أساطیر (لغات‌قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
اساطیر: (اَساطیرُ الاَوَّلینَ)اساطیر جمع
اسطوره به حکایات و داستان‌های خرافی و دروغین گفته می‌شود.
این کلمه ۹ بار در قرآن از زبان
کفار بی‌ایمان، در برابر
انبیاء نقل شده است که غالباً برای توجیه مخالفت خود با دعوت رهبران الهی به این بهانه متوسل می‌شدند. عجیب این است که همیشه کلمه
اساطیر را با
اولین توصیف می‌کردند، تا ثابت کنند اینها تازگی ندارد؛ و حتی گاه می‌گفتند: «اینها مهم نیست ما هم اگر بخواهیم می‌توانیم مانند آن را بیاوریم». بعضی آن را جمعِ جمع دانسته‌اند؛ به این ترتیب که
اساطیر را جمع
اسطار و
اسطار را جمع
سطر می‌دانند و بعضی معتقدند که
اساطیر از جمع‌هایی است که مفرد از جنس خود ندارد ولی مشهور همان است که در متن
تفسیر آوردیم.
این واژه به گفته ارباب لغت، از مادّه
سطر در اصل به معنای
صف می‌باشد؛ از این رو به کلماتی که در ردیف هم قرار دارند و به اصطلاح صف کشیده‌اند، سطر می‌گویند. به این ترتیب،
اسطوره به معنای نوشته‌ها و سطوری است که از دیگران به یادگار مانده است و از آنجا که در نوشته‌های پیشین افسانه‌ها و
خرافات وجود دارد، این کلمه، معمولًا به حکایات و داستان‌های خرافی و دروغین گفته می‌شود.
ترجمه و تفاسیر
آیات مرتبط با
أساطیر:
(وَإِذَا قِيلَ لَهُم مَّاذَا أَنزَلَ رَبُّكُمْ قَالُواْ أَسَاطِيرُ الأَوَّلِينَ) (و هنگامى كه به آنها گفته شود: پروردگار شما چه نازل كرده است؟ مى‌گويند: «اينها افسانه‌هاى پيشينيان است»).
علامه طباطبایی در تفسیر المیزان می‌فرماید:
راغب در
مفردات می‌گوید: سطر، هم به فتحه سین و سکون طاء و هم به فتحه هر دو استعمال می‌شود، که هم در کتابت و نوشته به ردیف و هم در درختان کاشته شده به ردیف، و هم در مردمی که به ردیف ایستاده باشند به کار می‌رود، و جمع آن اسطر و سطور و اسطار می‌آید.
اما در مورد کلمه اساطیر در آیه مورد بحث،
مبرد گفته: جمع اسطوره است، مانند کلمه اراجیح که جمع ارجوحه و اثافی که جمع اثفیه و احادیث که جمع احدوثه است، و اساطیر الاولین به معنای نوشته‌هایی از
دروغ و
خرافات است که اهلش به خیال خود آن را مقدس می‌شمرده‌اند، هم چنان که
خدای تعالی بدان اشاره نموده و در نقل کلام
کفار فرموده که: درباره قرآن گفتند:
(اَساطِیرُ الْاَوَّلِینَ اکْتَتَبَها فَهِیَ تُمْلی عَلَیْهِ بُکْرَةً وَ اَصِیلًا) (و گفتند: «اين همان افسانه‌هاى پيشينيان است كه وى آن را رونويس كرده، و هر صبح و شام بر او املا مى‌شود»)
این بود کلام مبرد، و غیر او گفته‌اند: اساطیر جمع اسطار است، که گفتیم (اسطار هم) جمع سطر است، و بنا به گفته آنان کلمه مذکور
جمع الجمع خواهد بود.
(دیدگاه
شیخ طبرسی در مجمع البیان:
)
(لَقَدْ وُعِدْنَا نَحْنُ وَآبَاؤُنَا هَذَا مِن قَبْلُ إِنْ هَذَا إِلَّا أَسَاطِيرُ الْأَوَّلِينَ) (اين وعده به ما و پدرانمان از قبل داده شده؛ اين فقط افسانه‌هاى پيشينيان است).
علامه طباطبایی در
تفسیر المیزان می‌فرماید:کلمه اساطیر به معنای اباطیل و احادیث خرافی است و مفرد آن اسطورة می‌باشد، مانند اکاذیب که مفردش اکذوبة، و نیز اعاجیب که مفردش اعجوبة است. و اگر مساله
بعث را که یک چیز است با اساطیر که جمع است تعبیر فرموده، از این باب است که همین مفرد (بعث) مجموع وعده‌هایی است که هر یک آنها اسطوره‌ای است، مانند احیای مردگان و همه را یک جا جمع کردن و محشور نمودن و به حساب همه رسیدن و نیز مانند
بهشت و
دوزخ و سایر خصوصیات
قیامت که کافران می‌گویند: «وعده بعث یک وعده قدیمی است و حرف تازه‌ای نیست، ما سوگند می‌خوریم که همین وعده را قبلا نیز به ما و به پدران ما دادند و این وعده جز یک مساله خرافی چیز دیگری نیست و برهان عقلی بر آن قائم نمی‌باشد، بلکه برهان بر خرافی بودن آن هست و آن این است که پیغمبران از قدیم الایام همواره این حرف را به ما می‌زدند، و ما را از به پا شدن قیامت می‌ترساندند، در حالی که سال‌های سال از این وعده خرافی می‌گذرد و قیامتی قائم نشده. اگر این حرف صحیح است پس چرا واقع نشده؟».
(دیدگاه شیخ طبرسی در
مجمع البیان:
)
(إِذَا تُتْلَى عَلَيْهِ آيَاتُنَا قَالَ أَسَاطِيرُ الْأَوَّلِينَ) (همان كسانى كه وقتى
آیات ما بر آنها خوانده مى‌شود مى‌گويند: «اين افسانه‌هاى پيشينيان است»).
علامه طباطبایی در تفسیر المیزان می‌فرماید: منظور از «آیات خدا» در اینجا همان آیات قرآن است، برای اینکه سخن از
تلاوت آن آیات دارد، و کلمه اساطیر جمع اسطوره است، که به معنای نوشته شده سطر به سطر است، و منظور کفار این بوده که این آیات قرآنی اباطیل امت‌های گذشته است و معنای آیه این است که چون آیات قرآن بر آنان تلاوت می‌شود، آیاتی که ایشان را از
گناه و نافرمانی خدا بر حذر داشته و از روز قیامت و
جزای آن
انذار می‌کنند، در مقابل می‌گویند اینها اباطیلند.
(دیدگاه شیخ طبرسی در مجمع البیان:
)
•
مکارم شیرازی، ناصر، لغات در تفسیر نمونه، برگرفته از مقاله «أساطیر»، ص۴۰.
