• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

آیات صفت مکر

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف



آیات نسبت دهنده صفت مکر به خدا را آیات صفت مکر گویند.




"مکر" به معناى تدبیر است، چه در کار بد باشد و یا در کار خوب.

۱.۱ - نظر مفردات و اقرب الموارد


در مفردات و اقرب الموارد آمده است: مکر آن است که شخص را با حیله ای، از مقصودش منصرف کنى و آن دو نوع است: محمود و مذموم. محمود این است که از آن کار، طرف خوب و پسندیده اش مراد باشد و مذموم به عکس است.

۱.۲ - نظر قاموس اللغة و صحاح


قاموس اللغة و صحاح، مکر را حیله و خدعه معنا کرده اند، که البته این دو کتاب لغت، معناى غالب را در نظر گرفته اند.



واژه "مکر" و مشتقات آن، ۴۳ بار در قرآن به کار رفته است که از آن میان در پنج آیه "صفت مکر" به خداوند نسبت داده شده است:

۲.۱ - آیه اول


۱. آیه ۵۴ سوره آل عمران: "و مکروا و مکرالله و الله خیر الماکرین؛ آن ها (جهودان) نیرنگ ساختند - براى کشتن عیسی - و خدا هم به سزایشان نیرنگ ساخت. و خدا بهترین نیرنگ سازان - چاره سازان - است " .

۲.۲ - آیه دوم


۲. آیه ۳۰ سوره انفال: "و اذیمکر بک الذین کفروا لیثبتوک او یقتلوک او یخرجوک و یمکرون و یمکرالله والله خیر الماکرین؛ و (یادکن) آن گاه که کسانى که کافر شدند بد اندیشى مى کردند - در دارالندوة - که تو را به بند کشند یا بکشند یا بیرون کنند، آن ها بد اندیشى مى کردند و خدا چاره نهان مى کرد - مکرشان را بدیشان برمى گرداند - و خدا بهترین چاره کنندگان است ".

۲.۳ - آیه سوم


۳. آیه ۵۰ سوره نمل: "و مکروا مکراً و مکرنا مکراً و هم لا یشعرون؛ و نیرنگى ساختند، و ما نیز نیرنگى ساختیم؛ ولى چاره و نیرنگ ما را درنمى یافتند " .

۲.۴ - آیه چهارم


۴. آیه ۲۱ سوره یونس: "واذا اذقنا الناس رحمة من بعد ضراء مستهم اذا لهم مکر فى آیاتنا قل الله أسرع مکراً ان رسلنا یکتبون ما تمکرون؛ و چون مردم را از پس گزندى که بدیشان رسیده باشد رحمتی - نعمت و آسایش - بچشانیم آن گاه در آیات ما بداندیشى و نیرنگ مى کنند - بهانه هاى بى جا مى آورند - بگو: خداى زودتر تدبیر و نیرنگ تواند کرد. همانا فرستادگان ما - فرشتگان - آن چه بداندیشى مى کنید مى نویسند.

۲.۵ - آیه پنجم


۵. آیه ۴۲ سوره رعد: "وقد مکرالذین من قبلهم فلله المکر جمیعاً ...؛ و همانا کسانى که پیش از آن ها بودند ،نیرنگ ساختند برای آن ها سودی نکرد     زیرا که همه نیرنگ ها خداى راست ... " .




۳.۱ - مصداق آیات فریب خدا


گفتنى است که در آیات ۹ سوره بقره و ۱۴۲ سوره نساء، خدعه و فریب نیز به خداوند نسبت داده شده است.

۳.۲ - تفسیر آیات فریب خدا


در تفسیر این آیات که خدعه و نیرنگ را به خدا نسبت داده و یا فریب دادن خدا را مطرح نموده، باید گفت:

۳.۲.۱ - مکر همان تدبیر هست


اولاً، منظور از "مکر خدا " در این آیات همان تدبیر خداوند و تقدیراتى است که منجر به حرمان و عذاب بدکاران مى شود و این تدبیر در مرتبه دوم یعنى پس از مکر بندگان است و به مقتضاى عدالت، این مکر الهی و یا همان تدبیر خداوند و عذاب بدکاران، عملى پسندیده است.

۳.۲.۲ - ممدوح بودن مکر در مقابل مکر


ثانیاً، مکر در مقابل مکر، ممدوح و قابل ستایش است. آن چه در این آیات جاى دقت دارد، این است که مکر و حیله خداوند سبحان در مقابل مکر آمده؛ بنابراین پسندیده است .

۳.۳ - علل مکر


به عبارت دیگر، خداوند به کسى حیله و خدعه نمى کند و کسى را فریب نمى دهد، چرا که فریب دادن و حیله نمودن در اثر جهل و نقصان است و خداوند سبحان از این نقایص به دور است؛ ولى کسى که از هدایت خداوند روى مى گرداند، در معرض غضب الهی قرار مى گیرد و گرفتار سخط حق تعالى مى شود و این معناى دیگر "مکر خدایی" است .



راغب اصفهانی، حسین بن محمد، المفردات فى غریب القرآن، ص۴۸۷.
قرشی بنابی، علی اکبر، قاموس قرآن، ج۶، ص۲۶۵-۲۶۵.
قرشی بنابی، علی اکبر، قاموس قرآن، ج۲، ص۲۳۱-۲۳۲.
معرفت، محمد هادی، التمهید فى علوم القرآن، ج۳، ص۳۲۰-۳۲۵.
سیوطی، عبد الرحمان بن ابی بکر، الاتقان فى علوم القرآن، ج۳، ص۲۳.



مرکز اطلاعات و مدارک اسلامی.    



جعبه ابزار