مکتب تفسیری تابعین
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
مکتب تفسیری تابعین، شاخص‌های تفسیری
تابعان را می‌گویند.
مکتب تابعان پس از
مکتب تفسیری صحابه شکل گرفت. آنان معلومات تفسیری خود را از
صحابه فراگرفته بودند. همچنان که بعضی از صحابه در
تفسیر قرآن از دیگران مشهورتر بودند، در میان
تابعان هم افرادی در تفسیر قرآن معروف تر شدند؛ چنان که در تفسیر سخن می‌گفتند و مردم در
مکتب ایشان معانی قرآن را دریافت می‌کردند.
تابعان برای فهم
کلام خدا نخست از قرآن استفاده می‌کردند، آن گاه به روایات صحابه از
رسول خدا صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم و سپس به گفتار صحابه - که جنبه تفسیری داشت - و پس از آن به گفته‌های
اهل کتاب - اگر معارضی برای آن در
کتاب و
سنت وجود نداشت - رجوع می‌کردند و در آخر هم
اجتهاد و نظر خود را به کار می‌بستند.
مشکل مهم در تفسیر مکتب تابعان، یکی پدید آمدن
مسائل جدید کلامی و اعتقادی و فقهی بود که می‌بایست از
قرآن مستندی برای آن‌ها می‌یافتند؛ که همین امر به
تفسیر به رای و
اجتهاد انجامید؛ و دیگری عدم مراجعه علمی و تفسیری به
خاندان پیامبر صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم - که مهبط وحی و راسخین در
علم و
عالم به
تاویل بودند - به دلایل سیاسی بود. به این دو دلیل، در تفسیر تابعان انحرافاتی صورت گرفت.
۱. نقل احادیث تفسیری از
پیامبر اکرم صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم و
صحابه ؛
۲. راه یابی
اسرائیلیات (اعم از فرهنگ
یهود یا
نصارا ) به حوزه تفسیر قرآن؛
۳. تفسیر در این دوره مانند دوره صحابه از حدود
تفسیر نقلی بیرون نرفت و غالبا قرآن بر اساس نقل تفسیر می‌شد؛ هرچند نتوانست مانند دوره صحابه رنگ روایی و نقلی خود را به صورت کامل حفظ کند؛
۴. برخی از مفسران تابعان کوفی از تفسیر به رای ابایی نداشته‌اند؛
۵. در این دوره بر اساس تفسیر به رای، بذر اختلاف مذهبی پاشیده شد و تفسیرهایی پدید آمد که در آ ن‌ها از مذهب خاصی حمایت می‌شد؛
۶. اختلافات میان تابعان از اختلاف میان صحابه بیشتر است؛ گرچه از اختلافات ادوار بعد اندک است؛
۷. در تفسیر تابعان گاهی مطالبی یافت می‌شود که غیرقابل باور است؛ گرچه عقل آن را ممکن می‌داند.
تفسیر تابعین ؛
تفسیر عصر تابعین .
فرهنگ‌نامه علوم قرآنی، برگرفته از مقاله «مکتب تفسیری تابعین».
