آداب استسقا خام
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
اِستسقا: درخواست آب از خداوند
استسقاء از ريشه «س‌ـ‌ق‌ـ‌ى» و به معناى درخواست سيراب كردن
[۱] يا درخواست نوشيدنى‌است
[۲] و در اصطلاح فقهى و تفسيرى درخواست آب (باران) از خداوند، هنگام خشكسالى‌است.
[۳] در استحباب استسقا، اختلافى بين فقيهان نيست. تنها ابوحنيفه اين استحباب را منكر شده‌است.
[۴] اين واژه فقط دو بار در قرآن آمده است: آنجا كه قرآن استسقاى حضرت موسى (عليه السلام) و شكافتن۱۲ چشمه را بر اثر زدن عصا به سنگ، پس از درخواست بنى اسرائيل، بيان مى‌كند: «واِذِ استَسقى موسى لِقَومِهِ فَقُلنَا اضرِب بِعَصاكَ الحَجَرَ فَانفَجَرَت مِنهُ اثنَتا عَشرَةَ عَينًا» (بقره:۶۰). «واَوحَينا اِلى موسى اِذِ استَسقـهُ قَومُهُ اَنِ اضرِب بِعَصاكَ الحَجَرَ فَانبَجَسَت مِنهُ اثنَتا عَشرَةَ عَينـًا» (اعراف:۱۶۰) ابومسلم گفته است: معناى استسقا طبق عادت مردم، درخواست باران است، بنابراين، انفجار سنگ و جوشش معجزه آساى آب به دست موسى(عليه السلام) از اجابت دعاى ايشان فراتر است.
[۵] آيه ۵۲ هود (هود:۱۱) بيان مى‌كند كه هود قوم خود را براى نزول باران، به استسقا فرا خواند: «يـقَومِ استَغفِروا رَبَّكُم ثُمَّ توبوا اِلَيهِ يُرسِلِ السَّماءَ عَلَيكُم مِدرارًا» برخى گفته‌اند: قوم هود به خشكسالى و كمبود آب گرفتار شدند و اين آيه به استسقاى ايشان اشاره دارد.
[۶] همين مطلب در جاى ديگر از نوح (عليه السلام) نيز نقل شده است كه از مردم خواست تا براى نزول باران رحمت نيايش كنند
[۷] : «فَقُلتُ استَغفِروا رَبَّكُم اِنَّهُ كانَ غَفّارا • يُرسِلِ السَّماءَ عَلَيكُم مِدرارا» (نوح:۱۰ـ۱۱)
از آيات پيشين و روايات، استفاده مى‌شود كه استسقا در امّتهاى پيشين نيز بوده است. برخى مشروعيت استسقا در اسلام را از آيه ۶۰ بقره (بقره:۶۰) استفاده كرده‌اند.
[۸] آداب استسقاء
۱. خضوع و خشوع:
برخى، از نكوهش خداوند در آيه «فَلَولا اِذ جاءَهُم بَأسُنا تَضَرَّعوا ولـكِن قَسَت قُلوبُهُم» (انعام:۴۳) برداشت كرده‌اند كه هنگام برگزارى نماز استسقا، امام بايد با حال خضوع و خشوع به جايگاه نماز‌برود.
[۹] ۲. استغفار و توبه:
قرآن از زبان نوح و هود(عليهما السلام)فرو فرستادن باران را بر استغفار، متفرّع كرده است. (نوح:۱۰ ـ۱۱؛ هود:۵۲) برخى با استفاده از اين آيات، استغفار را از آداب استسقا‌دانسته‌اند.
[۱۰] از سيره پيامبراكرم(صلى الله عليه وآله) و روايات، آداب فراوان ديگرى استفاده شده كه فقيهان به آن فتوا داده‌اند
[۱۱] ؛ از قبيل سه روز روزه گرفتن، وارونه كردن عبا هنگام نماز، به پا داشتن نماز در بيابان، به همراه بردن كهنسالان و خردسالان و جدا‌كردن اطفال از‌مادران.
منابع
التحقيق فى كلمات القرآن الكريم؛ التفسير الكبير؛ التفسير المنير فى‌العقيدة و الشريعة و المنهج؛ جواهرالكلام فى شرح شرايع الاسلام؛ شرايع الاسلام فى مسائل الحلال‌و الحرام؛ الفقه على المذاهب الاربعه؛ مجمع البيان فى تفسيرالقرآن؛ المحلى بالآثار؛ المصباح المنير؛ معجم مقاييس اللغه؛ موسوعة كشاف اصطلاحات الفنون و‌العلوم.
[۱۲] مقاييس‌اللغه، ج۳، ص۸۴-۸۵. المصباح، ص۲۸۱، «سقى».
[۱۳] التحقيق، ج۵، ص۱۵۵-۱۵۶، «سقى».
[۱۴] الفقه على المذاهب الاربعه، ج۱، ص۳۵۸. كشاف اصطلاحات الفنون، ج۱، ص۱۵۳.
[۱۵] جواهرالكلام، ج۱۲، ص۱۲۷. المنير، ج۱، ص۱۷۱.
[۱۶] التفسير الكبير، ج۳، ص۹۵.
[۱۷] مجمع‌البيان، ج۵، ص۲۵۸.
[۱۸] مجمع‌البيان، ج۱۰، ص۵۴۳.
[۱۹] المنير، ج۱، ص۱۷۱.
[۲۰] المحلى، ج۳، ص۳۰۹.
[۲۱] المحلى، ص۳۱۰.
[۲۲] شرائع الاسلام، ج۱، ص۱۰۹.
