بیت الاحزان

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف

---

بیت الأحزان (بیت الحَزَن)، به معنای ماتمسرا، خانه‌ی حضرت یعقوب به هنگام دوری از فرزندش یوسف، در کتابهای تاریخ انبیاست؛ همچنین یکی دیگر از مصادیق آن مکانی در قبرستان بقیع می باشد.

---

مهمترین و معروفترین مصداق «بیت الاحزان »، مکان یا مسجدی است در قبرستان بقیع مدینه، در جانب جنوبی قبر عباس بن عبدالمطلب که «بیت الحزن » نیز نامیده شده است. مطابق برخی گزارش‌ها،پس از رحلت پیامبر اکرم صلّی الله علیه وآله وسلّم (سال ۱۱) و به دنبال تألّمات شدید روحی حضرت فاطمه سلام الله علیها و نارضایتی از وضع موجود، امام علی علیه السّلام مکانی را در قبرستان بقیع، بیرون مدینه، برای وی ساخت تا در آن به عزاداری در ماتم و فراق پدر خود بنشیند. این مکان بیت الاحزان نامیده شد. وی روزها با دو فرزند خود حسنین علیهماالسلام به بیت الاحزان می‌رفت و هنگام غروب امیرالمؤمنین ایشان را به خانه برمی‌گرداند؛ پس از گذشت بیست و هفت روز از رحلت پدرش بر اثر شدت بیماری دیگر نتوانست بدانجا برود.
منابع عامه نیز به این مکان در بقیع اشاره کرده‌اند.

---

به نقل از غزالی (متوفی ۵۰۵)، ضمن بیان آداب زیارت بقیع، نمازگزاردن در مسجد بیت الحزن را مستحب دانسته و آن را محل اقامت حضرت فاطمه در ایام حزن او بر پدرش یاد کرده است. طبق این بیان، بعدها مسجدی نیز در مکان مزبور ساخته شده است. همچنین به اقامت حضرت فاطمه پس از وفات پدرش در بیت الاحزان واقع در بقیع تصریح شده است.

---

گذشته از این، احتمال دارد که ق بر حضرت فاطمه در بیت الاحزان باشد و پس از مسجدالنبی و قبرستان بقیع، بیت الاحزان را سومین مکان محتمل دفن ایشان ذکر کرده‌اند.

---

این مکان در آغاز، خانه محقّری متعلق به حضرت بوده که پس از آن به بیت الأحزان یا قبّة الحزن شهرت یافته است.
از بیت الاحزان در زمان های متأخر به عنوان مسجد فاطمه(علیها السلام) یاد شده است.

---

این محل در شمال قبر عباس بن عبدالمطّلب و قبور چهار امام(علیهم السلام) قرار داشته و بعدها ضمیمه بقیع شده است.
در مدینه جای دیگری به عنوان بیت الأحزان مطرح نبوده است.

---

در ادب غنایی فارسی، به ویژه در اشعار حافظ، این واژه و تعابیر مترادف آن (مانند کلبه‌ی احزان، کلبه‌ی غم ) تکرار شده و نزد صوفیه نیز کنایه از دل محزون از دوری معشوق است.

---

در ادب رثایی شیعی نیز بیت الاحزان جایگاه ویژه‌ای دارد. رؤیاهایی نیز نقل شده که بنابر آنها حضرت مهدی با سرودن شعری، بیت الاحزان را مایة غم و اندوه همیشگی خود دانسته است.

---

ازین رو بعضی علمای شیعه آثاری به همین نام در شرح حوادث پس از رحلت پیامبر و مصائب اهل بیت خصوصاً حضرت فاطمه نگاشته‌اند که معروفترین آنها عبارت‌اند از: بیت الاحزان فی مصائب سیدة النسوان، اثر شیخ عباس قمی (متوفی ۱۳۵۹)؛بیت الاحزانِ فی مصائب سادات الزمان الخمسة الطاهرة من ولد عدنان، اثر عبدالخالق بن عبدالرحیم یزدی (متوفی ۱۲۶۸)

---

• محمدمحسن آقابزرگ طهرانی، الذریعة الی تصانیف الشیعة، بیروت ۱۳۷۸.
• پرویز اهور، کلک خیال انگیز: فرهنگ جامع دیوان حافظ، تهران ۱۳۷۲ ش.
• حسین بن علی بلادی بحرانی، ریاض المدح و الرثا، قم.
• محمداعلی بن علی تهانوی، کتاب کشف اصطلاحات الفنون، چاپ محمد وجیه... ( و دیگران )، کلکته ۱۸۶۲، چاپ افست تهران ۱۹۶۷.
• بهاءالدین خرمشاهی، حافظ نامه، تهران ۱۳۶۶ ش.
• جعفر خلیلی، موسوعة العتبات المقدسه، قسم المدینة المنورة، بیروت ۱۹۸۷.
• ابراهیم رفعت باشا، مراة الحرمین، او،الرحلات الحجازیة والحج و مشاعره الدینیة، بیروت.
• محمدتقی سپهر، ناسخ التواریخ، ج ۴: زندگانی حضرت فاطمه زهرا، تهران.
• محمدبن عبدالرحمان سخاوی، التحفة اللطیفة فی تاریخ المدینة الشریفة، بیروت ۱۴۱۴/ ۱۹۹۳.
• محمد سماوی، ظرافة الاحلام، قم.
• علی بن عبدالله سمهودی، وفاءالوفاباخبار دارالمصطفی، چاپ محمدمحیی الدین عبدالحمید، بیروت ۱۴۰۴/۱۹۸۴.
• محمدپادشاه بن غلام محیی الدین شاد، آنندراج: فرهنگ جامع فارسی، چاپ محمددبیر سیاقی، تهران ۱۳۶۳ش.
• رحیم عفیفی، فرهنگنامه شعری، تهران ۱۳۷۲ ش.
• قصص الانبیاء، متن پارسی ظاهراً قرن هفتم هجری، چاپ فریدون تقی زادة طوسی، مشهد ۱۳۶۳ ش.
• محمدباقربن محمدتقی مجلسی، بحارالانوار، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳.
• عبدالرزاق مقرم، وفاة الصدیقة الزهرا علیهاالسلام، نجف ۱۳۷۰/۱۹۵۱.
• علی اکبر نفیسی، فرهنگ نفیسی، تهران ۱۳۵۵.

---