• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

منذر بن سعید بلوطی

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف


بَلّوطی، ابوالحکم منذر بن سعید، متکلم، ادیب و خطیب قرن سوم و چهارم است.



بَلّوطی، ابوالحکم منذر بن سعید، متکلم، ادیب و خطیب قرن سوم و چهارم در ۲۶۵ یا ۲۷۳ تولد یافت و به ناحیه فحص البلّوط، در نزدیکی قُرطُبه، منسوب است.
به سبب انتسابش به قبیلة کزنه، تیره‌ای از بربر، به او کزنی نیز می‌گویند.
[۱] ابن فَرَضی، تاریخ علماء الاندلس، ج۱، ص۱۴۴، قاهره ۱۹۶۶.
[۲] احمدبن محمد مقری، نفح الطیب، ج۱، ص۳۷۲، چاپ احسان عباس، بیروت ۱۳۸۸/۱۹۶۸.
[۳] یاقوت حموی، معجم الادباء، ج۱۹، ص۱۷۴، مصر ۱۳۵۵ـ۱۳۵۷/ ۱۹۳۶ـ ۱۹۳۸، چاپ افست بیروت.
[۴] محمدبن فتوح حُمَیْدی، جذوة المقتبس فی ذکر ولاة الاندلس، ج۱، ص۳۴۸، مصر ۱۹۶۶.

وی در ۳۰۸ به مکه رفت، و به مصر نیز سفر کرد و در آن‌جا در مجلس «املا» ی ابوجعفر نحّاس شرکت جست.
همچنین کتاب العین خلیل بن احمد را از ابن ولاّ د روایت کرد.
بلوطی، ابن منذر نیشابوری را نیز ملاقات و کتاب الاشراف فی اختلاف العلماء او را از وی روایت کرده است.
[۵] یاقوت حموی، معجم الادباء، ج۱۹، ص۱۷۴، مصر ۱۳۵۵ـ۱۳۵۷/ ۱۹۳۶ـ ۱۹۳۸، چاپ افست بیروت.
[۶] یاقوت حموی، معجم الادباء، ج۱۹، ص۱۸۳، مصر ۱۳۵۵ـ۱۳۵۷/ ۱۹۳۶ـ ۱۹۳۸، چاپ افست بیروت.
[۷] محمدبن فتوح حُمَیْدی، جذوة المقتبس فی ذکر ولاة الاندلس، ج۱، ص۳۴۹، مصر ۱۹۶۶.
[۸] ابن فَرَضی، تاریخ علماء الاندلس، ج۱، ص۱۴۴، قاهره ۱۹۶۶.

بلوطی در فن جدل وارد بود و به روشهای کلامی تمایل داشت.

۱.۱ - مذهب بلوطی


وی به مذهب ظاهری مایل بود و مدتی در مارده و اطراف آن و سپس در ثغور شرقی براساس فقه مالکی به قضا پرداخت.
[۹] ابن فَرَضی، تاریخ علماء الاندلس، ج۱، ص۱۴۴، قاهره ۱۹۶۶.
[۱۰] علی بن یوسف قفطی، انباه الرواة علی انباه النحاة، ج۳، ص۳۲۵، چاپ ابوالفضل ابراهیم، ج ۳، قاهره ۱۳۷۴/۱۹۵۵.

در سال ۳۳۶ (یا ۳۳۸)، که نمایندگان پادشاه روم نزد الناصرلدین اللّه عبدالرحمان بن محمد، نخستین خلیفة اموی اندلس (حک: ۳۰۰ـ۳۵۰) رفتند و به همین مناسبت مجلسی برپا شد، خلیفه از پسر و ولیعهد خود، حَکَم، خواست که از میان خطبا کسی را معین کند تا در این مجلس معظم خطبه بخواند.

۱.۲ - خطبه خوانی بلوطی


پس از ناتوانی محمدبن عبدالبرّ و ابوعلی قالی از ایراد خطبه، به سبب هیبت مجلس، بلوطی با خطابه خود اهالی شهر قرطبه را متوجه خویش ساخت و همین سبب تقرب او شد و خلیفه، اقامه نماز و ایراد خطبه را در جامع مدینة الزّهراء به او محول ساخت، و پس از فوت قاضی قرطبه
[۱۱] جذوة المقتبس فی ذکر ولاة الاندلس، مصر ۱۹۶۶.
منصب قضا نیز به او واگذار شد، بدین ترتیب، بلوطی هم قاضی القضات، و هم امام و خطیب جمعه گردید.
[۱۲] احمدبن محمد مقری، نفح الطیب، ج۱، ص۳۷۲ـ۳۷۳، چاپ احسان عباس، بیروت ۱۳۸۸/۱۹۶۸.
[۱۳] یاقوت حموی، معجم الادباء، ج۱۹، ص۱۷۴ـ۱۷۵، مصر ۱۳۵۵ـ۱۳۵۷/ ۱۹۳۶ـ ۱۹۳۸، چاپ افست بیروت.


۱.۳ - اوصاف بلوطی


او در قرطبه در زمان عبدالرحمان ناصر و پسرش، حَکَم المستنصر، شانزده سال (از ۳۳۹ تا ۳۵۵) قاضی القضات بود، و نوشته‌اند که در این مدت بر کسی بیداد نکرد و حکمی به ناحق نداد و از هوای نفس پیروی ننمود.
[۱۴] احمدبن محمد مقری، نفح الطیب، ج۱، ص۳۷۵، چاپ احسان عباس، بیروت ۱۳۸۸/۱۹۶۸.
[۱۵] یاقوت حموی، معجم الادباء، ج۱۹، ص۱۷۵، مصر ۱۳۵۵ـ۱۳۵۷/ ۱۹۳۶ـ ۱۹۳۸، چاپ افست بیروت.


۱.۴ - شاگردان بلوطی


وی از تدریس و تعلیم نیز غافل نبود و افراد بسیاری، از جمله عبدالله بن محمد جهنی، و احمدبن قاسم تاهرتی، از وی کسب علم کردند.
[۱۶] محمدبن فتوح حُمَیْدی، جذوة المقتبس فی ذکر ولاة الاندلس، ج۱، ص۳۴۹، مصر ۱۹۶۶.
[۱۷] احمدبن یحیی ضبّی، کتاب بغیة الملتمس فی تاریخ رجال اهل الاندلس، ج۱، ص۴۵۲، مادرید ۱۸۸۴.

به نوشته یاقوت
[۱۸] یاقوت حموی، معجم الادباء، ج۱۹، ص۱۸۱، مصر ۱۳۵۵ـ۱۳۵۷/ ۱۹۳۶ـ ۱۹۳۸، چاپ افست بیروت.
ناصر، به سبب سرگرم بودن به ساخت قصر و امور دنیوی، سه هفته متوالی در نماز جمعه شرکت نکرد؛ در هفهة چهارم بلوطی آیاتی از قرآن تلاوت کرد که تعریضی بر خلیفه بود.
از آن پس ناصر قسم خورد که دیگر پشت سر بلوطی نماز نخواند، با این‌همه به دلیل مقام علم و فضلش از عزل او صرف نظر کرد.
بلوطی در ۳۵۵ درگذشت.
[۱۹] یاقوت حموی، معجم الادباء، ج۱۹، ص۱۸۵، مصر ۱۳۵۵ـ۱۳۵۷/ ۱۹۳۶ـ ۱۹۳۸، چاپ افست بیروت.
[۲۰] احمدبن محمد مقری، نفح الطیب، ج۱، ص۳۷۵، چاپ احسان عباس، بیروت ۱۳۸۸/۱۹۶۸.


۱.۵ - آثار بلوطی


از آثار اوست: احکام القرآن
[۲۱] مصطفی بن عبدالله حاجی خلیفه، کشف الظنون،ج ۱، ستون ۲۰، بیروت ۱۴۱۰/۱۹۹۰.
الناسخ والمنسوخ یا ناسخ القرآن و منسوخه
[۲۲] اسماعیل بغدادی، هدیة العارفین، در حاجی خلیفه، کشف الظنون،ج ۲، ستون ۴۷۲، بیروت ۱۴۱۰/۱۹۹۰.
الاءبانة عن حقائق اصول الدیانة
[۲۳] اسماعیل بغدادی، هدیة العارفین، در حاجی خلیفه، کشف الظنون، ج ۲، ستون ۴۷۲ بیروت ۱۴۱۰/۱۹۹۰.
[۲۴] اسماعیل بغدادی، ایضاح المکنون، در حاجی خلیفه، کشف الظنون،ج ۱، ستون ۷ بیروت ۱۴۱۰/۱۹۹۰.

الانباه علی استنباط الاحکام من کتاب اللّه.
[۲۵] محمدبن فتوح حُمَیْدی، جذوة المقتبس فی ذکر ولاة الاندلس، ج۱، ص۳۴۸ـ۳۴۹، مصر ۱۹۶۶.

بلوطی اشعار بسیاری نیز سروده بوده که نمونه‌هایی از آن در بعضی منابع آمده است.
[۲۶] احمدبن محمد مقری، نفح الطیب، ج۱، ص۳۷۳ـ۳۷۵، چاپ احسان عباس، بیروت ۱۳۸۸/۱۹۶۸.
[۲۷] یاقوت حموی، معجم الادباء، ج۱۹، ص۱۸۴ـ۱۸۵، مصر ۱۳۵۵ـ۱۳۵۷/ ۱۹۳۶ـ ۱۹۳۸، چاپ افست بیروت.

خطبه‌ای از او را نیز یاقوت نقل کرده است.
[۲۸] یاقوت حموی، معجم الادباء، ج۱۹، ص۱۷۶ـ۱۸۳، مصر ۱۳۵۵ـ۱۳۵۷/ ۱۹۳۶ـ ۱۹۳۸، چاپ افست بیروت.



(۱) ابن فَرَضی، تاریخ علماء الاندلس، قاهره ۱۹۶۶.
(۲) اسماعیل بغدادی، ایضاح المکنون، در حاجی خلیفه، کشف الظنون، بیروت ۱۴۱۰/۱۹۹۰.
(۳) اسماعیل بغدادی، هدیة العارفین، در حاجی خلیفه، کشف الظنون، بیروت ۱۴۱۰/۱۹۹۰.
(۴) مصطفی بن عبدالله حاجی خلیفه، کشف الظنون، بیروت ۱۴۱۰/۱۹۹۰.
(۵) محمدبن فتوح حُمَیْدی، جذوة المقتبس فی ذکر ولاة الاندلس، مصر ۱۹۶۶.
(۶) احمدبن یحیی ضبّی، کتاب بغیة الملتمس فی تاریخ رجال اهل الاندلس، مادرید ۱۸۸۴.
(۷) علی بن یوسف قفطی، انباه الرواة علی انباه النحاة، چاپ ابوالفضل ابراهیم، ج ۳، قاهره ۱۳۷۴/۱۹۵۵.
(۸) احمدبن محمد مقری، نفح الطیب، چاپ احسان عباس، بیروت ۱۳۸۸/۱۹۶۸.
(۹) یاقوت حموی، معجم الادباء، مصر ۱۳۵۵ـ۱۳۵۷/ ۱۹۳۶ـ ۱۹۳۸، چاپ افست بیروت.

 
۱. ↑ ابن فَرَضی، تاریخ علماء الاندلس، ج۱، ص۱۴۴، قاهره ۱۹۶۶.
۲. ↑ احمدبن محمد مقری، نفح الطیب، ج۱، ص۳۷۲، چاپ احسان عباس، بیروت ۱۳۸۸/۱۹۶۸.
۳. ↑ یاقوت حموی، معجم الادباء، ج۱۹، ص۱۷۴، مصر ۱۳۵۵ـ۱۳۵۷/ ۱۹۳۶ـ ۱۹۳۸، چاپ افست بیروت.
۴. ↑ محمدبن فتوح حُمَیْدی، جذوة المقتبس فی ذکر ولاة الاندلس، ج۱، ص۳۴۸، مصر ۱۹۶۶.
۵. ↑ یاقوت حموی، معجم الادباء، ج۱۹، ص۱۷۴، مصر ۱۳۵۵ـ۱۳۵۷/ ۱۹۳۶ـ ۱۹۳۸، چاپ افست بیروت.
۶. ↑ یاقوت حموی، معجم الادباء، ج۱۹، ص۱۸۳، مصر ۱۳۵۵ـ۱۳۵۷/ ۱۹۳۶ـ ۱۹۳۸، چاپ افست بیروت.
۷. ↑ محمدبن فتوح حُمَیْدی، جذوة المقتبس فی ذکر ولاة الاندلس، ج۱، ص۳۴۹، مصر ۱۹۶۶.
۸. ↑ ابن فَرَضی، تاریخ علماء الاندلس، ج۱، ص۱۴۴، قاهره ۱۹۶۶.
۹. ↑ ابن فَرَضی، تاریخ علماء الاندلس، ج۱، ص۱۴۴، قاهره ۱۹۶۶.
۱۰. ↑ علی بن یوسف قفطی، انباه الرواة علی انباه النحاة، ج۳، ص۳۲۵، چاپ ابوالفضل ابراهیم، ج ۳، قاهره ۱۳۷۴/۱۹۵۵.
۱۱. ↑ جذوة المقتبس فی ذکر ولاة الاندلس، مصر ۱۹۶۶.
۱۲. ↑ احمدبن محمد مقری، نفح الطیب، ج۱، ص۳۷۲ـ۳۷۳، چاپ احسان عباس، بیروت ۱۳۸۸/۱۹۶۸.
۱۳. ↑ یاقوت حموی، معجم الادباء، ج۱۹، ص۱۷۴ـ۱۷۵، مصر ۱۳۵۵ـ۱۳۵۷/ ۱۹۳۶ـ ۱۹۳۸، چاپ افست بیروت.
۱۴. ↑ احمدبن محمد مقری، نفح الطیب، ج۱، ص۳۷۵، چاپ احسان عباس، بیروت ۱۳۸۸/۱۹۶۸.
۱۵. ↑ یاقوت حموی، معجم الادباء، ج۱۹، ص۱۷۵، مصر ۱۳۵۵ـ۱۳۵۷/ ۱۹۳۶ـ ۱۹۳۸، چاپ افست بیروت.
۱۶. ↑ محمدبن فتوح حُمَیْدی، جذوة المقتبس فی ذکر ولاة الاندلس، ج۱، ص۳۴۹، مصر ۱۹۶۶.
۱۷. ↑ احمدبن یحیی ضبّی، کتاب بغیة الملتمس فی تاریخ رجال اهل الاندلس، ج۱، ص۴۵۲، مادرید ۱۸۸۴.
۱۸. ↑ یاقوت حموی، معجم الادباء، ج۱۹، ص۱۸۱، مصر ۱۳۵۵ـ۱۳۵۷/ ۱۹۳۶ـ ۱۹۳۸، چاپ افست بیروت.
۱۹. ↑ یاقوت حموی، معجم الادباء، ج۱۹، ص۱۸۵، مصر ۱۳۵۵ـ۱۳۵۷/ ۱۹۳۶ـ ۱۹۳۸، چاپ افست بیروت.
۲۰. ↑ احمدبن محمد مقری، نفح الطیب، ج۱، ص۳۷۵، چاپ احسان عباس، بیروت ۱۳۸۸/۱۹۶۸.
۲۱. ↑ مصطفی بن عبدالله حاجی خلیفه، کشف الظنون،ج ۱، ستون ۲۰، بیروت ۱۴۱۰/۱۹۹۰.
۲۲. ↑ اسماعیل بغدادی، هدیة العارفین، در حاجی خلیفه، کشف الظنون،ج ۲، ستون ۴۷۲، بیروت ۱۴۱۰/۱۹۹۰.
۲۳. ↑ اسماعیل بغدادی، هدیة العارفین، در حاجی خلیفه، کشف الظنون، ج ۲، ستون ۴۷۲ بیروت ۱۴۱۰/۱۹۹۰.
۲۴. ↑ اسماعیل بغدادی، ایضاح المکنون، در حاجی خلیفه، کشف الظنون،ج ۱، ستون ۷ بیروت ۱۴۱۰/۱۹۹۰.
۲۵. ↑ محمدبن فتوح حُمَیْدی، جذوة المقتبس فی ذکر ولاة الاندلس، ج۱، ص۳۴۸ـ۳۴۹، مصر ۱۹۶۶.
۲۶. ↑ احمدبن محمد مقری، نفح الطیب، ج۱، ص۳۷۳ـ۳۷۵، چاپ احسان عباس، بیروت ۱۳۸۸/۱۹۶۸.
۲۷. ↑ یاقوت حموی، معجم الادباء، ج۱۹، ص۱۸۴ـ۱۸۵، مصر ۱۳۵۵ـ۱۳۵۷/ ۱۹۳۶ـ ۱۹۳۸، چاپ افست بیروت.
۲۸. ↑ یاقوت حموی، معجم الادباء، ج۱۹، ص۱۷۶ـ۱۸۳، مصر ۱۳۵۵ـ۱۳۵۷/ ۱۹۳۶ـ ۱۹۳۸، چاپ افست بیروت.



دانشنامه جهان اسلام، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، برگرفته از مقاله «بَلّوطی»، شماره۱۷۶۰.    



جعبه ابزار