جمله شرطی
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
جمله
شرطی به معنی قضیه دارای دو جمله
شرط و جزا _
مقدّم و تالی _ است؛ که از آن به قضیه
شرطیه نیز تعبیر می شود.
به جمله ای که در آن دو جمله
شرط و جزا وجود داشته باشد به گونه ای که جمله
جزا ( تالی ) بر
شرط ( مقدم )، وابسته
و معلق گشته باشد، جمله
شرطی می گویند. این
تعلیق و وابستگی گاهی حقیقی
و گاهی اضافی است.
در
علم اصول از یک نظر جمله های
شرطی به محقق الموضوع
و غیر محقق الموضوع
تقسیم می گردد.
به جمله های
شرطیی که برای تبیین
و تعیین محدوده
موضوع حکم صادر می شود، " محقق الموضوع " گفته می شود. این گونه جمله ها
مفهوم نداشته
و خارج از محل بحث مفاهیم می باشد، مثل این که گفته شود: " ان رزقت ولدا فاختنه " که تصور
ختنه فرزند معقول نیست مگر بعد از فرض وجود آن؛ یعنی نمی توان گفت اگر بچه ای نداشتی آن را ختنه نکن.
به جمله های
شرطیی که برای تعیین
و تبیین دایره شمول
حکم وارد شده است " غیر محقق الموضوع " می گویند، مثل این که گفته شود: " ان احسنَ صدیقُک فاحسن الیه " که فرض احسان به دوست، توقف عقلی بر فرض صدور
احسان ندارد بلکه امکان احسان به او هست، چه او احسان داشته باشد
و چه نداشته باشد.
مفهوم دار بوده این جمله ها مورد
اختلاف اصولیون می باشد.
محمدی، علی، شرح اصول فقه، ج ۱، ص ۲۲۸و۲۳۷
فیض، علیرضا، مبادی فقه واصول، ص ۲۴۳
مشکینی، علی، اصطلاحات الاصول، ص ۲۵۱
مکارم شیرازی، ناصر، انوارالاصول، ج ۲، ص ۲۱
سبزواری، عبدالاعلی، تهذیب الاصول، ج ۱، ص ۱۱۱
مرکز اطلاعات و مدارک اسلامی