أُخْدُود (لغات‌قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
اُخْدُود: (قُتِلَ اَصْحابُ الْاُخْدُودِ)«اُخْدُود» به گفته
«راغب» در «مفردات» به معنای شکاف وسیع، عمیق و گسترده در زمین است؛
یا به تعبیر دیگر گودال‌ها و
خندق‌های بزرگ را گویند. جمع آن
«اخادید» و در اصل از
«خَدّ» انسان گرفته شده که به معنای دو فرورفتگی است که در دو طرف
بینی انسان در سمت راست و چپ قرار دارد (و به هنگام
گریه اشک بر آن جاری می‌شود)؛ سپس کنایتاً بر گودالی که بر صورت زمین ظاهر می‌شود اطلاق شده (و بعداً به صورت یک معنای حقیقی درآمده است).
(قُتِلَ أَصْحَابُ الْأُخْدُودِ) (مرگ بر شكنجه‌گران و صاحبان حفره‌هاى آتش).
علامه طباطبایی در
تفسیر المیزان می‌فرماید: كلمه اخدود به معناى شكاف بزرگ زمين است، و
اصحاب اخدود جباران ستمگرى بودند كه زمين را مى‌شكافتند و آن را پر از
آتش نموده،
مؤمنين را به جرم اينكه
ايمان دارند در آن مى‌انداختند، و تا آخرين نفرشان را مى‌سوزاندند. پس جمله «قُتِلَ ...»
نفرين بر آنان است، نه اينكه خواسته باشد خبر دهد، و منظور از قتل ، لعنت و
طرد از درگاه
خداى تعالى است. بعضى
[مجمع البیان
] گفته‌اند: مراد از اصحاب اخدود مردان و زنان مؤمنى هستند كه در آن قوم سوخته شدند، و جمله «قُتِلَ ...» مى‌خواهد خبر دهد كه اين مردان و زنان به وسيله سوختن در آتش كشته شدند، نه اينكه بخواهد بر آنان نفرين كند؛ ليكن اين نظريه ضعيف است، به دليل اينكه بر حسب ظاهر ضميرهاى
(إِذْ هُمْ عَلَيْها) و
(هُمْ عَلى ما يَفْعَلُونَ) و
(ما نَقَمُوا) به اصحاب اخدود برمى‌گردد، و مراد از اين ضمائر و مخصوصا دومى و سومى جباران ستمگرى هستند كه ناقم و شكنجه‌گر بودند، نه مؤمنين
شكنجه شده.
(دیدگاه
شیخ طبرسی در
مجمع البیان:
)
مکارم شیرازی، ناصر، لغات در تفسیر نمونه، برگرفته از مقاله «أُخْدُود»، ص۳۰.
