• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

ابوطاهر ملتانی

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف


اَبوطاهِرِ مُلْتانی، فقیه حنفی هندی (سده های ۹ و ۱۰ق/ ۱۵ و ۱۶ م) بود.


زمان حیات وی به درستی معلوم نیست، اما نسخه ای از عمدة الاسلام مورخ ۹۲۴ ق وجود داشته که در تخمین تألیف به کار می‌آید.
[۱] تسبیحی، محمد حسین، ج۲، ص۳۱۸ ـ ۳۱۹، فهرست نسخه های خطی کتابخانة گنج بخش، اسلام آباد، ۱۳۹۴ق/ ۱۹۷۴ م.


وی مؤلف عمدة الاسلام به زبان فارسی است. در نسخه های کتاب نام پدر مؤلف کمال و گاه نام خود او عبدالعزیر آمد است.
[۲] آستان قدس فهرست، ج۲، ص۸۸.
[۳] حاجی خلیفه، کشف، ج۲، ص۱۱۶۵.
[۴] دانش پژوه، محمد تقی فهرست واره فقه هزار و پانصد سالة اسلامی، ص۶۶، تهران، ۱۳۶۷ ش.

ایوانف تألیف کتاب را در اواخر سدة ۹ق/۱۵ م تخمین زده است
[۵] ظهور الدین احمد، پاکستان میس؟ فارسی ادب، ج۳، ص۳۷۴، لاهور، ۱۹۷۷ م.
(که بدون هیچ گونه دلیل، مؤلف را از سدة ۱۲ ق دانسته است).

۲.۱ - محتوی

این کتاب درباره توحید ، نماز ، روزه ، زکات و حج است که مؤلف آن‌ها را پنج بنای اسلام شمرده است.
وی از هفتاد و چند مأخذ از پیشینیان این نامها برای شناخت کتب فقهی بسیار سودمند است و احتمال دارد که بسیاری از این کتب باقی نمانده باشد.
بسیاری از این کتب امروزه در دست نباشد.

۲.۲ - رایج بودن

این اثر در قلمرو فقه حنفی بسیار رایج بوده و نسخه های فراوانی از آن در کتابخانه های جهان یافت می‌شود؛ از آن جمله نسخه های کتابخانه های گنج بخش،
[۶] منزوی، احمد، ج۱، ص۲۲۵۴ ـ ۲۲۵۶، فهرست نسخه های خطی کتابخانة گنج بخش، اسلام آباد، ۱۳۵۰ ش.
بوهار ، سپهسالار تهران،
[۷] دانش پژوه، محمد تقی و علینقی منزوی، ج۵، ص۳۳۲، فهرست کتابخانة سپهسالار، ‌ تهران، ۱۳۵۶ ش/۱۹۷۷ م.
وزیری یزد،
[۸] شیروانی، محمد، ج۴، ص۱۱۴۹، فهرست نسخه های خطی کتابخانة وزیری یزد، تهران، ۱۳۵۰ ش.
ملی پاریس، برلین و موزة توپکایی استانبول، می‌باشد.
[۹] دانش پژوه، محمد تقی فهرست واره فقه هزار و پانصد سالة اسلامی، ج۱، ص۶۶ ـ ۶۷، تهران، ۱۳۶۷ ش.
[۱۰] دانش پژوه، محمد تقی و علینقی منزوی، فهرست کتابخانة سپهسالار، ‌ ج۱، ص۱۰۹-۱۱۰، تهران، ۱۳۵۶ ش/۱۹۷۷ م.


۲.۳ - ترجمه به زبان‌های مختلف

عبدالرحمن بن یوسف آق سرایی در ۹۵۰ق/ ۱۵۴۳ م این کتاب را با عنوان عماد الاسلام به ترکی برگرداند.
[۱۱] حاجی خلیفه، کشف، ج۲، ص۱۱۶۵.
که نسخة خطی این ترجمه در کتابخانة دانشگاه لوس آنجلس موجود است.
[۱۲] مرکزی، خطی، ج۱۲، ص۱۱.
[۱۳] مرکزی، خطی، ج۱۲، ص۵۲۱.

در ضمن چندین ترجمه از عمدة الاسلام به زبان ازبکی نیز صورت گرفته که عاری از تصرف در متن نیست و نسخه های خطی آن در تاشکند موجود است.
گفتنی است که کتاب ملتقط الخطاب و تذکرة واقعات که در برخی فهارس به ابوطاهر منسوب داشته اند،
[۱۴] منزوی، احمد، ج۴، ص۲۳۰۹، فهرست نسخه های خطی کتابخانة گنج بخش، اسلام آباد، ۱۳۵۰ ش.
[۱۵] دانش پژوه، محمد تقی فهرست واره فقه هزار و پانصد سالة اسلامی، ج۱، ص۶۶، تهران، ۱۳۶۷ ش.
همان کتاب عمدة الاسلام است.

(۱) آستان قدس، فهرست.
(۲) تسبیحی، محمد حسین، فهرست نسخه های خطی کتابخانة گنج بخش، اسلام آباد، ۱۳۹۴ق/ ۱۹۷۴ م.
(۳) حاجی خلیفه، کشف.
(۴) دانش پژوه، محمد تقی فهرست واره فقه هزار و پانصد سالة اسلامی، تهران، ۱۳۶۷ ش.
(۵) دانش پژوه، محمد تقی و بهاء الدین علمی انوری، فهرست کتابهای خطی کتابخانة مجلس سنا، تهران، ۱۳۵۹ ق.
(۶) دانش پژوه، محمد تقی و علینقی منزوی، فهرست کتابخانة سپهسالار، ‌ تهران، ۱۳۵۶ ش/۱۹۷۷ م.
(۷) شیروانی، محمد، فهرست نسخه های خطی کتابخانة وزیری یزد، تهران، ۱۳۵۰ ش.
(۸) ظهور الدین احمد، پاکستان میس؟ فارسی ادب، لاهور، ۱۹۷۷ م.
(۹) مرکزی، خطی.
(۱۰) منزوی، احمد، فهرست نسخه های خطی کتابخانة گنج بخش، اسلام آباد، ۱۳۵۰ ش.

۱. ↑ تسبیحی، محمد حسین، ج۲، ص۳۱۸ ـ ۳۱۹، فهرست نسخه های خطی کتابخانة گنج بخش، اسلام آباد، ۱۳۹۴ق/ ۱۹۷۴ م.
۲. ↑ آستان قدس فهرست، ج۲، ص۸۸.
۳. ↑ حاجی خلیفه، کشف، ج۲، ص۱۱۶۵.
۴. ↑ دانش پژوه، محمد تقی فهرست واره فقه هزار و پانصد سالة اسلامی، ص۶۶، تهران، ۱۳۶۷ ش.
۵. ↑ ظهور الدین احمد، پاکستان میس؟ فارسی ادب، ج۳، ص۳۷۴، لاهور، ۱۹۷۷ م.
۶. ↑ منزوی، احمد، ج۱، ص۲۲۵۴ ـ ۲۲۵۶، فهرست نسخه های خطی کتابخانة گنج بخش، اسلام آباد، ۱۳۵۰ ش.
۷. ↑ دانش پژوه، محمد تقی و علینقی منزوی، ج۵، ص۳۳۲، فهرست کتابخانة سپهسالار، ‌ تهران، ۱۳۵۶ ش/۱۹۷۷ م.
۸. ↑ شیروانی، محمد، ج۴، ص۱۱۴۹، فهرست نسخه های خطی کتابخانة وزیری یزد، تهران، ۱۳۵۰ ش.
۹. ↑ دانش پژوه، محمد تقی فهرست واره فقه هزار و پانصد سالة اسلامی، ج۱، ص۶۶ ـ ۶۷، تهران، ۱۳۶۷ ش.
۱۰. ↑ دانش پژوه، محمد تقی و علینقی منزوی، فهرست کتابخانة سپهسالار، ‌ ج۱، ص۱۰۹-۱۱۰، تهران، ۱۳۵۶ ش/۱۹۷۷ م.
۱۱. ↑ حاجی خلیفه، کشف، ج۲، ص۱۱۶۵.
۱۲. ↑ مرکزی، خطی، ج۱۲، ص۱۱.
۱۳. ↑ مرکزی، خطی، ج۱۲، ص۵۲۱.
۱۴. ↑ منزوی، احمد، ج۴، ص۲۳۰۹، فهرست نسخه های خطی کتابخانة گنج بخش، اسلام آباد، ۱۳۵۰ ش.
۱۵. ↑ دانش پژوه، محمد تقی فهرست واره فقه هزار و پانصد سالة اسلامی، ج۱، ص۶۶، تهران، ۱۳۶۷ ش.


دانشنامه بزرگ اسلامی، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، برگرفته از مقاله «ابوطاهر ملتانی»، ج۲۵، ص۲۲۹۱.    



جعبه ابزار