• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

ابراهیم بن سعید حبال

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف



ابراهیم بن سعید حبّال نعمانی ( [۱]۳۹ ـ ۴۸۲ق)محدث و از حفاظ حدیث اهل سنت، که مورد توثیق] رجالیون اهل سنت بود، که در اواخر عمر از سوی دولت فاطمیان، از نقل حدیث منع شده بود.بوسیله تجارت کتاب، کتابخانه ای عظیم گردآوری کرده بود.



ابواسحاق ابراهیم بن سعیدبن عبداللّه حبّال نعمانی مصری، محدث و از حفاظ حدیث اهل سنت بود که برخی رجالیون سنی او را توثیق کرده‌اند.
لقب نعمانی اش از آن روست که جدش از موالیقاضی نعمان مغربی (م ۳۶۳ق) بوده است
در سال ۳۹۱ق در مصر زاده شد. از سنین کودکی یا نوجوانی به فراگیری حدیث پرداخت.


از استادانی مانند عبداللّه الغنی بن سعید (در سال ۴۰۷قاحمد بن عبداللّه العزیز بن ثرثال که پیرترین استادش بود،منیر بن احمد خشاب، خصیب بن عبداللّه،ابوسعد مالینی، محمد بن محمد نیشابوری و محمد بن احمد بن شاکر قطان کسب علم کرد. شمار استادانش را بیش از سیصد تن گفته‌اند. ابوعبداللّه حمیدی، ابراهیم بن حسن علوی نقیب، عبداللّه الکریم بن سوار تَکَکی، یوسف بن محمد اردبیلی، محمد بن بنان انباری و محمد بن عبداللّه الباقی، قاضی مارستان از شاگردان او بودند.
ابوعلی ابن سکره و محمد بن ناصر نیز اجازه نقل روایت داشتند.


ابراهیم حبال در اواخر عمر از سوی دولت فاطمیان، از نقل حدیث منع شده بود، به همین دلیل زمانی که ابوعلی صدفی درخواست ملاقات با او را داشت، اجازه نداد مگر با این شرط که درخواست بیان حدیث و اجازه نقل روایت نکند، و از ترس آنکه مبادا ابوعلی جاسوس حکومت باشد، پاسخ سؤال او را پرت و پلا گفت تا آنکه ابوعلی خود را اهل‌ اندلس معرفی کرد که قصد حج گزاری دارد؛ ازاین رو به صورت شفاهی اجازه گرفت نه کتبی. ماجرای منع از حدیث، پس از سال ۴۷۶ق، یعنی در پنج سال آخر عمرش بوده است. با این حساب ذهبی این ماجرا را عامل کم بودن شمار احادیث حبال می‌شمارد. برخی گویند ابونصر سجزی، احادیث حبال را در صد جزء گرد آورده بود؛ اما ذهبی حجم آن را بیست جزء می‌داند.


ابراهیم حبال علاوه بر محدث بودن، به تجارت کتاب اشتغال داشت، به همین دلیل کتابخانه‌ای عظیم بالغ بر پانصد قنطار کتاب گرد آورده بود و بیشتر کتب آن، بیش از یک نسخه داشتند. زمانی مرشد بن یحیی مدینی بیست قنطار از کتب او را به مبلغ صد دینار خریداری کرده بود. همچنین بخشی از کتاب‌های او بر اثر بارندگی نابود شده بود. خود او قیمت این کتاب‌ها را پانصد دینار تخمین زده بود. گویا به سبب تجارت کتاب، سفرهایی به مناطق دیگر داشته است.


کتاب وفیات الشیوخ اثر وی می‌باشد. شریف عزالدین شرح حال او را در کتابی بزرگ گرد آورده بود.


ابراهیم حبال در نهایت در ماه شوال یا روز چهارشنبه ششم ذی قعده ۴۸۲ق یا ۴۸۳ق درگذشت و در محله قرافه قاهره دفن شد.
[۹] دیگر منابع.
[۱۰] ذهبی، محمد بن احمد، دول الاسلام، ص۲۴۵.
[۱۹] تونکی، محمود حسن، معجم المصنفین، ج۳، ص۱۳۹.




۱. ذهبی، محمد بن احمد، سیر اعلام النبلاء، ج۱۸، ص۴۹۵-۵۰۳.    
۲. ذهبی، محمد بن احمد، تذکره الحفاظ، ج۳، ص۲۵۳.    
۳. ذهبی، محمد بن احمد، تاریخ الاسلام، ج۳۳، ص۷۷ - ۸۱.    
۴. ابن تغری بردی، یوسف، النجوم الزاهره، ج۵، ص۱۲۹.    
۵. بغدادی، اسماعیل بن محمد، هدیة العارفین، ج۱، ص۹.    
۶. ذهبی، محمد بن احمد، تذکرة الحفاظ، ج۳، ص۲۵۴.    
۷. ذهبی، محمد بن احمد، سیر اعلام النبلاء، ج۱۸ ص۵۰۱.    
۸. مقریزی، احمد بن علی، اتعاظ الحنفاء، ج۲، ص۳۲۶    .
۹. دیگر منابع.
۱۰. ذهبی، محمد بن احمد، دول الاسلام، ص۲۴۵.
۱۱. یافعی، عبدالله بن اسعد، مرآة الجنان، ج۳، ص۱۰۱.    
۱۲. صفدی، خلیل بن ایبک، الوافی بالوفیات، ج۵، ص۲۳۳.    
۱۳. الحبال سیوطی، عبدالرحمن بن ابی‌بکر، طبقات الحفاظ، ص۴۴۱.    
۱۴. ابن عماد حنبلی، عبدالحی، شذرات الذهب، ج۳، ص۳۶۶.    
۱۵. إسحاق سیوطی، عبدالرحمن بن ابی‌بکر، حسن المحاضره، ج۱، ص۳۰۲.    
۱۶. ذهبی، محمد بن احمد، المعین فی طبقات المحدثین، ص۱۴۴.    
۱۷. حاجی خلیفه، مصطفی بن عبدالله، کشف الظنون، ج۲، ص۲۰۱۹.    
۱۸. زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۱، ص۴۰.    
۱۹. تونکی، محمود حسن، معجم المصنفین، ج۳، ص۱۳۹.
۲۰. کحاله، عمررضا، معجم المؤلفین، ج۱، ص۳۴.    



• پژوهشگاه فرهنگ و معارف اسلامی، دائرة المعارف مؤلفان اسلامی، برگرفته از مقاله «ابراهیم حبال»، ج۳، ص۳۴-۳۵.






جعبه ابزار