سجع مصرع
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
سجع مرصع به معنای اتفاق فواصل در وزن و
قافیه، و مقابله هر کلمه با
قرینه آن در وزن و قافیه است.
در
علم بدیع ، برای سجع- و همچنین فواصل- اقسامی برشمرده‌اند. یکی از این اقسام، سجع مرصع است. در سجع مرصع، دو فاصله به لحاظ وزن و قافیه همسان، و هر کلمه‌ای در وزن و قافیه، مقابل قرینه خود است.
«شام رفته و بام خفته،
سال از عد بیرون و
مال از حد افزون، همه را تلف کرده و اسف برده».
ای منور به تو نجوم جلال {وی مقرر به تو رسوم کمال
بوستانی است صدر تو، زنعیم {آسمانی است قدر تو، زجلال
در کرامت ترا نبوده نظیر {در شهامت ترا نبوده همال
تیره پیش فضایل تو
نجوم {خیره پیش شمایل تو شمال
شرک را از تو منهدم ارکان {
ملک را از تو منتظم احوال
زرکشی معتقد است سجع مرصع در
قرآن وجود ندارد، اما عده‌ای،
آیات زیر را مثال آورده‌اند
:
۱. ((ان الینا ایابهم) ثم ان علینا حسابهم)؛ «در حقیقت بازگشت آنان به سوی ماست، آنگاه حساب (خواستن از) آنان به عهده ماست».
۲. ((ان الابرار لفی نعیم) وان الفجار لفی جحیم)؛ «قطعا نیکان به بهشت اندرند، و بی شک بدکاران در دوزخند».
گاهی صنعت ترصیع و تجنیس (جناس) با همدیگر در یک
کلام جمع می‌شود
، مثال:
۱. ((ما انت بنعمة ربک بمجنون) وان لک لاجرا غیر ممنون).
۲. ((وانه علی ذلک لشهید) وانه لحب الخیر لشدید).
۳. ((والطور) وکتاب مسطور)
۴. ((والسابحات سبحا) فالسابقات سبقا).
فرهنگ نامه علوم قرآنی، برگرفته از مقاله «سجع مرصع».
