امیر عبدالوهاب تبریزی
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
امیر سراجالدین عبدالوهاب تبریزی عالم،
عارف،
فقیه و
شیخالاسلام،
در علوم ظاهر و باطن وحید روزگار بوده
و از علمای برجسته
شیعه در سده ۹ هجری قمری بود.
وی جد شاخهای از
سادات طباطبایی آذربایجان است که به
سادات عبدالوهابیه مشهورند.
وی از نوادگان
ابراهیم طباطبا است. گروهی از
سادات از نسل ابراهیم طباطبا، به
زواره اصفهان کوچ کردند. البته در اینکه کدام یک از اعقاب وی، اولین بار به ایران آمدند اختلاف است و در اکثر منابع تأکید شده است که احمدالرئیسالطائفه (به قولی ملقب به فتوحالدین، به قولی ملقب به احمدالاکبر باصفهان، به قولی ملقب به احمدالشاعر و به قولی ملقب به ابنالخزاعیه) مدتی در اصفهان زندگی کرده و جد اعلای
سادات طباطبایی ایران است، ولی در این شکی نیست که ابوعبدالله احمدالشاعر (به قولی احمدالاصفهانی و به قولی ملقب به فتوحالدین) ابن ابیجعفر محمدالاصغر در اصفهان زندگی میکرد.
سیدعمادالدین (به قولی سیدعمادالدین علی، به قولی علی عمادالدین، به قولی سیدعماد و به قولی سیدعمادالدین کبیر) از نوادگان ابوعبدالله احمدالشاعر جد اعلای سادات طباطبایی آذربایجان است و امیرعبدالغفار پدر امیر عبدالوهاب تبریزی، از نوادگان وی، پایهگذار سلسله سادات طباطبایی آذربایجان است.
وی، افزون بر توانایی در علوم عقلی و نقلی، در علوم غریبه نیز مهارت داشت. او از اصفهان به زواره رفته بود، پس از مدتها سیر و سفر و دانشاندوزی، به دعوت
اوزون حسن آققویونلو، به
آذربایجان رفت و در شهر
تبریز اقامت گزید. اوزون حسن به دلیل تواناییهای علمی و نفوذ اجتماعی و سیاسی امیرعبدالغفار، او را به امر قضاوت حکم داد و امیرعبدالغفار زمام امور دینی، شرعی و قضایی گسترده منطقهای را در اختیار گرفت و از این راه، آموزههای
قرآن و
عترتِ پیامبر اسلام را گسترش داد.
امیر عبدالوهاب که تا آن زمان در
سرقند بود پس از چندی از طرف پدرش به آذربایجان احضار شد و وقتی امیرعبدالوهاب به تبریز رسید، پدرش از دنیا رفته بود و این در سال ۸۷۷ هجری قمری اتفاق افتاد. امیرعبدالوهاب طباطبایی، در مدت زمامداری سلسله آققویونلو و شاهاساعیل صفوی شیخالاسلام بود. در سال ۹۲۰ هجری قمری پس از
جنگ چالدران از طرف شاهاسماعیل به عنوان ایلچی نزد
سلطانسلیم رفت و هر چند ابتدا سلطانسلیم مقدم وی و همراهانش را گرامی داشت ولی پس از چند روز که گزارشهایی مبنی بر نقش برجسته او در استقامت مردم تبریز و عدم اعتنایی او به نامه خودش را دریافت کرد، دستور داد تا ایشان را زندانی کنند و امیرعبدالوهاب در سال ۹۲۲ هجری قمری در زندان سلطانسلیم درگذشت و در جوار مقبره
ابوایوب انصاری واقع در مسجد ایوبسلطان
استانبول ترکیه دفن گردید.
امیرسراجالدین (به قولی نورالدین) عبدالوهاب تبریزی شیخالاسلام ابن میرجلیل رفیعالدین
امیرعبدالغفار شیخالاسلام (به قولی شیخالاسلام کبیر) ابن
سیدعمادالدین امیر الحاج (به قولی امیرعمادالدین) ابن
سیدفخرالدین حسن (به قولی حسن سیدفخرالدین) ابن
امیرکمالالدین محمد (به قولی محمد کمالالدین) ابن
امیرسیدحسن (به قولی سیدحسین) ابن
سیدشهابالدین علی (به قولی علی شهابالدین) ابن
سیدعمادالدین علی (به قولی علی عمادالدین) ابن
سیداحمد (به قولی احمد) ابن
سیدعمادالدین (به قولی سیدعمادالدین علی، به قولی علی عمادالدین، به قولی سیدعماد و به قولی سیدعمادالدین کبیر) ابن
ابوالحسن (به قولی ابوالحسین و به قولی ابوطاهر)
علی شاعر (به قولی علیاصفهانی، به قولی ملقب به شهاب، به قولی شهابالدین، به قولی عمادالدین و به قولی عمادالدین علی) ابن
ابیالحسن (به قولی ابوالحسین)
محمد شاعر (به قولی محمداصفهانی و به قولی ملقب به ابن طباطبا) ابن
ابوعبدالله احمد شاعر (به قولی احمداصفهانی و به قولی ملقب به فتوحالدین) ابن
ابیجعفر محمدالاصغر (به قولی محمدالاکبر، به قولی ملقب به کوفی، به قولی ملقب به الاصغری، به قولی ملقب به ابنالخراعی و به قولی ملقب به ابنالخزاعیه) ابن
اباعبدالله (به قولی ابوالعباد و به قولی ابیمحمد)
احمد رئیسالطائفه (به قولی ملقب به فتوحالدین، به قولی ملقب به احمدالاکبر باصفهان، به قولی ملقب به احمد شاعر و به قولی ملقب به ابنالخزاعیه) ابن
ابواسماعیل (به قولی ابواسحاق)
ابراهیم طباطبا (به قولی ملقب به زینالعابدین) ابن
ابوابراهیم اسماعیل دیباج (به قولی ملقب به الاکبرالشریفالخلاص و به قولی ملقب به طباطبا) ابن
ابااسماعیل (به قولی اباالحسن و به قولی ابواسحاق)
ابراهیم غمر ابن
ابامحمد (به قولی ابوعبدالله)
حسن مثنی ابن ابامحمد
حسن مجتبی ابن
علی ابن
ابوطالب و ابن
فاطمه بنت
محمد.
خاندان شیخالاسلامی،
خاندان قاضی،
خاندان وکیلی،
خاندان امینی،
خاندان فتاحی،
خاندان دیبا و سادات طباطبایی ارونق و انزاب.
۱. عالم، عارف، فقیه و شیخالاسلام در حکومت اوزونحسن پادشاه آققوینلو و حکومت شاهاسماعیل صفوی
۲. متولی
مدرسه نصریه اوزون حسن
۳. نقش عمده در گسترش حوزه علمیه تبریز
۴. مؤسس اساس شیخالاسلامی و قضاوت و احکام مدنی و منطقهبندی و تعیین مسؤول بر منطقهای به نام
صدر در حکومت اوزون حسن پادشاه آققوینلو و حکومت شاهاسماعیل صفوی
۵. فعالیت در عقبنشینی قشون سلطانسلیم و شکست اشغال شهر تبریز به وسیله قوای عثمانی در جنگ چالدران
۶. دوراندیشی و وادار کردن شاهاسماعیل صفوی برای مذاکره با سلطانسلیم بعد از جنگ چالدران و انتخاب شدن برای این امر خطیر به وسیله شاهاسماعیل و گرامیداشت وی به وسیله سلطانسلیم در ابتدای ورود به دربار و زندانی شدن به وسیلهی سلطانسلیم پس از دریافت گزارشهایی مبنی بر نقش امیر عبدالوهاب در استقامت مردم تبریز و عدم اعتنای وی به نامه سلطانسلیم و درگذشت در زندان وی.
•
وصیةالی الولد.
• ترابی طباطبایی، سیدجمال؛
نسبنامهی شاخهای از طباطباییهای تبریز؛ چاپ اول: تبریز، سازمان اسناد ملی ایران/ مدیریت منطقه شمالغرب، بهار ۱۳۸۶؛ ۴۵۲ ص.، رحلی، تصویر، سند.
• حافظحسینکربلایی تبریزی،
روضاتالجنان و جناتالجنان؛ با مقدمه، تکلمه، تصحیح و تعلیق جعفر سلطانالقرائی؛ چاپ اول: تبریز، ستوده، ۱۳۸۳؛ جزء اول؛ هشتادوهشت و ۶۹۰ ص.، وزیری، تصویری، سند.
• رفیعی مهرآبادی، ابوالقاسم؛
آتشکده اردستان: بخش اول: مشتمل بر جغرافیا و تاریخ اردستان و تحقیق در انساب سادات طباطبایی ایران؛ (-): چاپ آتشکده، تاریخ پیشگفتار ۲۷/۱۰/۱۳۳۶، ج. ۱، ۲۲۰ ص. ؛ وزیری.
• سیداحمد باقرزاده ارجمندی،
سادات عبدالوهابیه، فصلنامه متنپژوهی پیام بهارستان، دوره ۲، س. ۸، ش. ۲۶، پاییز و زمستان ۱۳۹۴)، صص ۳۱۶ـ۲۸۵.
• سیدمحمدرضاابنمحمدصادق طباطبایی تبریزی؛
تاریخ اولادالاطهار؛ به کوشش محمد الوانساز خویی؛ چاپ اول: مرکز پژوهش کتابخانه موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی (شماره نشر: ۲۰۶)، ۱۳۸۹؛ ۴+بیست+۲۰۰ ص. ؛ وزیری، تصویر.
• طباطبایی دیبا، رضا (به همت)؛
شجرهی خاندان طباطبایی دیبا؛ با مقدمهی سعدی طباطبایی دیبا؛ (-): (-)، ۱۳۵۲ هـ . ق. به نقل از هاشمیان، هادی؛ «شجرهی خاندان طباطبایی دیبا»؛ پیام بهارستان، دورهی دوم، سال ۴، زمستان ۱۳۹۰، شمارهی ۱۴.
• طباطبایی، سیدمحمدحسین؛
نسبنامهی خاندان طباطبایی (اولاد امیر سراجالدین عبدالوهاب)؛ به کوشش و با مقدمه سیدهادی خسروشاهی؛ چاپ اول: قم، مؤسسه بوستان کتاب (زندگینامه و خاطرات: ۵۲، تاریخ: ۳۷۶)، ۱۳۹۱؛ ۱۸۰ ص.، وزیری، تصویر، سند.
• عوناللهی، سیدآقا؛ تاریخ پانصد سالهی تبریز: از آغاز دورهی مغولان تا پایان دورهی صفویان؛ با ترجمه پرویز زارع شاهمرسی؛ چاپ دوم: تهران، مؤسسه انتشارات امیرکبیر، ۱۳۸۹؛ ۳۰۰ص.؛ ویزری، تصویر، سند.
• غیاثالدینابنهمامالدینالحسینیالمدعو به خواند امیر؛
تاریخ حبیبالسیر فی اخبار افراد بشر؛ (-): (-)، انتشارات کتابخانه خیام، (-)؛ ج. ۴؛ ۷۹۶ ص.، رقعی.
• قاضی طباطبایی، سیدحسن؛
خاندانهای فضل و دانش آذربایجان در عصر قاجار؛ چهرهی آذرآبادگان در آیینهی تاریخ ایران: به مناسبت روز تاریخی ۲۱ آذرماه؛ چاپ اول: تبریز، انتشارات دانشگاه آذرآبادگان (انتشار: ۱۳۴)، آذر ۱۳۵۳، ۳۶۰ ص.، وزیری، تصویر، نمودار. صص. ۱۸۲ـ۱۴۱.
• گلی زواره، غلامرضا؛
درنگی بر یک تبارنامه؛ فصلنامهی نسخهشناسی، کتابشناسی
[و
] کتابپژوهشی میراث شهاب، سال دهم، بهار و تابستان ۱۳۸۳، ش.پ. ۳۵ و ۳۶، ش. ۱ و ۲، صص. ۸۲ـ۷۳.
• محیط طباطبایی، سیدمحمد؛
تطور حکومت در ایران بعد از اسلام؛ چاپ اول:
[تهران
]، انتشارت بعثت، ۱۳۶۷؛ سیزده و ۲۲۱، وزیری.
• محیط طباطبایی، سیدمحمد؛
شوخی و جدی ؛ یغما، سال هیجدهم، فروردین ۱۳۴۴، ش.پ. ۲۰۱، ش. ۱، صص. ۴۶ـ۴۰.
• مرکز دایرهالمعارف بزرگ اسلامی؛
دایرهالمعارف بزرگ اسلامی: جلد دوم: آل رشید ـابن ازرق؛ زیر نظر کاظم موسوی بجنوردی؛ چاپ اول: تهران، ۱۳۸۶، ج. ۲، ده و ۷۴۲ ص.، رحلی.
• ملامحمدامین حشری تبریزی؛
روضهی اطهار: مزارات متبرکه و محلات قدیمی تبریز و توابع؛ به تصحیح، اهتمام و با مقدمه، حواشی و تعلیقات عزیز دولتآبادی؛ چاپ اول: تبریز، انتشارات ستوده، ۱۳۷۱؛ بیستوپنج و ۲۶۳ ص.؛ وزیری، تصویر، سند.
• مؤید ثابتی، سیدعلی؛ اسناد و نامههای تاریخی: از اوائل دورههای اسلامی تا اواخر عهد شاهاسماعیل صفوی؛ (-): تهران، کتابخانهی طهوری (زبان و فرهنگ ایران: ۴۶)، آبان ۱۳۴۶، بیست و ۴۶۲ ص.، وزیری.
• میرزا رفیع
[الدین
]الحسنیالحسینی نظامالعلمای
[طباطبایی
] محمد رفیعابن علیاصغر؛
مجالس نظامیه؛ با خط علینقی حائری طباطبایی؛ چاپ سنگی: دارالطباعه حاجاحمدآقا، ۱۳۱۹ هـ. ق. ۳۵۲ ص.، رقعی.
• نادرمیرزا قاجار؛
تاریخ و جغرافی دارالسلطنهی تبریز؛ مصحح غلامرضا طباطبایی مجد؛ چاپ اول از ویراست دوم: تبریز، انتشارات آیدین و انتشارات یانار، ۱۳۹۳، ۸۵۶ ص.، وزیری، تصویر.
• نقیبزاده مشایخ طباطبا، سیدحسینعلی؛
هدیه لآل عبا فی نسب آل طباطبا؛
[چاپ اول
]:
[تهران
]، چاپخانه مجلس، ۱۳۳۱، ۱۱۱ ص.؛ وزیری، تصویر، شجرهنامه، سند.
• نوایی، عبدالحسین (به اهتمام)؛
شاهاسمعیل صفوی (اسناد و مکاتبات تاریخی همراه با یادداشتهای تفضیلی)؛
[چاپ اول: تهران
]، انتشارات بنیاد فرهنگ ایران با مساعدت مالی سازمان برنامه (انتشارات:۵۰ و منابع تاریخ و جغرافیای ایران:۱۷)، ۱۳۴۷؛ ۴۲۴ ص.، وزیری.