محمد خده
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
محمد خَدَّه،
نقاش خودآموخته و از پیشگامان
هنر مدرن الجزایر است.
او در ۱۳۰۹ش/ ۱۹۳۰ در شهر مُسْتَغانِم زاده شد. پدرش
کشاورز بود. خده دوران کودکی را، به سبب نابینایی
پدر و
مادرش، با دشواری سپری کرد.
پس از پایان تحصیلات مقدماتی، در چاپخانه‌ای به کارآموزی مشغول شد. گوناگونی حروف و قواعد آن‌ها وی را شیفته خود ساخت و آثار این شیفتگی بعدها در نقاشی‌هایش پدیدار شد. دیدار وی از موزه هنرهای زیبای
الجزایر در ۱۳۲۷ش/ ۱۹۴۸، در گرایش جدّی او به نقاشی مؤثر بود Mohame
در ۱۳۲۹ش/ ۱۹۵۰، به همراه
دوست و همکلاسی‌اش عبدالله بن عنتر به
پاریس که در آن دهه از مراکز عمده هنر
جهان بود، رفت.
خده در آثار نخستینش گرایش‌های طبیعت‌گرایانه داشت و پس از آشنایی نزدیک با هنر کلاسیک
اروپا و تحول هنر انتزاعی و مطالعه پژوهش‌های اروپاییان درباره هنر افریقایی، شرق دور و اسلامی، به سوی هنر غیرفیگوراتیو کشیده شد
و از ۱۳۳۳ش/ ۱۹۵۴ از نقاشی فیگوراتیو فاصله گرفت.
تجربیات او در نقاشی، به هنرمند مراکشی هم عصرش، احمد شرقاوی، نزدیک بود.
خده در پاریس در سال‌های ۱۳۳۴، ۱۳۳۶ و ۱۳۳۷ش/ ۱۹۵۵، ۱۹۵۷، ۱۹۵۸ آثارش را در چند نمایشگاه به نمایش گذارد،
گرچه همچون اغلب هنرمندان الجزایری که در دهه ۱۳۳۰ش/ ۱۹۵۰ به کمال رسیدند، هیچ آموزش رسمی در هنر ندیده بود. خده در جستجوی زبان بصری خاص خویش بود و در این زمینه، مطالعه تجربیات ماتیس، موندریان و کله درباره خط، وی را به کشف ویژگی خط عربی سوق داد. او با
الهام از
خط کوفی مغربی و طرح خالکوبی بربرها به خلق ترکیب بندی‌های انتزاعی خاص با ویژگی‌های بومی دست یافت.
تجربه‌های اولیه خده تجاربی منفرد و پراکنده‌اند از جمله آثاری که درباره دردها و رنج‌های آزادی‌خواهان و
خشونت بر ضد فلسطینی‌ها خلق کرده است. اما آثار بعدی وی منسجم‌تر و یکپارچه‌تر
و موضوع اصلی آن‌ها
طبیعت و
خوشنویسی است.
خده در دهه ۱۳۴۰ش/ ۱۹۶۰ به الجزایر بازگشت و تمام وقتش را صرف نقاشی، گراوور (چاپ‌نقش) و تئاتر (در نقش طراح هنری) کرد. او در ۱۳۷۰ش/ ۱۹۹۱ در زادگاهش درگذشت.
خده مطالعات موشکافانه‌ای درباره
رنگ کرد و خلق‌نقاشی‌های بدیع با رنگ‌های محدود (یک یا دو رنگ) نشاندهنده درک عمیق وی از رنگ در نقاشی است.
استفاده از ابزار خاص در نقاشی مثل حروف سربی، ابزار دندان‌پزشکی و غیره برای ایجاد بافت یا طرح از دیگر ویژگی‌های آثار اوست.
او آثارش را در اروپا،
ژاپن،
خاورمیانه، و
امریکا نیز به نمایش گذاشت.
آثار وی در مجموعه های متعددی از جمله موزه هنر مدرنِ پاریس و موزه ملی هنرهای زیبای الجزایر نگاه‌داری می‌شوند.
از جمله آثار برجسته وی می‌توان از قبیله (۱۳۳۹ش/۱۹۶۰)، و درخت زیتون مدیترانه‌ای (۱۳۵۶ش/ ۱۹۷۷) نام برد.
او مجموعه کارهایی نیز در ابعاد کوچک (مثلا در ابعاد ۱۳ سانتیمتر × ۵ر۲۱ سانتیمتر یا ۳ر۱۱ سانتیمتر × ۳ر۱۱ سانتیمتر) دارد، از جمله ردپا (۱۳۵۹ش/ ۱۹۸۰)، تعویذ (۱۹۸۰) و پژواک (۱۳۶۵ش/۱۹۸۶)
او مهمترین نقاش در شکلگیری نقاشی مدرن در الجزایر است و نقاشی‌های او در زمره آثار ملی الجزایر به شمار می‌آیند.
(۱) خلیل مرابط، «خدة محمد»، در الفن العربی المعاصر: مجموعة متحف معهدالعالم العربی، پاریس: معهدالعالم العربی، ۱۹۸۹.
(۲) The Dictionary of art، et Jane Turner، NewYork: Grove، ۱۹۹۸، sv "Khadda، Muhammad" (by SJVernoit).
(۳) "Mohamed Khadda"، Association pour la defense et l'illustration des arts d'Afrique et d'Oceanie (ADEIAO)، ۲۰۱۰a Retrieved Sept ۱۲، ۲۰۱۰، from http://wwwadeiaoorg/algerie/ mohamed-khadda Html.
(۴) "Mohammed Khadda"، Galerie arts en liberte Retrived July ۱۴، ۲۰۰۸، from http://www artsenlibertecom/php/content/view/۴۲/۴۳.
(۵) "Mohammed Khadda: un peintre au sommet de son art"، El Watan، ۲۰۱۰b Retrieved sept ۱۲، ۲۰۱۰، from http://www elwatancom/Mohammed-Khadda-un-peintre-au.
دانشنامه جهان اسلام، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، برگرفته از مقاله «محمد خده»، شماره۶۹۴۷.
