حسن ختام•

حسن ختام، ختم سخن به عبارات دال بر تامین غرض گوینده و پایان یافتن مطلب است.

چنانچه شاعر یا سخنور، شعر یا سخن خود را به بهترین بیان ممکن ختم کند که نشان دهد به غرض و مقصد خویش رسیده و راضی است، کلام از حسن ختام برخوردار است.

«حسن ختام» که به آن «براعت ختام» نیز می‌گویند، در قرآن به بهترین صورت وجود دارد که متضمن معانی بدیع و نو است و به شنونده می‌فهماند که به انتهای سخن رسیده است و دیگر منتظر ادامه کلام نماند؛ مانند ختم سوره بقره به دعا و ایمان به خدا و تصدیق رسالت، و ختم سوره آل عمران به نظر به مخلوقات و امر به صبر و مصابره و مرابطه.
اختتام‌های قرآن به قرار ذیل است: ادعیه؛ وصایا؛ فرایض؛ تحمید و تهلیل؛ مواعظ؛ وعد و وعید؛ …

۱.	↑ زرکشی، محمد بن بهادر، ۷۴۵ - ۷۹۴ق، البرهان فی علوم القرآن (باحاشیه)، ج۱، ص(۱۸۲-۱۸۶).
۲.	↑ سیوطی، عبد الرحمان بن ابی بکر، ۸۴۹ - ۹۱۱ق، الاتقان فی علوم القرآن، ج۳، ص۳۶۶.
۳.	↑ سیوطی، عبد الرحمان بن ابی بکر، ۸۴۹ - ۹۱۱ق، الاتقان فی علوم القرآن، ج۳، ص۲۸۴.
۴.	↑ معرفت، محمد هادی، ۱۳۰۹ -۱۳۸۵، التمهید فی علوم القرآن، ج۵، ص۲۳۶.
۵.	↑ بستانی، بطرس، ۱۸۹۸ - ۱۹۶۹، محیط المحیط قاموس مطول للغة العربیة، ص۲۱۷.