أَجْنِحَه (لغات‌قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
اَجْنِحَه: (اُولِی اَجْنِحَةٍ مَّثْنی)«اَجْنِحَه» از مادّه
«جنوح» جمع
«جناح» (بر وزن جمال) به معنای
بال پرندگان است که همانند
دست، برای
انسان می‌باشد
و از آنجا که بال وسیله نقل و انتقال پرندگان و حرکت و فعالیت آنها است، گاهی این کلمه در «
فارسی» یا در «
عربی» به عنوان
کنایه از وسیله حرکت و اعمال قدرت و توانایی به کار می‌رود؛ مثلًا گفته می‌شود: فلان کس بال و پرش سوخته شد، کنایه از این که نیروی حرکت و توانایی از او سلب گردید، یا فلان کس را زیر بال و پر خود گرفت، یا انسان باید با دو بال
علم و
عمل پرواز کند، و امثال این تعبیرات، که همگی بیانگر معنای کنایی این کلمه است.
(الْحَمْدُ لِلَّهِ فَاطِرِ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ جَاعِلِ الْمَلَائِكَةِ رُسُلًا أُولِي أَجْنِحَةٍ مَّثْنَى وَثُلَاثَ وَرُبَاعَ يَزِيدُ فِي الْخَلْقِ مَا يَشَاءُ إِنَّ اللَّهَ عَلَى كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرٌ) (ستايش مخصوص خداوندى است كه آفريننده
آسمان‌ها و
زمين است، كه
فرشتگان را رسولانى قرار داد داراى بال‌هاى دوگانه و سه گانه و چهارگانه، او هرچه بخواهد در
آفرينش مى‌افزايد، زيرا
خداوند بر هر چيزى تواناست).
علامه طباطبایی در
تفسیر المیزان می‌فرماید: كلمه اجنحة جمع
جناح است، كه در پرندگان به منزله
دست انسان است، و پرندگان به وسيله آن
پرواز مى‌كنند، و به فضا مى‌روند و برمى‌گردند، و از جايى به جاى ديگر نقل مكان مى‌كنند. وجود فرشتگان نيز مجهز به چيزى است كه مى‌توانند با آن كارى را بكنند كه پرندگان آن كار را با بال خود انجام مى‌دهند، يعنى
ملائكه هم مجهز به چيزى هستند كه با آن از آسمان به زمين و از زمين به آسمان مى‌روند، و از جايى به جاى ديگر كه مامور باشند مى‌روند،
قرآن نام آن چيز را جناح (بال) گذاشته، و اين نام‌گذارى مستلزم آن نيست كه بگوييم ملائكه دو بال نظير بال پرندگان دارند، كه پوشيده از پر است، چون صرف اطلاق لفظ مستلزم آن جناح، نيست، هم چنان كه الفاظ ديگرى نظير جناح نيز مستلزم معانى معهود نمى‌باشد، مثلا، وقتى كلمه
عرش و
كرسى و
لوح و
قلم و امثال آن را در باره خداى تعالى اطلاق مى‌كنيم، نمى‌گوييم عرش آنها و كرسى و لوح و قلمش نظير كرسى و لوح و قلم ماست، بله اين مقدار را از لفظ جناح مى‌فهميم كه: نتيجه‌اى را كه پرندگان از بال‌هاى خود مى‌گيرند، ملائكه هم آن نتيجه را مى‌گيرند، و اما اينكه چطور آن نتيجه را مى‌گيرند از لفظ جناح نمى‌توان به دست آورد.
جمله
(أُولِي أَجْنِحَةٍ مَثْنى وَ ثُلاثَ وَ رُباعَ) صفت ملائكه است، و كلمه مثنى و ثلاث ، و كلمه رباع هر سه الفاظى هستند كه بر تكرار عدد دلالت دارند، يعنى كلمه مثنى به معناى دو تا دو تا است، و كلمه ثلاث به معناى سه تا سه تا، و كلمه رباع به معناى چهار تا چهار تا است. گويا فرموده خداوند بعضى از فرشتگان را، دو بال داده و بعضى را سه بال، و بعضى را چهار بال و جمله
(يَزِيدُ فِي الْخَلْقِ ما يَشاءُ) بر حسب
سياق، خالى از اشاره به اين نكته نيست، كه بعضى از ملائكه بيش از چهار بال هم دارند.
(دیدگاه
شیخ طبرسی در
مجمع البیان:
)
مکارم شیرازی، ناصر، لغات در تفسیر نمونه، برگرفته از مقاله «أَجْنِحَه»، ص۲۵.
