حجیت خبر واحد (قرآن)

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف

---

اگر شخصی که خبری به ما می‌دهد، خبرش خبر واحد باشد و شخص عادلی باشد این خبر واحد از تفحص بی نیاز است و لازم به تفحص نیست.

---

خبر دادن شخص عادل، معتبر و بی نیاز از تبیین و تفحص می‌باشد.
«یـایها الذین ءامنوا ان جاءکم فاسق بنبا فتبینوا ان تصیبوا قومـا بجهــلة فتصبحوا علی ما فعلتم نـدمین؛ اى كسانى كه ایمان آورده‌ايد، اگر فاسقى برايتان خبرى آورد، نيك وارسى كنيد، مبادا به نادانى گروهى را آسيب برسانيد و (بعد،) از آنچه كرده‌ايد پشيمان شويد». (با توجه به مفهوم شرط یا وصف در آیه، اعتبار خبر واحد عادل فهمیده می‌شود.)

---

قبول کردن خبر واحد، یک امر لازم و متعارف می‌باشد.
«ان الذین یکتمون ما انزلنا من البینـت والهدی من بعد ما بینـه للناس فی الکتـب اولـئک یلعنهم الله ویلعنهم اللـعنون؛ كسانى كه نشانه‌هاى روشن، و رهنمودى را كه فرو فرستاده‌ايم، بعد از آنكه آن را براى مردم در كتاب توضيح داده‌ايم، نهفته مى‌دارند، آنان را خدا لعنت مى‌كند، و لعنت‌كنندگان لعنتشان مى‌كنند».

۲.۱ - شان نزول

جلال الدین سیوطی در اسباب النزول از ابن عباس چنین نقل مى کند: که چند نفر از مسلمانان همچون معاذ بن جبل و سعد بن معاذ و خارجة بن زید سؤ الاتى از دانشمندان یهود پیرامون مطالبى از تورات (که ارتباط با ظهور پیامبر (صلی اللّه علیه و آله و سلم) داشت ) کردند، آنها واقع مطلب را کتمان کرده و از توضیح خوددارى کردند، آیه فوق درباره آنها نازل شد، (و مسئولیت کتمان حق را به آنها گوشزد کرد). (از حرمت کتمان خبر و وجوب اظهار آن، وجوب قبول فهمیده می‌شود و الا لغو خواهد بود.)
«ان الذین یکتمون ما انزل الله من الکتـب ویشترون به ثمنـا قلیلا اولـئک ما یاکلون فی بطونهم الا النار ولا یکلمهم الله یوم القیـمة ولا یزکیهم ولهم عذاب الیم؛ كسانى كه آنچه را خداوند از كتاب نازل كرده، پنهان مى‌دارند و بدان بهاى ناچيزى به دست مى‌آورند، آنان جز آتش در شكمهاى خويش فرو نبرند. و خدا روز قیامت با ايشان سخن نخواهد گفت، و پاكشان نخواهد كرد، و عذابى دردناك خواهند داشت».
«والمطـلقـت یتربصن بانفسهن ثلـثة قروء ولا یحل لهن ان یکتمن ما خلق الله فی ارحامهن ان کن یؤمن بالله والیوم الاخر...؛ و زنان طلاق داده شده، بايد مدت سه پاكى انتظار كشند، و اگر به خدا و روز بازپسين ايمان دارند، براى آنان روا نيست كه آنچه را خداوند در رحم آنان آفريده، پوشيده دارند؛ و شوهرانشان اگر سر آشتی دارند، به بازآوردن آنان در اين (مدّت‌) سزاوارترند. و مانند همان (وظايفى‌) كه بر عهده زنان است، به طور شايسته، به نفع آنان (بر عهده مردان‌) است، و مردان بر آنان درجه برترى دارند، و خداوند توانا و حکیم است».
«وما کان المؤمنون لینفروا کافة فلولا نفر من کل فرقة منهم طـائفة لیتفقهوا فی الدین ولینذروا قومهم اذا رجعوا الیهم لعلهم یحذرون؛ و شايسته نيست مؤمنان همگى (براى جهاد) كوچ كنند. پس چرا از هر فرقه‌اى از آنان، دسته‌اى كوچ نمى‌كنند تا (دسته‌اى بمانند و) در دين آگاهى پيدا كنند و قوم خود را -وقتى به سوى آنان بازگشتند بيم دهند- باشد كه آنان (از کیفر الهی) بترسند؟». (این آیه، دلیلی قوی برای قائلان به حجیت خبر واحد است، زیرا «فرقه» به سه نفر اطلاق می‌شود و خداوند از هر فرقه‌ای خروج طایفه‌ای را واجب کرده که دو یا یک نفر می‌شود و خداوند عمل به اخبار آنان را با «لعلهم یحذرون» واجب کرده است، بنابراین خبر واحد در شرع، حجت است. )
«وما ارسلنا من قبلک الا رجالا نوحی الیهم فسـلوا اهل الذکر ان کنتم لا تعلمون؛ و پيش از تو (هم‌) جز مردانى كه بديشان وحی مى‌كرديم گسيل نداشتيم. پس اگر نمى‌دانيد، از پژوهندگان كتابهاى آسمانى جويا شويد». (بنا بر اینکه وجوب سؤال، مستلزم وجوب قبول جواب باشد و گرنه وجوب سؤال لغو می‌شود. )
«وما ارسلنا قبلک الا رجالا نوحی الیهم فسـلوا اهل الذکر ان کنتم لا تعلمون؛ و پيش از تو (نيز) جز مردانى را كه به آنان وحى مى‌كرديم گسيل نداشتيم. اگر نمى‌دانيد از پژوهندگان کتابهای آسمانی بپرسيد».
«یـایها الذین ءامنوا ان جاءکم فاسق بنبا فتبینوا ان تصیبوا قومـا بجهــلة فتصبحوا علی ما فعلتم نـدمین؛ اى كسانى كه ايمان آورده‌ايد، اگر فاسقى برايتان خبرى آورد، نيك وارسى كنيد، مبادا به نادانى گروهى را آسيب برسانيد و (بعد،) از آنچه كرده‌ايد پشيمان شويد».

---