۶.    
و در بقیع به خاک سپرده شد.
[۱۶۸] الطبقات، ج۸، ص۳۳۷.
دختر دیگر ابوسلمه، دره نام داشت که در منابع، گزارشی از او در دست نیست.
[۱۶۹] جمهرة انساب العرب، ص۱۴۴.    


الاستیعاب: ابن عبدالبر (م. ۴۶۳ق.) ، به کوشش البجاوی، بیروت، دار الجیل، ۱۴۱۲ق؛ اسد الغابه: ابن اثیر علی بن محمد الجزری (م. ۶۳۰ق.) ، بیروت، دار الفکر، ۱۴۰۹ق؛ الاصابه: ابن حجر العسقلانی (م. ۸۵۲ق.) ، به کوشش علی محمد و دیگران، بیروت، دار الکتب العلمیه، ۱۴۱۵ق؛ امتاع الاسماع: المقریزی (م. ۸۴۵ق.) ، به کوشش محمد عبدالحمید، بیروت، دار الکتب العلمیه، ۱۴۲۰ق؛ انساب الاشراف: البلاذری (م. ۲۷۹ق.) ، به کوشش زکار، بیروت، دار الفکر، ۱۴۱۷ق؛ بحرالعلوم: السمرقندی (م. ۳۷۵ق.) ، به کوشش عمر بن غرامه، بیروت، دار الفکر، ۱۴۱۶ق؛ البدایة و النهایه: ابن کثیر (م. ۷۷۴ق.) ، بیروت، مکتبة المعارف؛ بهجة المحافل و بغیة الاماثل: یحیی بن ابی بکر العامری (م. ۸۹۳ق.) ، بیروت، دار صادر؛ تاریخ الاسلام و وفیات المشاهیر: الذهبی (م. ۷۴۸ق.) ، به کوشش عمر عبدالسلام، بیروت، دار الکتاب العربی، ۱۴۱۰ق؛ تاریخ طبری (تاریخ الامم و الملوک): الطبری (م. ۳۱۰ق.) ، به کوشش محمد ابوالفضل، بیروت، دار احیاء التراث العربی؛ تاریخ الیعقوبی: احمد بن یعقوب (م. ۲۹۲ق.) ، بیروت، دار صادر، ۱۴۱۵ق؛ تاریخ مدینة دمشق: ابن عساکر (م. ۵۷۱ق.) ، به کوشش علی شیری، بیروت، دار الفکر، ۱۴۱۵ق؛ تفسیر قرطبی (الجامع لاحکام القرآن): القرطبی (م. ۶۷۱ق.) ، بیروت، دار احیاء التراث العربی، ۱۴۰۵ق؛ الجرح و التعدیل: ابن ابی حاتم الرازی (م. ۳۲۷ق.) ، بیروت، دار الفکر، ۱۳۷۲ق؛ جمهرة انساب العرب: ابن حزم (م. ۴۵۶ق.) ، به کوشش گروهی از علما، بیروت، دار الکتب العلمیه، ۱۴۱۸ق؛ حیاة النبیصلی الله علیه و آلهو سیرته: محمد قوام وشنوه‌ای، قم، اسوه، ۱۴۲۴ق؛ الخصال: الصدوق (م. ۳۸۱ق.) ، به کوشش غفاری، قم، نشر اسلامی، ۱۴۱۶ق؛ الدر المنثور: السیوطی (م. ۹۱۱ق.) ، بیروت، دار المعرفه، ۱۳۶۵ق؛ دلائل النبوه: البیهقی (م. ۴۵۸ق.) ، به کوشش عبدالمعطی، بیروت، دار الکتب العلمیه، ۱۴۰۵ق؛ ذخائر العقبی: احمد بن عبدالله الطبری (م. ۶۹۴ق.) ، بیروت، دار المعرفه، ۱۹۷۴م؛ روح المعانی: الآلوسی (م. ۱۲۷۰ق.) ، به کوشش علی عبدالباری، بیروت، ۱۴۱۵ق؛ روض الجنان: ابوالفتوح رازی (م. ۵۵۴ق.) ، به کوشش یاحقی و ناصح، مشهد، آستان قدس رضوی، ۱۳۷۵ش؛ سبل الهدی: محمد بن یوسف الصالحی (م. ۹۴۲ق.) ، به کوشش عادل احمد و علی محمد، بیروت، دار الکتب العلمیه، ۱۴۱۴ق؛ السنن الکبری: البیهقی (م. ۴۵۸ق.) ، بیروت، دار الفکر؛ السیرة النبویه: ابن هشام (م. ۸-۲۱۳ق.) ، به کوشش السقاء و دیگران، بیروت، المکتبة العلمیه؛ صحیح مسلم: مسلم (م. ۲۶۱ق.) ، بیروت، دار الفکر؛ الطبقات الکبری: ابن سعد (م. ۲۳۰ق.) ، به کوشش محمد عبدالقادر، بیروت، دار الکتب العلمیه، ۱۴۱۸ق؛ فتح الباری: ابن حجر العسقلانی (م. ۸۵۲ق.) ، بیروت، دار المعرفه؛ فتح القدیر: الشوکانی (م. ۱۲۵۰ق.) ، بیروت، دار ابن کثیر، ۱۴۱۴ق؛ فتوح البلدان: البلاذری (م. ۲۷۹ق.) ، بیروت، دار الهلال، ۱۹۸۸م؛ کشف الاسرار: میبدی (م. ۵۲۰ق.) ، به کوشش حکمت، تهران، امیر کبیر، ۱۳۶۱ش؛ المحبر: ابن حبیب (م. ۲۴۵ق.) ، به کوشش ایلزه لیختن شتیتر، بیروت، دار الآفاق الجدیده؛ المحرر الوجیز: ابن عطیة الاندلسی (م. ۵۴۶ق.) ، به کوشش عبدالسلام، لبنان، دار الکتب العلمیه، ۱۴۱۳ق؛ مسند احمد: احمد بن حنبل (م. ۲۴۱ق.) ، بیروت، دار صادر؛ المعالم الاثیره: محمد محمد حسن شراب، بیروت، دار القلم، ۱۴۱۱ق؛ معجم البلدان: یاقوت الحموی (م. ۶۲۶ق.) ، بیروت، دار صادر، ۱۹۹۵م؛ معجم الصحابه: عبدالباقی بن قانع (م. ۳۵۱ق.) ، به کوشش صلاح بن سالم، مکتبة الغرباء الاثریه، ۱۴۱۸ق؛ معرفة الصحابه: ابونعیم الاصفهانی (م. ۴۳۰ق.) ، به کوشش العزازی، ریاض، دار الوطن، ۱۴۱۹ق؛ المغازی: الواقدی (م. ۲۰۷ق.) ، به کوشش مارسدن جونس، بیروت، اعلمی، ۱۴۰۹ق؛ مناقب آل ابی طالب: ابن شهر آشوب (م. ۵۸۸ق.) ، به کوشش گروهی از اساتید، نجف، المکتبة الحیدریه، ۱۳۷۶ق.

۱. ↑ الطبقات، ج۳، ص۱۸۰.
۲. ↑ انساب الاشراف، ج۱، ص۲۳۶.
۳. ↑ الاستیعاب، ج۴، ص۱۶۸۲.    
۴. ↑ السیرة النبویه، ج۱، ص۳۶۹.
۵. ↑ الطبقات، ج۳، ص۱۸۰.
۶. ↑ معجم الصحابه، ج۲، ص۶۷.
۷. ↑ السیرة النبویه، ج۱، ص۳۲۶.
۸. ↑ انساب الاشراف، ج۱، ص۲۳۶.
۹. ↑ اسد الغابه، ج۵، ص۱۵۲.
۱۰. ↑ الطبقات، ج۳، ص۱۸۱.
۱۱. ↑ الانساب الاشراف، ج۱۰، ص۲۵۴.
۱۲. ↑ تاریخ طبری، ج۲، ص۲۱۳.
۱۳. ↑ السیرة النبویه، ج۲، ص۹۶.
۱۴. ↑ معرفة الصحابه، ج۳، ص۱۶۹۴.
۱۵. ↑ فتوح البلدان، ص۴۵۳.
۱۶. ↑ الطبقات، ج۳، ص۱۸۱.
۱۷. ↑ الاصابه، ج۳، ص۴۷۵.    
۱۸. ↑ الاستیعاب، ج۳، ص۹۴۰.    
۱۹. ↑ اسد الغابه، ج۳، ص۱۹۱.    
۲۰. ↑ اسد الغابه، ج۳، ص۱۹۱.    
۲۱. ↑ انساب الاشراف، ج۲، ص۶۲.
۲۲. ↑ بهجة المحافل، ج۱، ص۹۵.    
۲۳. ↑ السیرة النبویه، ج۱، ص۳۲۲.
۲۴. ↑ الطبقات، ج۳، ص۱۸۱.
۲۵. ↑ تاریخ الاسلام، ج۱، ص۳۱۲.    
۲۶. ↑ السیرة النبویه، ج۱، ص۳۶۷.
۲۷. ↑ السیرة النبویه، ج۲، ص۳۶۷.
۲۸. ↑ البدایة و النهایه، ج۳، ص۹۳.    
۲۹. ↑ السیرة النبویه، ج۱، ص۳۷۱.
۳۰. ↑ تاریخ دمشق، ج۷۶، ص۱۶۹.
۳۱. ↑ اسد الغابه، ج۳، ص۱۹۱.    
۳۲. ↑ الطبقات، ج۳، ص۱۸۱.
۳۳. ↑ انساب الاشراف، ج۱، ص۲۳۶.
۳۴. ↑ سبل الهدی، ج۱۱، ص۱۸۷.    
۳۵. ↑ الطبقات، ج۱، ص۱۷۵.
۳۶. ↑ انساب الاشراف، ج۱، ص۲۳۶.
۳۷. ↑ تاریخ طبری، ج۲، ص۳۶۹.
۳۸. ↑ تاریخ الاسلام، ج۱، ص۳۱۲.    
۳۹. ↑ فتح الباری، ج۷، ص۲۰۴.
۴۰. ↑ معرفة الصحابه، ج۳، ص۱۶۹۴.
۴۱. ↑ الاصابه، ج۳، ص۴۷۵.
۴۲. ↑ اسد الغابه، ج۳، ص۱۹۱.    
۴۳. ↑ السیرة النبویه، ج۱، ص۴۶۹.
۴۴. ↑ انساب الاشراف، ج۱، ص۳۰۴.
۴۵. ↑ تاریخ الاسلام، ج۱، ص۳۱۲.    
۴۶. ↑ السیرة النبویه، ج۱، ص۴۶۹.
۴۷. ↑ الطبقات، ج۳، ص۱۸۱.
۴۸. ↑ البدایة و النهایه، ج۳، ص۱۷۱.    
۴۹. ↑ الطبقات، ج۳، ص۱۸۱.
۵۰. ↑ انساب الاشراف، ج۱، ص۳۱۸.
۵۱. ↑ الطبقات، ج۳، ص۱۸۲.
۵۲. ↑ الطبقات، ج۳، ص۱۸۲.
۵۳. ↑ انساب الاشراف، ج۱، ص۳۴۱.
۵۴. ↑ تاریخ طبری، ج۲، ص۴۰۸.
۵۵. ↑ الاستیعاب، ج۳، ص۹۴۰.    
۵۶. ↑ امتاع الاسماع، ج۹، ص۲۲۷.    
۵۷. ↑ المغازی، ج۱، ص۱۵۵.
۵۸. ↑ تاریخ الاسلام، ج۲، ص۱۲۴.    
۵۹. ↑ المغازی، ج۱، ص۳۴۰-۳۴۱.
۶۰. ↑ دلائل النبوه، ج۳، ص۳۲۰.
۶۱. ↑ المغازی، ج۱، ص۳۴۰.
۶۲. ↑ المغازی، ج۱، ص۳۸۰.
۶۳. ↑ الطبقات، ج۲، ص۴۵.
۶۴. ↑ المغازی، ج۱، ص۳.
۶۵. ↑ المغازی، ج۱، ص۳۴۲.
۶۶. ↑ معجم البلدان، ج۴، ص۳۷۴.    
۶۷. ↑ معجم البلدان، ج۴، ص۳۷۴.    
۶۸. ↑ المعالم الاثیره، ص۲۲۷.    
۶۹. ↑ المغازی، ج۱، ص۳۴۱.
۷۰. ↑ دلائل النبوه، ج۳، ص۳۲۰.
۷۱. ↑ دلائل النبوه، ج۳، ص۳۱۹-۳۲۰.
۷۲. ↑ معرفة الصحابه، ج۳، ص۱۶۹۵.
۷۳. ↑ ذخائر العقبی، ص۲۵۳.    
۷۴. ↑ اسد الغابه، ج۳، ص۱۹۲.    
۷۵. ↑ المغازی، ج۱، ص۳۰۰.
۷۶. ↑ الطبقات، ج۳، ص۱۸۲.
۷۷. ↑ الاستیعاب، ج۳، ص۹۴۰.    
۷۸. ↑ اسد الغابه، ج۳، ص۱۹۲.    
۷۹. ↑ اسد الغابه، ج۳، ص۱۹۲.    
۸۰. ↑ الاصابه، ج۴، ص۱۳۱.    
۸۱. ↑ اسد الغابه، ج۳، ص۱۹۱-۱۹۲.    
۸۲. ↑ الاستیعاب، ج۳، ص۹۴۰.    
۸۳. ↑ اسد الغابه، ج۳، ص۱۹۱-۱۹۲.    
۸۴. ↑ تاریخ طبری، ج۳، ص۱۶۴.
۸۵. ↑ حیاة النبی، ج۳، ص۲۳۱.
۸۶. ↑ مسند احمد، ج۶، ص۲۹۷.
۸۷. ↑ صحیح مسلم، ج۳، ص۳۸.
۸۸. ↑ اسد الغابه، ج۳، ص۱۹۲.    
۸۹. ↑ حاقه/سوره۶۹، آیه۱۹.    
۹۰. ↑ تفسیر سمرقندی، ج۳، ص۴۹۱.    
۹۱. ↑ معرفة الصحابه، ج۳، ص۱۶۹۶.
۹۲. ↑ اسد الغابه، ج۳، ص۱۹۱.    
۹۳. ↑ فصلت/سوره۴۱، آیه۴۰.    
۹۴. ↑ فتح القدیر، ج۴، ص۵۹۴-۵۹۵.    
۹۵. ↑ انعام/سوره۶، آیه۱۱۴.    
۹۶. ↑ کشف الاسرار، ج۳، ص۴۶۴.
۹۷. ↑ اسراء/سوره۱۷، آیه۱۵.    
۹۸. ↑ المحرر الوجیز، ج۳، ص۴۴۳.    
۹۹. ↑ انعام/سوره۶، آیه۵۴.    
۱۰۰. ↑ کشف الاسرار، ج۳، ص۳۶۵.
۱۰۱. ↑ روض الجنان، ج۷، ص۳۰۴.
۱۰۲. ↑ کهف/سوره۱۸، آیه۳۲-۳۴.    
۱۰۳. ↑ تفسیر سمرقندی، ج۲، ص۳۴۶.    
۱۰۴. ↑ تفسیر قرطبی، ج۱۱، ص۳۹۸.
۱۰۵. ↑ نبا/سوره۷۸، آیه۴۰.    
۱۰۶. ↑ تفسیر قرطبی، ج۲۰، ص۱۸۸-۱۸۹.
۱۰۷. ↑ المحبر، ص۸۴.
۱۰۸. ↑ الجرح و التعدیل، ج۵، ص۱۰۷.    
۱۰۹. ↑ معرفة الصحابه، ج۲، ص۱۶۹۵.
۱۱۰. ↑ الدر المنثور، ج۶، ص۱۳۳.
۱۱۱. ↑ روح المعانی، ج۱۴، ص۷۴.
۱۱۲. ↑ الطبقات، ج۳، ص۱۸۱.
۱۱۳. ↑ الاستیعاب، ج۲، ص۶۴۱.    
۱۱۴. ↑ معرفة الصحابه، ج۳، ص۱۶۹۴.
۱۱۵. ↑ اسد الغابه، ج۳، ص۱۹۱.    
۱۱۶. ↑ السیرة النبویه، ج۱، ص۳۲۶.
۱۱۷. ↑ الطبقات، ج۳، ص۱۸۱.
۱۱۸. ↑ انساب الاشراف، ج۱، ص۲۳۶.
۱۱۹. ↑ الطبقات، ج۳، ص۱۸۱.
۱۲۰. ↑ تاریخ طبری، ج۳، ص۱۶۴.
۱۲۱. ↑ تاریخ طبری، ج۱۱، ص۵۶۰.
۱۲۲. ↑ الاستیعاب، ج۲، ص۶۴۱.    
۱۲۳. ↑ السنن الکبری، ج۷، ص۷۱.
۱۲۴. ↑ تاریخ طبری، ج۳، ص۱۶۴.
۱۲۵. ↑ تاریخ دمشق، ج۱۹، ص۳۶۱.    
۱۲۶. ↑ امتاع الاسماع، ج۶، ص۲۹۸.    
۱۲۷. ↑ الطبقات، ج۳، ص۸.
۱۲۸. ↑ المحبر، ص۶۴.
۱۲۹. ↑ جمهرة انساب العرب، ص۱۷.    
۱۳۰. ↑ امتاع الاسماع، ج۶، ص۲۹۸.    
۱۳۱. ↑ الاصابه، ج۴، ص۴۸۷.    
۱۳۲. ↑ المحبر، ص۲۹۳.
۱۳۳. ↑ تاریخ طبری، ج۱۱، ص۵۶۰.
۱۳۴. ↑ الاصابه، ج۴، ص۴۸۷.    
۱۳۵. ↑ اسد الغابه، ج۱، ص۴۹۰.    
۱۳۶. ↑ امتاع الاسماع، ج۵، ص۳۸۳.    
۱۳۷. ↑ سبل الهدی، ج۱۱، ص۴۴۴.    
۱۳۸. ↑ مناقب، ج۲، ص۲۲۸.    
۱۳۹. ↑ الخصال، ص۴۷۷، ح۴۱.
۱۴۰. ↑ المحبر، ص۲۹۳.
۱۴۱. ↑ الطبقات، خامسه۲، ص۱۶۸.
۱۴۲. ↑ تاریخ طبری، ج۱۱، ص۵۶۰.
۱۴۳. ↑ جمهرة انساب العرب، ص۱۴۴.    
۱۴۴. ↑ اسد الغابه، ج۳، ص۶۸۰.    
۱۴۵. ↑ الطبقات، خامسه۲، ص۱۶۸.
۱۴۶. ↑ المحبر، ص۲۹۳.
۱۴۷. ↑ تاریخ طبری، ج۱۱، ص۵۶۰.
۱۴۸. ↑ تاریخ یعقوبی، ج۲، ص۲۰۱.
۱۴۹. ↑ انساب الاشراف، ج۲، ص۳۸۶.    
۱۵۰. ↑ مناقب، ج۳، ص۱۹۶.    
۱۵۱. ↑ الطبقات، خامسه، ج۲، ص۱۶۸.
۱۵۲. ↑ تاریخ الاسلام، ج۶، ص۱۶۰.    
۱۵۳. ↑ الطبقات، خامسه، ج۲، ص۱۶۶.
۱۵۴. ↑ جمهرة انساب العرب، ص۱۴۴.    
۱۵۵. ↑ السیرة النبویه، ج۱، ص۳۲۶.
۱۵۶. ↑ الطبقات، ج۳، ص۱۸۱.
۱۵۷. ↑ انساب الاشراف، ج۱، ص۲۳۶.
۱۵۸. ↑ الاستیعاب، ج۴، ص۱۸۵۵.    
۱۵۹. ↑ امتاع الاسماع، ج۶، ص۳۰۰.    
۱۶۰. ↑ الاستیعاب، ج۴، ص۱۸۵۵.    
۱۶۱. ↑ اسد الغابه، ج۶، ص۱۳۲.    
۱۶۲. ↑ امتاع الاسماع، ج۶، ص۳۰۰.
۱۶۳. ↑ تاریخ الاسلام، ج۵، ص۴۰۶.    
۱۶۴. ↑ الاصابه، ج۸، ص۱۵۹.    
۱۶۵. ↑ الاستیعاب، ج۴، ص۱۸۵۵.    
۱۶۶. ↑ اسد الغابه، ج۶، ص۱۳۲.    
۱۶۷. ↑ تاریخ الاسلام، ج۵، ص۴۰۶.    
۱۶۸. ↑ الطبقات، ج۸، ص۳۳۷.
۱۶۹. ↑ جمهرة انساب العرب، ص۱۴۴.    


حوزه نمایندگی ولی فقیه در امور حج و زیارت، برگرفته از مقاله «ابوسلمة بن عبدالاسد مخزومی».    



جعبه ابزار