• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

آداب انفاق (قرآن)

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف


قرآن کریم بعضی از آداب انفاق در راه خدا را ذکر می فرماید: بردباری و گذشت در برابر برخورد ناصواب نیازمندان، انفاق بدون منت و آزار رسانی، رعایت اعتدال و میانه روی، با رغبت و طیب خاطر انفاق کردن، حفظ حیثیت دریافت کننده مال.


قرآن کریم می فرماید، انفاق بدون منت و آزار رسانی درپی دارنده پاداش إلهی می باشد: «الذین ینفقون امولهم فی سبیل الله ثم لایتبعون ما انفقوا منا ولا اذی لهم اجرهم عند ربهم ولا خوف علیهم ولا هم یحزنون» کسانی که اموال خود را در راه خدا انفاق می کنند، سپس به دنبال انفاقی که کرده اند، منت نمیگذارند و آزاری نمیرسانند، پاداش آنها نزد پروردگارشان (محفوظ) است، و نه ترسی دارند، و نه غمگین می‌شوند.
[۱] بقره/سوره۲، آیه۲۶۲.    
[۲] تفسیر نمونه، مکارم شیرازی، ج۲، ص۳۱۷.    
[۳] ترجمه تفسیر المیزان، علامه طباطبائی، ج۲، ص۵۹۶.    
[۴] تفسیر صافی، فیض کاشانی، ج۱، ص ۲۹۵.    
[۵] مجمع البیان، شیخ طبرسی، ج۲، ص۱۸۱.    
[۶] تفسیر نورالثقلین، شیخ حویزی، ج۱، ص۲۸۳.    


بردباری و گذشت در برابر برخورد ناصواب نیازمندان و پرهیز از آزاررسانی به هنگام انفاق رفتاری شایسته می باشد که خداوند در قرآن به آن تذکر فرموده: «قول معروف ومغفرة خیر من صدقة یتبعها اذی والله غنی حلیم» گفتار پسندیده (در برابر نیازمندان)، و عفو (و گذشت از خشونتهای آنها)، از بخششی که آزاری به دنبال آن باشد، بهتر است، و خداوند، بی نیاز و بردبار است. (به کارگیری صفت « حلیم » اشاره به این است که اگر انسان در مقام انفاق به نیازمندان، رفتار ناشایسته‌ای از آنان مشاهده کرد باید با بردباری و گذشت تحمل کند.
[۷] المیزان، علامه طباطبائی، ج۲، ص۳۸۹.    
)
[۸] بقره/سوره۲، آیه۲۶۳.    
[۹] تفسیر نمونه، مکارم شیرازی، ج۲، ص۳۲۰.    
[۱۰] ترجمه تفسیر المیزان، علامه طباطبائی، ج۲، ص۵۹۶.    
[۱۱] تفسیر صافی، فیض کاشانی، ج۱، ص ۲۹۵.    
[۱۲] مجمع البیان، شیخ طبرسی، ج۲، ص۱۸۲.    
[۱۳] تفسیر نورالثقلین، شیخ حویزی، ج۱، ص۲۸۳.    


انفاق بدون منت ، درپی دارنده پاداش‌های والا و ویژه الهی است: «الذین ینفقون امولهم فی سبیل الله ثم لایتبعون ما انفقوا منا ولا اذی لهم اجرهم عند ربهم ولا خوف علیهم ولا هم یحزنون» کسانی که اموال خود را در راه خدا انفاق می کنند، سپس به دنبال انفاقی که کرده اند، منت نمیگذارند و آزاری نمیرسانند، پاداش آنها نزد پروردگارشان (محفوظ) است، و نه ترسی دارند، و نه غمگین می‌شوند
[۱۴] بقره/سوره۲، آیه۲۶۲.    
[۱۵] تفسیر نمونه، مکارم شیرازی، ج۲، ص۳۱۷.    
[۱۶] ترجمه تفسیر المیزان، علامه طباطبائی، ج۲، ص۵۹۶.    
[۱۷] تفسیر صافی، فیض کاشانی، ج۱، ص ۲۹۵.    
[۱۸] مجمع البیان، شیخ طبرسی، ج۲، ص۱۸۱.    
[۱۹] تفسیر نورالثقلین، شیخ حویزی، ج۱، ص۲۸۳.    

و قرآن کریم مؤمنان را از انفاق با منت نهی می فرماید: «یـایها الذین ءامنوا لاتبطـلوا صدقـتکم بالمن...» ای کسانی که ایمان آورده اید! بخششهای خود را با منت ... باطل نسازید! ... .
[۲۰] بقره/سوره۲، آیه۲۶۴.    


خداوند متعال می فرماید که منت در انفاق موجب بطلان آن می گردد: «یـایها الذین ءامنوا لاتبطـلوا صدقـتکم بالمن...» ای کسانی که ایمان آورده اید! بخششهای خود را با منت ... باطل نسازید! ... .
[۲۱] بقره/سوره۲، آیه۲۶۴.    


منت در انفاق، موجب محرومیت انسان از هدایت الهی می شود: «یـایها الذین ءامنوا لاتبطـلوا صدقـتکم بالمن... والله لایهدی القوم الکـفرین» ای کسانی که ایمان آورده اید! بخششهای خود را با منت ... باطل نسازید! ... و خداوند، جمعیت کافران را هدایت نمیکند.
[۲۲] بقره/سوره۲، آیه۲۶۴.    
[۲۳] تفسیر نمونه، مکارم شیرازی، ج۲، ص۳۲۴.    
[۲۴] ترجمه تفسیر المیزان، علامه طباطبائی، ج۲، ص۵۹۷.    
[۲۵] تفسیر صافی، فیض کاشانی، ج۱، ص ۲۹۶.    
[۲۶] مجمع البیان، شیخ طبرسی، ج۲، ص۱۸۳.    
[۲۷] تفسیر نورالثقلین، شیخ حویزی، ج۱، ص۲۸۳- ۲۸۴.    


به فرموده قرآن کریم، رعایت اعتدال و میانه روی از آداب و صفات شایسته در انفاق می باشد: «وانفقوا فی سبیل الله ولاتلقوا بایدیکم الی التهلکة واحسنوا ان الله یحب المحسنین » و در اره خدا انفاق کنید!و (با ترک انفاق)، خود را به دست خود، به هلاکت نیفکنید! و نیکی کنید! که خداوند، نیکوکاران را دوست می‌دارد.(«محسنین» به «مقتصدین» تفسیر شده است.
[۲۸] تفسیر عیاشی، محمد عیاشی، ج۱، ص۸۷.    
)
[۲۹] بقره/سوره۲، آیه۱۹۵.    
[۳۰] تفسیر نمونه، مکارم شیرازی، ج۲، ص۳۵.    
[۳۱] تفسیر صافی، فیض کاشانی، ج۱، ص۲۳۰.    
[۳۲] ترجمه تفسیر المیزان، علامه طباطبائی، ج۲، ص۹۳.    
[۳۳] مجمع البیان، شیخ طبرسی، ج۲، ص۳۵.    
[۳۴] تفسیر نورالثقلین، شیخ حویزی، ج۱، ص۱۷۹.    

«... ویسـلونک ماذا ینفقون قل العفو...»... و از تو می‌پرسند چه چیز انفاق کنند؟ بگو: از مازاد نیازمندی خود. ... . (در روایات مختلفی از امام صادق و امام باقر علیهما السلام « عفو » به معنای حد وسط، کفاف، قصد و اعتدال معنا شده است.
[۳۵] تفسیر نورالثقلین، شیخ حویزی، ج۱، ص۲۱۰- ۲۱۱.    
)
[۳۶] بقره/سوره۲، آیه۲۱۹.    
[۳۷] تفسیر نمونه، مکارم شیرازی، ج۲، ص۱۱۹.    
[۳۸] ترجمه تفسیر المیزان، علامه طباطبائی، ج۲، ص۲۹۴.    
[۳۹] تفسیر صافی، فیض کاشانی، ج۱، ص ۲۴۹.    
[۴۰] مجمع البیان، شیخ طبرسی، ج۲، ص۷۷- ۷۸.    

«ولاتجعل یدک مغلولة الی عنقک ولاتبسطها کل البسط...» هرگز دستت را بر گردنت زنجیر مکن (و ترک انفاق و بخشش منما) و بیش از حد آنرا مگشا... .
[۴۱] اسراء/سوره۱۷، آیه۲۹.    
>
[۴۲] تفسیر نمونه، مکارم شیرازی، ج۱۲، ص۹۰.    
[۴۳] ترجمه تفسیر المیزان، علامه طباطبائی، ج۱۳، ص۱۱۴.    
[۴۴] تفسیر صافی، فیض کاشانی، ج۳، ص ۱۸۸.    
[۴۵] مجمع البیان، شیخ طبرسی، ج۶، ص۲۴۴.    
[۴۶] تفسیر نورالثقلین، شیخ حویزی، ج۱، ص۱۵۷- ۱۵۸.    


۶.۱ - انفاق عبادالرحمن

«وعباد الرحمـن... • والذین اذا انفقوا لم یسرفوا ولم یقتروا وکان بین ذلک قواما» بندگان خاص خداوند رحمن ... کسانی هستند که هر گاه انفاق کنند نه اسراف می‌کنند و نه سختگیری، بلکه در میان این دو حد اعتدالی دارند.
[۴۷] فرقان/سوره۲۵، آیه۶۳.    
[۴۸] فرقان/سوره۲۵، آیه۶۷.    
[۴۹] تفسیر نمونه، مکارم شیرازی، ج۱۵، ص۱۵۲.    
[۵۰] ترجمه تفسیر المیزان، علامه طباطبائی، ج۱۵، ص۳۳۲.    
[۵۱] تفسیر صافی، فیض کاشانی، ج۴، ص ۲۳.    
[۵۲] مجمع البیان، شیخ طبرسی، ج۷، ص۳۱۱.    
[۵۳] تفسیر نورالثقلین، شیخ حویزی، ج۴، ص۲۷- ۲۸.    


با رغبت و طیب خاطر انفاق کردن از آداب پسندیده آن می باشد: «لیس البر ان تولوا وجوهکم قبل المشرق والمغرب ولـکن البر من ءامن بالله... وءاتی المال علی حبه...» نیکی (تنها) این نیست (که به هنگام نماز ) صورت خود را به سوی مشرق و مغرب کنید (و تمام گفتگوی شما از مسأله قبله و تغییر قبله باشد و همه وقت خود را مصروف آن سازید) بلکه نیکی (و نیکوکار) کسانی هستند که به خدا... ایمان دارند ... و مال (خود) را با علاقه ای که به آن دارند ... انفاق می‌کنند ... .
[۵۴] بقره/سوره۲، آیه۱۷۷.    
[۵۵] تفسیر نمونه، مکارم شیرازی، ج۱، ص۵۹۹.    
[۵۶] ترجمه تفسیر المیزان، علامه طباطبائی، ج۱، ص۶۴۹.    
[۵۷] تفسیر صافی، فیض کاشانی، ج۱، ص۲۱۴.    
[۵۸] مجمع البیان، شیخ طبرسی، ج۱، ص۴۸۲.    

«لن تنالوا البر حتی تنفقوا مما تحبون وما تنفقوا من شیء فان الله به علیم» هرگز به ( حقیقت ) نیکوکاری نمی‌رسید مگر اینکه از آنچه دوست می‌دارید (در راه خدا) انفاق کنید، و آنچه انفاق می‌کنید خداوند از آن با خبر است. .
[۵۹] آل عمران/سوره۳، آیه۹۲.    
[۶۰] تفسیر نمونه، مکارم شیرازی، ج۳، ص۱۱.    
[۶۱] ترجمه تفسیر المیزان، علامه طباطبائی، ج۳، ص۵۳۲.    
[۶۲] تفسیر صافی، فیض کاشانی، ج۱، ص۳۵۵.    
[۶۳] مجمع البیان، شیخ طبرسی، ج۲، ص۳۴۳.    
[۶۴] تفسیر نورالثقلین، شیخ حویزی، ج۱، ص۲۳۸.    

«ویطعمون الطعام علی حبه مسکینا ویتیما واسیرا» و غذای (خود) را با اینکه به آن علاقه (و نیاز) دارند به مسکین و یتیم و اسیر می‌دهند.
[۶۵] انسان/سوره۷۶، آیه۸.    
[۶۶] تفسیر نمونه، مکارم شیرازی، ج۲۵، ص۳۵۲.    
[۶۷] ترجمه تفسیر المیزان، علامه طباطبائی، ج۲۰، ص۲۰۲.    
[۶۸] تفسیر صافی، فیض کاشانی، ج۷، ص ۳۵۷.    
[۶۹] مجمع البیان، شیخ طبرسی، ج۱۰، ص۲۱۶.    
[۷۰] تفسیر نورالثقلین، شیخ حویزی، ج۵، ص۴۷۸.    


حفظ حیثیت دریافت کننده مال، از آداب انفاق می باشد: «الذین ینفقون امولهم فی سبیل الله ثم لایتبعون ما انفقوا منا ولا اذی... • قول معروف ومغفرة خیر من صدقة یتبعها اذی...» کسانی که اموال خود را در راه خدا انفاق می کنند، سپس به دنبال انفاقی که کرده اند، منت نمیگذارند و آزاری نمیرسانند،...•گفتار پسندیده (در برابر نیازمندان)، و عفو (و گذشت از خشونتهای آنها)، از بخششی که آزاری به دنبال آن باشد، بهتر است، ... .
[۷۱] بقره/سوره۲، آیه۲۶۲.    
[۷۲] بقره/سوره۲، آیه۲۶۳.    

[۷۳] تفسیر نمونه، مکارم شیرازی، ج۲، ص۳۱۷- ۳۲۰.    
[۷۴] ترجمه تفسیر المیزان، علامه طباطبائی، ج۲، ص۵۹۶.    
[۷۵] تفسیر صافی، فیض کاشانی، ج۱، ص ۲۹۵.    
[۷۶] مجمع البیان، شیخ طبرسی، ج۲، ص۱۸۱- ۱۸۲.    
[۷۷] تفسیر نورالثقلین، شیخ حویزی، ج۱، ص۲۸۳.    

«یـایها الذین ءامنوا انفقوا من طیبـت ما کسبتم ومما اخرجنا لکم من الارض ولاتیمموا الخبیث منه تنفقون ولستم بـاخذیه الا ان تغمضوا فیه واعلموا ان الله غنی حمید» ای کسانی که ایمان آورده اید! از قسمتهای پاکیزه اموالی که (از طریق تجارت ) به دست آورده اید، و از آنچه از زمین برای شما خارج ساخته ایم (از منابع و معادن و درختان و گیاهان)، انفاق کنید! و برای انفاق، به سراغ قسمتهای ناپاک نروید در حالی که خود شما، (به هنگام پذیرش اموال،) حاضر نیستید آنها را بپذیرید، مگر از روی اغماض و کراهت ! و بدانید خداوند، بی نیاز و شایسته ستایش است. (دادن کالاهای نامرغوب، نوعی توهین به شخصیت محتاج است و ازاین رو می‌فرماید: همان گونه که خود، آن را نمی‌پسندید به دیگران نیز ندهید.)
[۷۸] بقره/سوره۲، آیه۲۶۷.    
[۷۹] تفسیر نمونه، مکارم شیرازی، ج۲، ص۳۳۱.    
[۸۰] ترجمه تفسیر المیزان، علامه طباطبائی، ج۲، ص۶۰۳.    
[۸۱] تفسیر صافی، فیض کاشانی، ج۱، ص۲۹۷.    
[۸۲] مجمع البیان، شیخ طبرسی، ج۲، ص۱۹۱.    
[۸۳] تفسیر نورالثقلین، شیخ حویزی، ج۱، ص ۲۸۵.    


۱. ↑ بقره/سوره۲، آیه۲۶۲.    
۲. ↑ تفسیر نمونه، مکارم شیرازی، ج۲، ص۳۱۷.    
۳. ↑ ترجمه تفسیر المیزان، علامه طباطبائی، ج۲، ص۵۹۶.    
۴. ↑ تفسیر صافی، فیض کاشانی، ج۱، ص ۲۹۵.    
۵. ↑ مجمع البیان، شیخ طبرسی، ج۲، ص۱۸۱.    
۶. ↑ تفسیر نورالثقلین، شیخ حویزی، ج۱، ص۲۸۳.    
۷. ↑ المیزان، علامه طباطبائی، ج۲، ص۳۸۹.    
۸. ↑ بقره/سوره۲، آیه۲۶۳.    
۹. ↑ تفسیر نمونه، مکارم شیرازی، ج۲، ص۳۲۰.    
۱۰. ↑ ترجمه تفسیر المیزان، علامه طباطبائی، ج۲، ص۵۹۶.    
۱۱. ↑ تفسیر صافی، فیض کاشانی، ج۱، ص ۲۹۵.    
۱۲. ↑ مجمع البیان، شیخ طبرسی، ج۲، ص۱۸۲.    
۱۳. ↑ تفسیر نورالثقلین، شیخ حویزی، ج۱، ص۲۸۳.    
۱۴. ↑ بقره/سوره۲، آیه۲۶۲.    
۱۵. ↑ تفسیر نمونه، مکارم شیرازی، ج۲، ص۳۱۷.    
۱۶. ↑ ترجمه تفسیر المیزان، علامه طباطبائی، ج۲، ص۵۹۶.    
۱۷. ↑ تفسیر صافی، فیض کاشانی، ج۱، ص ۲۹۵.    
۱۸. ↑ مجمع البیان، شیخ طبرسی، ج۲، ص۱۸۱.    
۱۹. ↑ تفسیر نورالثقلین، شیخ حویزی، ج۱، ص۲۸۳.    
۲۰. ↑ بقره/سوره۲، آیه۲۶۴.    
۲۱. ↑ بقره/سوره۲، آیه۲۶۴.    
۲۲. ↑ بقره/سوره۲، آیه۲۶۴.    
۲۳. ↑ تفسیر نمونه، مکارم شیرازی، ج۲، ص۳۲۴.    
۲۴. ↑ ترجمه تفسیر المیزان، علامه طباطبائی، ج۲، ص۵۹۷.    
۲۵. ↑ تفسیر صافی، فیض کاشانی، ج۱، ص ۲۹۶.    
۲۶. ↑ مجمع البیان، شیخ طبرسی، ج۲، ص۱۸۳.    
۲۷. ↑ تفسیر نورالثقلین، شیخ حویزی، ج۱، ص۲۸۳- ۲۸۴.    
۲۸. ↑ تفسیر عیاشی، محمد عیاشی، ج۱، ص۸۷.    
۲۹. ↑ بقره/سوره۲، آیه۱۹۵.    
۳۰. ↑ تفسیر نمونه، مکارم شیرازی، ج۲، ص۳۵.    
۳۱. ↑ تفسیر صافی، فیض کاشانی، ج۱، ص۲۳۰.    
۳۲. ↑ ترجمه تفسیر المیزان، علامه طباطبائی، ج۲، ص۹۳.    
۳۳. ↑ مجمع البیان، شیخ طبرسی، ج۲، ص۳۵.    
۳۴. ↑ تفسیر نورالثقلین، شیخ حویزی، ج۱، ص۱۷۹.    
۳۵. ↑ تفسیر نورالثقلین، شیخ حویزی، ج۱، ص۲۱۰- ۲۱۱.    
۳۶. ↑ بقره/سوره۲، آیه۲۱۹.    
۳۷. ↑ تفسیر نمونه، مکارم شیرازی، ج۲، ص۱۱۹.    
۳۸. ↑ ترجمه تفسیر المیزان، علامه طباطبائی، ج۲، ص۲۹۴.    
۳۹. ↑ تفسیر صافی، فیض کاشانی، ج۱، ص ۲۴۹.    
۴۰. ↑ مجمع البیان، شیخ طبرسی، ج۲، ص۷۷- ۷۸.    
۴۱. ↑ اسراء/سوره۱۷، آیه۲۹.    
۴۲. ↑ تفسیر نمونه، مکارم شیرازی، ج۱۲، ص۹۰.    
۴۳. ↑ ترجمه تفسیر المیزان، علامه طباطبائی، ج۱۳، ص۱۱۴.    
۴۴. ↑ تفسیر صافی، فیض کاشانی، ج۳، ص ۱۸۸.    
۴۵. ↑ مجمع البیان، شیخ طبرسی، ج۶، ص۲۴۴.    
۴۶. ↑ تفسیر نورالثقلین، شیخ حویزی، ج۱، ص۱۵۷- ۱۵۸.    
۴۷. ↑ فرقان/سوره۲۵، آیه۶۳.    
۴۸. ↑ فرقان/سوره۲۵، آیه۶۷.    
۴۹. ↑ تفسیر نمونه، مکارم شیرازی، ج۱۵، ص۱۵۲.    
۵۰. ↑ ترجمه تفسیر المیزان، علامه طباطبائی، ج۱۵، ص۳۳۲.    
۵۱. ↑ تفسیر صافی، فیض کاشانی، ج۴، ص ۲۳.    
۵۲. ↑ مجمع البیان، شیخ طبرسی، ج۷، ص۳۱۱.    
۵۳. ↑ تفسیر نورالثقلین، شیخ حویزی، ج۴، ص۲۷- ۲۸.    
۵۴. ↑ بقره/سوره۲، آیه۱۷۷.    
۵۵. ↑ تفسیر نمونه، مکارم شیرازی، ج۱، ص۵۹۹.    
۵۶. ↑ ترجمه تفسیر المیزان، علامه طباطبائی، ج۱، ص۶۴۹.    
۵۷. ↑ تفسیر صافی، فیض کاشانی، ج۱، ص۲۱۴.    
۵۸. ↑ مجمع البیان، شیخ طبرسی، ج۱، ص۴۸۲.    
۵۹. ↑ آل عمران/سوره۳، آیه۹۲.    
۶۰. ↑ تفسیر نمونه، مکارم شیرازی، ج۳، ص۱۱.    
۶۱. ↑ ترجمه تفسیر المیزان، علامه طباطبائی، ج۳، ص۵۳۲.    
۶۲. ↑ تفسیر صافی، فیض کاشانی، ج۱، ص۳۵۵.    
۶۳. ↑ مجمع البیان، شیخ طبرسی، ج۲، ص۳۴۳.    
۶۴. ↑ تفسیر نورالثقلین، شیخ حویزی، ج۱، ص۲۳۸.    
۶۵. ↑ انسان/سوره۷۶، آیه۸.    
۶۶. ↑ تفسیر نمونه، مکارم شیرازی، ج۲۵، ص۳۵۲.    
۶۷. ↑ ترجمه تفسیر المیزان، علامه طباطبائی، ج۲۰، ص۲۰۲.    
۶۸. ↑ تفسیر صافی، فیض کاشانی، ج۷، ص ۳۵۷.    
۶۹. ↑ مجمع البیان، شیخ طبرسی، ج۱۰، ص۲۱۶.    
۷۰. ↑ تفسیر نورالثقلین، شیخ حویزی، ج۵، ص۴۷۸.    
۷۱. ↑ بقره/سوره۲، آیه۲۶۲.    
۷۲. ↑ بقره/سوره۲، آیه۲۶۳.    
۷۳. ↑ تفسیر نمونه، مکارم شیرازی، ج۲، ص۳۱۷- ۳۲۰.    
۷۴. ↑ ترجمه تفسیر المیزان، علامه طباطبائی، ج۲، ص۵۹۶.    
۷۵. ↑ تفسیر صافی، فیض کاشانی، ج۱، ص ۲۹۵.    
۷۶. ↑ مجمع البیان، شیخ طبرسی، ج۲، ص۱۸۱- ۱۸۲.    
۷۷. ↑ تفسیر نورالثقلین، شیخ حویزی، ج۱، ص۲۸۳.    
۷۸. ↑ بقره/سوره۲، آیه۲۶۷.    
۷۹. ↑ تفسیر نمونه، مکارم شیرازی، ج۲، ص۳۳۱.    
۸۰. ↑ ترجمه تفسیر المیزان، علامه طباطبائی، ج۲، ص۶۰۳.    
۸۱. ↑ تفسیر صافی، فیض کاشانی، ج۱، ص۲۹۷.    
۸۲. ↑ مجمع البیان، شیخ طبرسی، ج۲، ص۱۹۱.    
۸۳. ↑ تفسیر نورالثقلین، شیخ حویزی، ج۱، ص ۲۸۵.    


فرهنگ قرآن، مرکز فرهنگ و معارف قرآن، برگرفته از مقاله «آداب انفاق».    



جعبه ابزار