فوائد الاُصول (نائینی)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
«فواید الاصول (للنایینی)»، مجموعه درس‌های میرزا محمد حسین غروی نایینی، از بزرگ‌ترین چهره‌های درخشان شیعه در قرن چهاردهم هجری است (۱۲۷۶- ۱۳۵۵ ق). این درس‌ها، توسط عالم ربانی، شیخ محمد علی کاظمی خراسانی (۱۳۰۹- ۱۳۶۵ ق)، از شاگردان ممتاز علامه نایینی، به
زبان عربی، تحریر شده است.
علامه ربانی شیخ محمد علی کاظمی، در مقدمه کتاب، انگیزه خود را از نگارش کتاب «فواید الاصول» این گونه بیان می‌فرماید:
«از زمانی که در مجلس درس مولا، برترین مجتهدان، یگانه دهر و
فقیه زمان، شخصیتی که ریاست
حوزه‌های علمیه به دست اوست، استاد و پناه گاه ما، حضرت آیة الله میرزا محمد حسین غروی نایینی، شرکت کردم، دیدم که مجلس درس ایشان دارای فواید ارزش مندی است که
عالم اندیشمند از آن بهره مند می‌شود؛ چه رسد به کسی که در این علم، مبتدی و آغازگر راه باشد و کسی که در این
راه توانا باشد از آن بهره می‌برد؛ چه رسد به کسی که ناتوان و نیازمند باشد، لذا دوست داشتم این برگه‌ها را به آنچه از افادات و بیانات شریف ایشان استفاده برده‌ام، زینت بخشم و تا آن جا که فهم قاصر من به آن دست می‌یابد، شرح و تقریر نمایم.»
محقق نایینی، خود، در باره این کتاب و مؤلف دانشمند آن می‌فرماید:
«از بهترین نعمت‌هایی که
خداوند سبحان و متعال، بر اهل علم ارزانی داشته، نعمتی است که بر نور
چشم من، دانشمند برجسته و علامه اندیشمند و مبتکر دل سوز که به برترین درجات ثبات و استواری نایل آمده، ارزانی داشته و آن، توفیق و تایید الهی است.
وی، با کوشش و تلاش فراوان به بالاترین مراتب
استنباط و
اجتهاد نایل آمده و برگزیده مجتهدان برجسته و بزرگ و رکن و پایه
اسلام گردیده که پیوسته مورد تایید و ثابت قدم باد...
وی، در این کتاب و در این صفحات درخشان، آنچه را در مباحث خود بررسی کرده‌ایم، آورده است و در تنقیح و تهذیب آن از هیچ کوششی فروگذار نکرده و آن را با بیانی روان و نظمی زیبا به خوبی شرح و توضیح داده است...»
کتاب، در چهار جلد تنظیم شده است و موضوعات کلی مورد بحث در آن، عبارتند از: تعریف
علم اصول و مسائل مربوط به آن، ماهیت
وضع،
صحیح و اعم،
مشتق،
اوامر (در جلد اول)؛
نواهی، مفاهیم
عام و خاص،
مطلق و مقید (در جلد دوم)؛
قطع،
ظن و
شک (در جلد سوم)؛
بقیه مباحث شک،
استصحاب و
تعادل و تراجیح (در جلد چهارم).
کتاب «فواید الاصول»، از بیانی رسا و روان در ارائه نظریات دقیق و ارزش مند اصولی مرحوم نایینی برخوردار است و با تعبیرات متین و سنجیده، اثری گران بها و قابل توجه در تبیین نظریات اصولی به شمار می‌آید.
این کتاب، اثر ارزش مند یکی از بهترین شاگردان مرحوم نایینی و چهره درخشان
علم و
عمل ؛ یعنی شیخ محمد علی کاظمی خراسانی است که متاسفانه اسرار گران بهای آن دانشمند بزرگ آشکار نگشت و گنجینه‌های ارزش مند علوم آن عالم اندیشمند آن گونه که بود، نمایان نشد.
کتاب، از همان زمان نگارش، مورد توجه
علما و فضلای
حوزه‌های علمیه و مورد استفاده اساتید و مجتهدین بزرگ قرار گرفت و هم اکنون نیز در درس‌های خارج اصول حوزه‌های علمیه، یکی از کتاب‌های مورد استفاده طلاب و اساتید است.
محقق نایینی از شخصیت‌های برجسته و از علمای اصولی بزرگ قرن اخیر به شمار می‌آید.
نظریات و دیدگاه‌های اصولی این دانشمند بزرگ، آثاری شگرف بر تکامل
علم اصول داشته و توجه بسیاری از بزرگان این علم را به خود جلب نموده است.
وی، در تنقیح مطالب علم اصول و شرح مقاصد علمای این علم از قدرتی فراوان برخوردار بود و با دیده ژرف نگر خود تحقیقات ارزش مندی را در این علم به عمل آورده است.
وی، تلاش فراوانی در تهذیب این علم و تربیت فضلا و دانشمندان متخصص در این علم نموده است.
از مجلس درس این اندیشمند نام آور، شخصیت‌هایی پا به عرصه وجود نهاده‌اند که آنچه را در مجلس درس می‌شنیده‌اند، فراگرفته و آنچه را فرامی گرفتند، به نگارش درمی آورده‌اند.
این نگاشته‌ها، به نام «تقریرات» مشهور شده است و از جمله تقریرات درس مرحوم نایینی این کتاب ارزشمند؛ یعنی «فواید الاصول» می‌باشد.
کتاب، با بیان پاره‌ای از
مباحث الفاظ آغاز می‌شود و با این مطلب که موافقت یکی از متعارضین با اصل، باعث ترجیح آن بر دیگری نمی‌گردد، پایان می‌یابد.
نرم افزار جامع اصول فقه، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی.
