ابن سماک
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
اِبْن‌ِ سَمّاک، ابوعمرو عثمان بن احمد بن عبدالله بن یزید دَقّاق (د ۲۶ ربیع‌الاول ۳۴۴ق/۲۰ ژوئیه ۹۵۵م)، محدِث
بغداد است.
از جزئیات زندگی و حتی
مذهب فقهی وی اطلاعی در دست نیست. همین مقدار می‌دانیم که او در
بغداد می‌زیسته است.
ابن سماک از
مشایخ بسیاری بهره برده که از آن میان می‌توان از محمد بن عبیدالله بن منادی، حسن بن مکرم، محمد ابن حسین خثعمی، جعفر بن محمد بن مالک، ابوقلابه رقاشی و یحیی بن ابی طالب نام برد.
وی همچنین
قرائت را نزد اسماعیل بن اسحاق قاضی و محمد بن احمد براء فراگرفت و ابوالحسن دارقطنی علاوه بر
حدیث در قرائت نیز از وی بهره برده است.
از دیگر راویان و شاگردان وی
حاکم نیشابوری ، ابن شاهین،
شیخ مفید ، ابوعلی بن شاذان، محمد بن عثمان نصیبی، هلال بن محمد حفّار، ابن منده و ابن فضل قطان را می‌توان نام برد.
برخی از رجال‌نویسان همچون حاکم نیشابوری،
دارقطنی ، ابن شاهین و
خطیب بغدادی وی را
توثیق کرده‌اند.
لیکن ذهبی
نه شخص وی، بلکه اسناد برخی روایات او را مورد
طعن قرار داده است. بنابر نقل ابن حجر
وی دارای سندی عالی بوده و با اینکه قریب ۹۰ سال بعد از بخاری (د ۲۵۶ق)
وفات یافته، از برخی از مشایخ او
روایت کرده است.
ابن سماک در بغداد درگذشت
و پسرش ابوالحسین محمد بر او نماز گزارد و در باب‌الدیر بغداد به
خاک سپرده شد.
۱. الامالی،
احتمال دارد استفاده‌های
طوسی در امالی خود (جم) از ابن سماک به نقل از این کتاب باشد؛
۲. الفوائد المنتقاة
۳. وفیات شیوخه
۴. چند جزء حدیثی که در کتابخانه ظاهریه موجود است
۵. همچنین ابن سماک تألیفی در فضائل
اهل بیت (ع) داشته که نسخه‌ای از آن با تاریخ ۳۴۰ق در اختیار
ابن طاووس بوده است.
ظاهراً روایاتی که از ابن سماک در زمینه فضائل اهل بیت (ع) در آثار دیگر مؤلفان
نقل شده، از همین کتاب است.
ابن شهر آشوب که از وی با عنوان قاضی نام برده، روایتی درباره مولد
امام علی (ع) به نقل از ابن سماک می‌آورد که با دیگر
روایات در این موضوع قابل مقایسه است.
گفتنی است که برخی از آثار
سلف به
روایت ابن سماک در کتابخانه ظاهریه موجود است.
(۱) ابن جزری محمد، غایة النهایة به کوشش گ برگشترسر، قاهره، ۱۳۵۲ق/ ۱۹۳۳م.
(۲) ابن حجر عسقلانی احمد، لسان المیزان، حیدرآباد دکن، ۱۳۲۹-۱۳۳۱ق.
(۳) ابن شهر آشوب محمد، مناقب آل ابی طالب، قم، چاپخانه علمیه.
(۴) ابن طاووس علی، الیقین، نجف، ۱۳۶۹ق/۱۹۵۰م.
(۵) حاکم‌نیشابوری محمد، المستدرک‌علی الصحیحین، حیدرآباد دکن، ۱۳۲۴ق.
(۶) خطیب بغدادی احمد، تاریخ بغداد، قاهره، ۱۳۴۹ق.
(۷) خطیب بغدادی احمد، شرف اصحاب الحدیث به کوشش خطیب اوغلی، آنکارا، ۱۹۷۱م.
(۸) خوارزمی موفق، المناقب، نجف، ۱۹۶۵م.
(۹) دارقطنی علی، السنن، به کوشش عبدالله هاشم یمانی، قاهره، دارالمحاسن.
(۱۰) ذهبی محمد، سیر اعلام النبلاء به کوشش شعیب ارنؤوط و ابراهیم زیبق، بیروت، ۱۹۸۴م.
(۱۱) ذهبی محمد، میزان الاعتدال به کوشش علی محمد بن بجاوی، بیروت، ۱۹۶۳م.
(۱۲) ذهبی محمد، المغنی فی الضعفاء به کوشش نورالدین عتر، دمشق، دارالمعارف.
(۱۳) رودانی محمد، صلة الخلف بموصول السلف به‌کوشش محمد حجّی، بیروت، ۱۴۰۸ق/ ۱۹۸۸م.
(۱۴) سمعانی عبدالکریم، الانساب، حیدرآباد دکن، ۱۳۹۶ق/۱۹۷۶م.
(۱۵) طوسی محمد، الامالی، بغداد، ۱۳۸۴ق/۱۹۶۴م.
(۱۶) ظاهریه، خطی (مجامیع).
(۱۷) فهرس مجامیع المدرسة العمریة به کوشش یاسین محمد سواس، دمشق، ۱۴۰۸ق/۱۹۸۷م.
(۱۸) مفید محمد، الامالی به کوشش غفاری و استاد ولی، قم، ۱۴۰۳ق.
(۱۹) نجاشی احمد، الرجال به کوشش موسی زنجانی، قم، ۱۴۰۷ق.
دانشنامه بزرگ اسلامی، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، برگرفته از مقاله «ابو عمرو ابن سماک»، شماره۱۳۳۰.
