هاد (لغات‌قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
هاد:
(فَمَا لَهُ مِنْ هَادٍ) هاد:
هادى اسم فاعل است از مادّه
«هدايت» و
هدایت در لغت به معنى «دلالت و راهنمايى توأم با لطف و دقت» است.
به موردی از کاربرد
هاد در
قرآن، اشاره می‌شود:
(أَلَيْسَ اللَّهُ بِكَافٍ عَبْدَهُ وَ يُخَوِّفُونَكَ بِالَّذِينَ مِن دُونِهِ وَ مَن يُضْلِلِ اللَّهُ فَمَا لَهُ مِنْ هَادٍ) (آيا
خداوند براى نجات و دفاع از بنده‌اش كافى نيست؟! ولى آنها تو را از غير او مى‌ترسانند. آنها گمراهند و هر كس را خداوند گمراه كند، هيچ راهنمايى براى او نخواهد بود!)
علامه طباطبایی در
تفسیر المیزان می‌فرماید: بيانگر آن است و به زودى بعد از چند
آیه به آن مى‌رسيم و اين معنا در كلام خداى تعالى مكرر آمده.
و آن را به دو شعبه تقسيم كرده‌اند: هدايت تشريعى و هدايت تكوينى
يک نگاه اجمالى به آيات قرآن بخوبى روشن مى‌سازد كه قرآن هدايت و ضلالت را فعل خدا مى‌شمارد و هردو را به او نسبت مى‌دهد، چنان‌كه در آيه ۲۱۳
سوره بقره مى‌خوانيم:
«خداوند هركس را بخواهد به راه
راست هدايت مى‌كند»
و نيز در آيه ۹۳
سوره نحل آمده
- منظور از هدايت الهى، هدايت تشريعى است كه از طريق وحى و كتب آسمانى و ارسال پيامبران و اوصياى آنها و همچنين درک عقل و وجدان صورت گرفته است، امّا پيمودن راه در تمام مراحل برعهده خود انسان است.
- جمعى ديگر از مفسران، هدايت و ضلالت را در آنجا كه جنبه تكوينى دارد به مسأله پاداش و كيفر و رساندن به طريق بهشت و دوزخ تفسير كرده‌اند و گفته‌اند خداوند نيكوكاران را به راه بهشت هدايت مى‌كند و بدكاران را از آن گمراه مى‌سازد.
- جمعى ديگر گفته‌اند منظور از هدايت فراهم ساختن اسباب و مقدمات براى رسيدن به مقصود است و منظور از ضلالت عدم تهيه آنها يا حذف آن است كه بعضى از آن به «توفيق» و «سلب توفيق» تعبير كرده‌اند، زيرا توفيق همان فراهم ساختن مقدمات براى وصول به مقصود است و سلب توفيق از ميان بردن آن‌هاست.
- دقيق‌ترين تفسيرى كه با همه آيات هدايت و ضلالت سازگار است، اين است كه بگوييم: هدايت تشريعى به معنى ارائه طريق جنبه عمومى و همگانى دارد و هيچ قيد و شرطى در آن نيست، چنان‌كه در آيه ۳ سوره دهر آمده: «ما راه را به انسان نشان داديم خواه شكرگزارى كند يا کفران» و نيز در آيه ۵۱ سوره آل عمران مى‌خوانيم: «تو همه انسان‌ها را به صراط مستقیم دعوت مى‌كنى» بديهى است دعوت پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم) مظهر دعوت خداست، چرا كه هرچه او دارد از خدا دارد
امّا هدايت تكوينى به معنى
ایصال به مطلوب و گرفتن دست بندگان و گذراندن آنها از تمام پيچ‌وخم‌هاى راه و حفظ و حمايت از آنها تا رساندن به ساحل نجات كه موضوع بحث بسيارى ديگر از آيات قرآن است هرگز بى‌قيدوشرط نمى‌باشد.
•
شریعتمداری، جعفر، شرح و تفسیر لغات قرآن بر اساس تفسیر نمونه، برگرفته از مقاله «هاد»، ج۴، ص۵۷۹.
