• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

حسین بن ابراهیم تنکابنی

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف


تنکابنی، حسین بن ابراهیم، حکیم اشراقی شیعی در قرن یازدهم.


در تنکابن به دنیا آمد.
از شاگردان ملاصدرا (متوفی ۱۰۵۰) و فیاض لاهیجی (متوفی ۱۰۷۲) بود.
[۱] عبداللّه بن عیسی افندی اصفهانی، ریاض العلماءوحیاض الفضلاء، ج۲، ص۳۴، چاپ احمد حسینی، قم ۱۴۰۱ـ.
[۲] منوچهر صدوقی سها، تاریخ حکماء و عرفاء متأخر بر صدرالمتألهین، ج۱، ص۳۱، تهران ۱۳۵۹ش.

پس از فراگیری علوم عقلی به تدریس و ترویج آرا و افکار ملاصدرا پرداخت.
[۳] منتخباتی از آثار حکمای الهی ایران، از عصر میرداماد و میرفندرسکی تا زمان حاضر، ج۲، ص۳۹۹ـ۴۰۰، تهیه و تحقیق و مقدمه و تعلیق از جلال الدین آشتیانی، ج ۲، قم ۱۳۶۳ ش.


تنکابنی در ۱۱۰۱ یا ۱۱۰۵ به حج رفت و در پی مناظره ای که در مکه در باره خلافت امام علی علیه السلام داشت در حین طواف کعبه ، به اتهام اهانت به خانه خدا دستگیر و به حکم قاضی ، به تعزیر و اخراج از مکه محکوم شد.
او بر اثر جراحات ناشی از تعزیر در بین راه مکه و مدینه ، درگذشت و ازینروبرخی او را « شهید » دانسته اند.

مدفن تنکابنی در جوار قبر ابوذر غفاری (متوفی ۳۲) در رَبَذَه (در نزدیکی رابِغ) است.
[۴] محمدمحسن آقابزرگ طهرانی، طبقات اعلام الشیعة: الکواکب المنتشرة فی القرن الثانی بعد العشرة، ج۱، ص۱۹۲، چاپ علی نقی منزوی، تهران ۱۳۷۲ش.
[۵] عبداللّه بن عیسی افندی اصفهانی، ریاض العلماءوحیاض الفضلاء، ج۲، ص۳۴، چاپ احمد حسینی، قم ۱۴۰۱ـ.
[۶] محمد سمامی حائری، بزرگان تنکابن، ج۱، ص۹۴، قم ۱۳۷۲ش.


شیخ ابراهیم، فرزند تنکابنی، نیز از دانشمندان علوم نقلی بوده و با میرزا عبداللّه افندی اصفهانی، مؤلف ریاض العلماء ، در اصفهان همدرس بوده است.
[۷] عبداللّه بن عیسی افندی اصفهانی، ریاض العلماءوحیاض الفضلاء، ج۲، ص۳۴، چاپ احمد حسینی، قم ۱۴۰۱ـ.


آشتیانی
[۸] منتخباتی از آثار حکمای الهی ایران، از عصر میرداماد و میرفندرسکی تا زمان حاضر، ج۲، ص۳۹۹، تهیه و تحقیق و مقدمه و تعلیق از جلال الدین آشتیانی، ج ۲، قم ۱۳۶۳ ش.
آثار تنکابنی را تلخیص یا شرح آرای ملاصدرا دانسته است.
آثار او اینهاست :

۵.۱ - اثبات حدوث العالم

نسخ خطی این رساله در کتابخانه های آیت اللّه مرعشی ، مجلس شورای اسلامی و کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران موجود است و همراه با مشاعر ملاصدرا نیز چاپ شده است
[۹] احمد حسینی اشکوری، فهرست نسخه های خطی کتابخانه عمومی حضرت آیة اللّه العظمی مرعشی نجفی، ج۱۱، ص۱۴۰، قم ۱۳۵۴ـ۱۳۷۶ش.
[۱۰] عبدالحسین حائری، فهرست کتابخانه مجلس شورای ملی، ج۵، ص۲۰۳، ج ۵، تهران ۱۳۴۵ش.
[۱۱] محمدمحسن آقابزرگ طهرانی، الذریعة الی تصانیف الشیعة، ج۱، ص۸۹، چاپ علی نقی منزوی و احمد منزوی، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳.
[۱۲] محمدتقی دانش پژوه، فهرست کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران، ج۹، ص۸۸۱، ج ۹، تهران ۱۳۴۰ش.


۵.۲ - حاشیه بر اثبات الواجب (جدید) جلال الدین دوانی

نسخه ای از آن ــ که در زمان مؤلف استنساخ شده ــ در گنجینه کتب خطی آیت اللّه مرعشی موجود است .
[۱۳] احمد حسینی اشکوری، فهرست نسخه های خطی کتابخانه عمومی حضرت آیة اللّه العظمی مرعشی نجفی، ج۱۱، ص۱۳۹، قم ۱۳۵۴ـ۱۳۷۶ش.


۵.۳ - رساله فی وحدة الوجود مع کثرة تجلیاته

تنکابنی در این رساله از مسلک ملاصدرا پیروی کرده و کوشیده است که میان آرای صوفیه و حکیمان اشراقی و مشائی جمع و تقریب به وجود آورد.
افندی اصفهانی
[۱۴] عبداللّه بن عیسی افندی اصفهانی، ریاض العلماءوحیاض الفضلاء، ج۲، ص۳۵، چاپ احمد حسینی، قم ۱۴۰۱ـ.
این رساله را با عنوان رسالة فی تحقیق وحدة الوجود و تجلیاته و تنزلاته ذکر کرده و سیدجلال الدین آشتیانی آن را در منتخباتی از آثار حکمای الهی ایران
[۱۵] منتخباتی از آثار حکمای الهی ایران، از عصر میرداماد و میرفندرسکی تا زمان حاضر، ج۲، ص۴۰۴ـ۴۰۹، تهیه و تحقیق و مقدمه و تعلیق از جلال الدین آشتیانی، ج ۲، قم ۱۳۶۳ ش.
چاپ کرده است.

۵.۴ - فی صنوف الناس

این رساله خلاصه ای از نظر ملاصدرا در باره معاد است
[۱۶] منتخباتی از آثار حکمای الهی ایران، از عصر میرداماد و میرفندرسکی تا زمان حاضر، ج۲، ص۳۹۹، تهیه و تحقیق و مقدمه و تعلیق از جلال الدین آشتیانی، ج ۲، قم ۱۳۶۳ ش.
[۱۷] هانری کوربن، فلسفه ایرانی و فلسفه تطبیقی، ج۱، ص۶۸، ترجمه جواد طباطبائی، تهران۱۳۶۹ش.
و در آن حشر انسانها را، برحسب درجات علم و عمل، به شش صورت ترسیم کرده که با مراتب عالم (عالم جبروت یا لاهوت و عالم ملکوت یا مثال و عالم مُلک یا ناسوت) مطابقت دارد.
این رساله در کتاب منتخباتی از آثار حکمای الهی ایران چاپ شده است .
[۱۸] منتخباتی از آثار حکمای الهی ایران، از عصر میرداماد و میرفندرسکی تا زمان حاضر، ج۲، ص۴۰۱ـ۴۰۳، تهیه و تحقیق و مقدمه و تعلیق از جلال الدین آشتیانی، ج ۲، قم ۱۳۶۳ ش.
[۱۹] عبدالحسین حائری، فهرست کتابخانه مجلس شورای ملی، ج۵، ۱۳۴۵ش، ص۲۰۴، ج ۵، تهران ۱۳۴۵ش.


حاشیه بر حاشیه خَفْری بر الاهیات شرح التجرید،
[۲۰] عبداللّه بن عیسی افندی اصفهانی، ریاض العلماءوحیاض الفضلاء، ج۲، ص۳۴ـ۳۵، چاپ احمد حسینی، قم ۱۴۰۱ـ.
شرح گلشن راز شیخ محمود شبستری ،
[۲۱] ولی قلی بن داودقلی شاملو، قصص الخاقانی، ج۲، ص۵۰، چاپ حسن سادات ناصری، تهران۱۳۷۱ـ۱۳۷۴ش.
[۲۲] منوچهر صدوقی سها، تاریخ حکماء و عرفاء متأخر بر صدرالمتألهین، ج۱، ص۳۲، تهران ۱۳۵۹ش.
تعلیقاتی بر کتاب شفا ی ابن سینا،
[۲۳] عبداللّه بن عیسی افندی اصفهانی، ریاض العلماءوحیاض الفضلاء، ج۲، ص۳۵، چاپ احمد حسینی، قم ۱۴۰۱ـ.
رسالة فی شبهة الاستلزام و جوابها
[۲۴] محمدتقی دانش پژوه، فهرست کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران، ج۹، ص۸۸۰، ۱۳۴۰ش
تمام آثار تنکابنی، جز شرح گلشن راز ، به عربی است.
________________________________________

منابع :
(۱) محمدمحسن آقابزرگ طهرانی، الذریعة الی تصانیف الشیعة، چاپ علی نقی منزوی و احمد منزوی، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳.
(۲) محمدمحسن آقابزرگ طهرانی، طبقات اعلام الشیعة: الکواکب المنتشرة فی القرن الثانی بعد العشرة، چاپ علی نقی منزوی، تهران ۱۳۷۲ش.
(۳) عبداللّه بن عیسی افندی اصفهانی، ریاض العلماءوحیاض الفضلاء، چاپ احمد حسینی، قم ۱۴۰۱ـ.
(۴) امین.
(۵) عبدالحسین حائری، فهرست کتابخانه مجلس شورای ملی، ج ۵، تهران ۱۳۴۵ش.
احمد حسینی اشکوری، فهرست نسخه های خطی کتابخانه عمومی حضرت آیة اللّه العظمی مرعشی نجفی، قم ۱۳۵۴ـ۱۳۷۶ش؛
(۷) محمدتقی دانش پژوه، فهرست کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران، ج ۹، تهران ۱۳۴۰ش.
(۸) محمدتقی دانش پژوه و علی نقی منزوی، فهرست کتابخانه سپهسالار، بخش ۵، تهران۱۳۵۶ش.
(۹) محمد سمامی حائری، بزرگان تنکابن، قم ۱۳۷۲ش.
(۱۰) ولی قلی بن داودقلی شاملو، قصص الخاقانی، چاپ حسن سادات ناصری، تهران۱۳۷۱ـ۱۳۷۴ش.
(۱۱) منوچهر صدوقی سها، تاریخ حکماء و عرفاء متأخر بر صدرالمتألهین، تهران ۱۳۵۹ش.
(۱۲) جورج طرابیشی، معجم الفلاسفة، بیروت ۱۹۸۷.
(۱۳) هانری کوربن، فلسفه ایرانی و فلسفه تطبیقی، ترجمه جواد طباطبائی، تهران۱۳۶۹ش.
(۱۴) منتخباتی از آثار حکمای الهی ایران، از عصر میرداماد و میرفندرسکی تا زمان حاضر، تهیه و تحقیق و مقدمه و تعلیق از جلال الدین آشتیانی، ج ۲، قم ۱۳۶۳ ش.

۱. ↑ عبداللّه بن عیسی افندی اصفهانی، ریاض العلماءوحیاض الفضلاء، ج۲، ص۳۴، چاپ احمد حسینی، قم ۱۴۰۱ـ.
۲. ↑ منوچهر صدوقی سها، تاریخ حکماء و عرفاء متأخر بر صدرالمتألهین، ج۱، ص۳۱، تهران ۱۳۵۹ش.
۳. ↑ منتخباتی از آثار حکمای الهی ایران، از عصر میرداماد و میرفندرسکی تا زمان حاضر، ج۲، ص۳۹۹ـ۴۰۰، تهیه و تحقیق و مقدمه و تعلیق از جلال الدین آشتیانی، ج ۲، قم ۱۳۶۳ ش.
۴. ↑ محمدمحسن آقابزرگ طهرانی، طبقات اعلام الشیعة: الکواکب المنتشرة فی القرن الثانی بعد العشرة، ج۱، ص۱۹۲، چاپ علی نقی منزوی، تهران ۱۳۷۲ش.
۵. ↑ عبداللّه بن عیسی افندی اصفهانی، ریاض العلماءوحیاض الفضلاء، ج۲، ص۳۴، چاپ احمد حسینی، قم ۱۴۰۱ـ.
۶. ↑ محمد سمامی حائری، بزرگان تنکابن، ج۱، ص۹۴، قم ۱۳۷۲ش.
۷. ↑ عبداللّه بن عیسی افندی اصفهانی، ریاض العلماءوحیاض الفضلاء، ج۲، ص۳۴، چاپ احمد حسینی، قم ۱۴۰۱ـ.
۸. ↑ منتخباتی از آثار حکمای الهی ایران، از عصر میرداماد و میرفندرسکی تا زمان حاضر، ج۲، ص۳۹۹، تهیه و تحقیق و مقدمه و تعلیق از جلال الدین آشتیانی، ج ۲، قم ۱۳۶۳ ش.
۹. ↑ احمد حسینی اشکوری، فهرست نسخه های خطی کتابخانه عمومی حضرت آیة اللّه العظمی مرعشی نجفی، ج۱۱، ص۱۴۰، قم ۱۳۵۴ـ۱۳۷۶ش.
۱۰. ↑ عبدالحسین حائری، فهرست کتابخانه مجلس شورای ملی، ج۵، ص۲۰۳، ج ۵، تهران ۱۳۴۵ش.
۱۱. ↑ محمدمحسن آقابزرگ طهرانی، الذریعة الی تصانیف الشیعة، ج۱، ص۸۹، چاپ علی نقی منزوی و احمد منزوی، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳.
۱۲. ↑ محمدتقی دانش پژوه، فهرست کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران، ج۹، ص۸۸۱، ج ۹، تهران ۱۳۴۰ش.
۱۳. ↑ احمد حسینی اشکوری، فهرست نسخه های خطی کتابخانه عمومی حضرت آیة اللّه العظمی مرعشی نجفی، ج۱۱، ص۱۳۹، قم ۱۳۵۴ـ۱۳۷۶ش.
۱۴. ↑ عبداللّه بن عیسی افندی اصفهانی، ریاض العلماءوحیاض الفضلاء، ج۲، ص۳۵، چاپ احمد حسینی، قم ۱۴۰۱ـ.
۱۵. ↑ منتخباتی از آثار حکمای الهی ایران، از عصر میرداماد و میرفندرسکی تا زمان حاضر، ج۲، ص۴۰۴ـ۴۰۹، تهیه و تحقیق و مقدمه و تعلیق از جلال الدین آشتیانی، ج ۲، قم ۱۳۶۳ ش.
۱۶. ↑ منتخباتی از آثار حکمای الهی ایران، از عصر میرداماد و میرفندرسکی تا زمان حاضر، ج۲، ص۳۹۹، تهیه و تحقیق و مقدمه و تعلیق از جلال الدین آشتیانی، ج ۲، قم ۱۳۶۳ ش.
۱۷. ↑ هانری کوربن، فلسفه ایرانی و فلسفه تطبیقی، ج۱، ص۶۸، ترجمه جواد طباطبائی، تهران۱۳۶۹ش.
۱۸. ↑ منتخباتی از آثار حکمای الهی ایران، از عصر میرداماد و میرفندرسکی تا زمان حاضر، ج۲، ص۴۰۱ـ۴۰۳، تهیه و تحقیق و مقدمه و تعلیق از جلال الدین آشتیانی، ج ۲، قم ۱۳۶۳ ش.
۱۹. ↑ عبدالحسین حائری، فهرست کتابخانه مجلس شورای ملی، ج۵، ۱۳۴۵ش، ص۲۰۴، ج ۵، تهران ۱۳۴۵ش.
۲۰. ↑ عبداللّه بن عیسی افندی اصفهانی، ریاض العلماءوحیاض الفضلاء، ج۲، ص۳۴ـ۳۵، چاپ احمد حسینی، قم ۱۴۰۱ـ.
۲۱. ↑ ولی قلی بن داودقلی شاملو، قصص الخاقانی، ج۲، ص۵۰، چاپ حسن سادات ناصری، تهران۱۳۷۱ـ۱۳۷۴ش.
۲۲. ↑ منوچهر صدوقی سها، تاریخ حکماء و عرفاء متأخر بر صدرالمتألهین، ج۱، ص۳۲، تهران ۱۳۵۹ش.
۲۳. ↑ عبداللّه بن عیسی افندی اصفهانی، ریاض العلماءوحیاض الفضلاء، ج۲، ص۳۵، چاپ احمد حسینی، قم ۱۴۰۱ـ.
۲۴. ↑ محمدتقی دانش پژوه، فهرست کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران، ج۹، ص۸۸۰، ۱۳۴۰ش


دانشنامه جهان اسلام، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، برگرفته از مقاله «»، شماره۲۹۴۹.    



جعبه ابزار