حبه بن جوین عرنی
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
حَبَّة بن جُوَین عُرَنی،
کنیه‌اش ابوقُدامه، از
اصحاب حضرت علی علیه‌السلام می‌باشد.
وی به
عُرَینه (تیره‌ای از
قبیله بجیله) منسوب، و ازاین‌رو به عُرَنی و بَجَلی
مشهور است.
نام
پدرش را، به اختلاف،
جویه ،
حویه و
جویرذکر کرده‌اند که احتمالا همگی تصحیف
جوین است.
وی اهل
کوفه بوده و
کوفی نیز
لقب گرفته است.
گفته شده حبّه
پیامبر را دیده
و به همین سبب در زمره
صحابه یاد شده
اما بنابر
مشهور او
تابعی بوده است.
حبّه عرنی از
شیعیان و
یاران خاص
حضرت علی علیه‌السلام بوده است.
یعقوبی نام او را در زمره
اصحاب دانشمند آن حضرت آورده است.
طوسی نام وی را در شمار
اصحاب امام حسن علیه‌السلام نیز درج کرده است.
حبّه عرنی در ماجرای
قتل عثمان از کسانی بود که در
مدینه حضور داشت و از نخستین
بیعت کنندگان با
امام علی بود.
وی که در
جنگ جمل در کنار
امام بوده، ماجرای این
جنگ را روایت کرده است.
حبّه در دوران
حیات حذیفة بن یمان(متوفی ۳۶) به
مدائن رفت و از او روایتِ راجع به
شهادت عمار یاسر را شنید.
حبه در
جنگ صفّین نیز همراه
حضرت علی و خود شاهد
شهادت عمار در
صفّین بود و
صدق گفتار حذیفه را تأیید کرد.
پس از آن همراه با علی علیه‌السلام در
جنگ نهروان شرکت کرد.
برخی
روایات منقول از حبّه عرنی، محل بحث و مناقشه
شیعیان و
اهل سنّت بوده، از جمله از حبّه نقل شده است که در جنگ صفّین هشتاد نفر از
اهل بدر در کنار علی علیه‌السلام می‌جنگیدند
، که ذهبی
آن را محال دانسته و
ابن حجر عسقلانی همین روایت را عامل ضعف وی شمرده است.
حبّه همچنین از راویان
حدیث غدیر است
اما برخی در صحت این روایت تردید کرده‌اند، زیرا در بخش پایانی روایت به نقل از حبّه آمده که او در
روز غدیر مشرک بوده است، در حالی که
پیامبر یک سال قبل از
حجةالوداع، حج گزاردن
مشرکان به همراه
مسلمانان را ممنوع کرده بود.
شوشتری این احتمال را مطرح کرده که او نه در موسم
حج، بلکه در میانه راه به کاروان ملحق شده و در
غدیر حضور یافته است.
از معروف‌ترین روایات حبّه از
حضرت علی علیه‌السلام، روایتی است که حضرت خود را اولین
مسلمان و
نمازگزار به همراه
رسول خدا برشمرده است.
حبّه عرنی از
امام علی علیه‌السلام، عبداللّه بن مسعود،
حذیفة بن یمان و
عمار یاسر روایت کرده است.
از او نیز
سلمة بن کهیل،
ابوالمقدام ثابت بن هرمز،
مسلم ملائی و دیگران روایت کرده‌اند.
اغلب
رجالیان اهل‌سنت او را تضعیف کرده‌اند.
ذهبی او را به جهت برتر دانستن علی علیه‌السلام بر دو خلیفه نخست،
شیعه غالی دانسته است.
ابن حبان هم، با این که نام حبّه را در
کتاب الثقات خود
آورده، او را ضعیف دانسته است.
برخی نیز او را وسط دانسته یا
توثیق کرده‌اند.
ابن عدی گفته که در روایت حبّه به‌ندرت
حدیث منکری دیده و با این‌که در ضعف او
اجماع شده ولی روایاتش کتابت می‌شده است.
از
رجالیان شیعه،
ابن داوود حلی به نقل از
رجال شیخ طوسی و
کشی، او را
ممدوح دانسته است، هر چند در
رجال کشی از وی ذکری نیست.
حبّه عرنی در سال ۷۶، در دوره
خلافت عبدالملک بن مروان و هم‌زمان با ورود
حجاج به
عراق، درگذشت.
مسجدی به‌نام وی معروف بوده است.
(۱) ابن ابی‌حاتم، کتاب الجرح و التعدیل، حیدرآباد، دکن ۱۳۷۱ـ۱۳۷۳/ ۱۹۵۲ـ۱۹۵۳، چاپ افست بیروت (بی‌تا).
(۲) ابن ابی‌شیبه، المصنَّف
فی الاحادیث و الآثار، چاپ سعید محمد لحّام، بیروت ۱۴۰۹/۱۹۸۹.
(۳) ابن اثیر، اسدالغابة
فی معرفة الصحابة، قاهره ۱۲۸۰ـ۱۲۸۶، چاپ افست بیروت (بی‌تا).
(۴) ابن اعثم کوفی، کتاب الفتوح، چاپ علی شیری، بیروت ۱۴۱۱/۱۹۹۱.
(۵) ابن بابویه، علل‌الشرایع، نجف ۱۳۸۶/ ۱۹۶۶.
(۶) چاپ افست قم (بی‌تا).
(۷) ابن حِبّان، کتاب الثقات، حیدرآباد، دکن ۱۳۹۳ـ۱۴۰۳/ ۱۹۷۳ـ۱۹۸۳، چاپ افست بیروت (بی‌تا).
(۸) ابن حجر عسقلانی، الاصابة
فی تمییز الصحابة، چاپ عادل احمد عبدالموجود و علی‌محمد معوض، بیروت ۱۴۱۵/۱۹۹۵.
(۹) ابن داوود حلّی، کتاب الرجال، چاپ محمدصادق آل‌بحرالعلوم، نجف ۱۳۹۲/۱۹۷۲، چاپ افست قم (بی‌تا).
(۱۰) ابن سعد (بیروت).
(۱۱) ابن شهرآشوب، مناقب آل ابی‌طالب، نجف ۱۹۵۶.
(۱۲) ابن عدی،
الکامل فی ضعفاء
الرجال، چاپ سهیل زکار، بیروت ۱۴۰۹/۱۹۸۸.
(۱۳) ابن عساکر، تاریخ مدینة دمشق، چاپ علی شیری، بیروت ۱۴۱۵ـ۱۴۲۱/ ۱۹۹۵ـ۲۰۰۰.
(۱۴) عبدالحسین امینی، الغدیر
فی الکتاب و السنة و الادب، قم ۱۴۱۶ـ۱۴۲۲/ ۱۹۹۵ـ۲۰۰۲.
(۱۵) محمد بن اسماعیل بخاری، کتاب التاریخ‌الکبیر، دیار بکر: المکتبة الاسلامیة، (بی‌تا).
(۱۶) احمد بن محمد برقی، کتاب الرجال، تهران ۱۳۸۳.
(۱۷) احمد بن یحیی بلاذری، انساب الاشراف، چاپ محمود فردوس‌العظم، دمشق ۱۹۹۶ـ۲۰۰۰.
(۱۸) محمد بن عبداللّه حاکم نیشابوری، المستدرک علی الصحیحین، چاپ یوسف عبدالرحمان مرعشلی، بیروت ۱۴۰۶.
(۱۹) خطیب بغدادی.
(۲۰) ابوالقاسم خوئی، معجم رجال الحدیث، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳، چاپ افست قم (بی‌تا).
(۲۱) علی بن عمر دارقطنی، العلل الواردة
فی الاحادیث النبویة، ریاض ۱۴۰۵/۱۹۸۵.
(۲۲) محمد بن احمد ذهبی، تاریخ الاسلام و وفیات المشاهیر و الاعلام، چاپ بشار عواد معروف، بیروت ۱۴۲۴/ ۲۰۰۳.
(۲۳) محمد بن احمد ذهبی، میزان الاعتدال
فی نقدالرجال، چاپ علی‌محمد بجاوی، قاهره ۱۹۶۳ـ۱۹۶۴، چاپ افست بیروت (بی‌تا).
(۲۴) حسن بن عبدالرحمان رامهرمزی، المحدث الفاصل بین الراوی و الواعی، چاپ محمد عجاج خطیب، بیروت ۱۴۲۰/۲۰۰۰.
(۲۵) سمعانی.
(۲۶) شوشتری.
(۲۷) سلیمان بن احمد طبرانی، کتاب الاوائل، چاپ محمد شکور حاجی امریر، عمان ۱۴۰۳/۱۹۸۳.
(۲۸) سلیمان بن احمد طبرانی، المعجم الکبیر، چاپ حمدی عبدالمجید سلفی، چاپ افست بیروت ۱۴۰۴ــ۱۴۰.
(۲۹) طبری، تاریخ (بیروت).
(۳۰) محمد بن حسن طوسی، تهذیب‌الاحکام، چاپ حسن موسوی خرسان، تهران ۱۳۶۴ش.
(۳۱) محمد بن حسن طوسی، رجال‌الطوسی، چاپ جواد قیومی اصفهانی، قم ۱۴۱۵.
(۳۲) احمد بن عبداللّه عجلی، معرفةالثقات، چاپ عبدالعلیم عبدالعظیم بستوی، مدینه ۱۴۰۵/۱۹۸۵.
(۳۳) محمد بن عمرو عقیلی، کتاب الضعفاء الکبیر، چاپ عبدالمعطی امین قلعجی، بیروت ۱۴۱۸/ ۱۹۹۸.
(۳۴) کلینی، الکافی.
(۳۵) محمد بن سلیمان کوفی، مناقب الامام امیرالمؤمنین علی بن ابی‌طالب علیه‌السلام، چاپ محمدباقر محمودی، قم ۱۴۱۲.
(۳۶) یوسف بن عبدالرحمان مِزّی، تهذیب
الکمال فی اسماء الرجال، چاپ بشار عواد معروف، بیروت ۱۴۲۲/۲۰۰۲.
(۳۷) محمد بن محمدمفید، الجمل و النُصرة لسید العترة
فی حرب البصرة، چاپ علی میرشریفی، قم ۱۳۷۴ش.
(۳۸) احمد بن علی نسائی، کتاب السنن الکبری، چاپ عبدالغفار سلیمان بنداری و سیدکسروی حسن، بیروت ۱۴۱۱/۱۹۹۱.
(۳۹) نصر بن مزاحم، وقعة صفّین، چاپ عبدالسلام محمد هارون، قاهره ۱۳۸۲، چاپ افست قم ۱۴۰۴.
(۴۰) یعقوبی، تاریخ.
(۴۱) یوسف ازبک، مسند علی بن ابی‌طالب رضی‌اللّه‌عنه، خَرَّجَ احادیثهُ علی‌رضا بن عبداللّه بن علی‌رضا، دمشق ۱۴۱۶/۱۹۹۵.
دانشنامه جهان اسلام، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، برگرفته از مقاله «حَبَّة بن جُوَین عُرَنی»، شماره۵۷۶۸.
