طب در دوره صفویه (کتاب)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
«طب در دوره صفویه»، نوشته دکتر سیریل آلگود است که توسط محسن جاویدان به فارسی ترجمه شده است. این کتاب، از مهم‌ترین منابع
تاریخ پزشکی
ایران است.
دکتر آلگود، با توجه به سابقه طولانی حضور در ایران و نیز مطالعات گسترده او در
تاریخ طب - خصوصا طب در سرزمین ایران- توانسته بسیاری از مباحث تاریخ پزشکی ایران در یک دوره مهم از تاریخ آن (دوران صفویه) را تحریر کند.
این اثر، در سه بخش به رشته تحریر درآمده است. بخش اول، دارای ۷ فصل، بخش دوم، مشتمل بر ۵ فصل و بخش سوم، حاوی ۷ فصل است.
مطالب کتاب، از یک سو مکمل مطالب کتاب تاریخ پزشکی ایران محسوب می‌گردد و از سویی دیگر، حاوی نکات و حقایقی است که در نوع خود بسیار جالب و درخور تعمق می‌باشد؛ به عنوان مثال، در این کتاب نشان داده شده است که چگونه برخی اختراعات پزشکی، نظیر سوزن تزریقات، یا برخی روش‌های درمانی، نظیر آنچه که اینک به روش فوئلر شهره گشته است، یا حتی پی بردن به وجود میکروب، برخلاف آنچه که تصور می‌رود، از کشفیات اروپائیان نیست و دارای منشا ایرانی می‌باشند و یا آنکه بسیاری از آلات و ادوات جراحی، دارای نام‌های فارسی خاص خود هستند که متاسفانه به بوته فراموشی سپرده شده‌اند.
مؤلف، در دیباچه این اثر، به بررسی شرح احوال چهار پزشک مشهور ایران زمین (سید اسماعیل جرجانی، غیاث الدین محمد، بهاء الدوله رازی و حکیم محمد) پرداخته است.
بخش اول، پیرامون پزشکی در دوران صفویه است. این بخش در هفت فصل، از سلسله صفویه، پزشکان، داروسازان، چشم پزشکان، پزشکان مهاجر و رسوخ طب ایران در هند، پزشکان خارجی و پزشکان شاعر
سخن گفته است.
بخش دوم، درباره جراحی است و در پنج فصل از تحصیلات یک جراح، تشریح، تخصص‌های جراحی و جراحی‌های کوچک، روش‌های جراحی و جراحی‌های بزرگ بحث کرده است.
بخش سوم، درباره طب زنان و مامایی است و در هفت فصل به مباحثی از قبیل «
زن در دوره صفویه»، «تشریح اندام‌های تولید مثل زن و پستان‌ها»، «بیماری‌های
اندام تناسلی زن و پستان‌ها»، «کنترل موالید و
سقط جنین»، «
نازایی»، «حاملگی» و «
تغذیه، پرورش و طب کودکان» پرداخته است.
این اثر را باید در دو بخش مورد بررسی قرار داد:
۱. آن دسته از مطالبی که دکتر آلگود، از منابع مختلف نقل می‌کند. در این بخش، تلاش و کوشش مؤلف قابل تقدیر و درخور توجه است؛
۲. تحلیل‌ها و تفاسیر مؤلف. از آنجا که وی
مسلمان و آشنا با فرهنگ اسلامی و ایرانی نیست و از سویی به مقتضای کار در سفارت خانه انگلستان، ممکن است نسبت به ایران و ایرانی، تحت تاثیر احساسات خاصی قرار گرفته باشد، نمی‌توان به تحلیل‌های او چندان اعتماد کامل داشت.
جانب داری نه چندان عالمانه او از بهاء الدوله رازی در برابر حکیم عماد الدین شیرازی
مطالبی که پیرامون
تاریخ صفویه نقل می‌کند.
و... از جمله اشتباهات اوست؛ بااین حال، بسیاری از مطالبی که نقل می‌کند، در منابع دیگر نقل نشده و از این جهت، کتاب «طب در دوره صفویه» یکی از منابع سودمند در تاریخ پزشکی شمرده می‌شود.
این کتاب به همت آقای محسن جاویدان به فارسی
ترجمه شده است و در سال ۱۳۵۷ ش، توسط انتشارات دانشگاه تهران، در ۳۸۲ صفحه چاپ و منتشر شده است.
مترجم- علاوه بر نگارش مقدمه‌ای بر کتاب و نیز تدوین و تنظیم فهرست کتب و فهرست اعلام- پاورقی‌های مفیدی بر اصل کتاب نوشته و بسیاری از مطالب نادرست و گزارش‌ها و تحلیل‌های اشتباه و خلاف واقع سیریل آلگود را گوشزد نموده است.
نرم افزار جامع طب، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی.
