ابوطفیل
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
اَبوطُفِیْل، عامر بن واثلة بن عبدالله بن عمیر (یا عمرو) بن جابر ابن حمیس (جخش) بن جُدَی (جُرَی) بن سعد بن لیث کنانی (۳ـ پس از ۱۰۰ق/ ۶۲۴ ـ ۷۱۸ م)، صحابی
پیامبر ، شاعر و از یاران برجسته
امامان شیعه ، او در سال
جنگ احد زاده شد و ۸ سال آخر زندگانی پیامبر (ص) را درک کرد.
ابوطفیل در زمان
حذیقة بن یمان به
کوفه و سپس به
مداین رفت.
وی مدت‌ها در مصاحبت
علی بن ابی طالب (ع) می زیست و از یاران بسیار صالح و وفادار او و از کسانی بود که از آن حضرت کسب
علم می‌کردند.
در تمام جنگ‌های امیرالمؤمنین علی (ع) شرکت داشت.
بعد از
شهادت علی (ع) به
مکه بازگشت و تا آخر عمر همان‌جا مقیم شد.
ابوطفیل احادیث معدودی از
رسول اکرم (ص)
و احادیث فراوانی از اصحاب بزرگ پیامبر مانند
خدیجه ،
معاذ بن جبل و
ابن مسعود و نیز امام علی و
امام حسن مجتبی و
امام سجاد (ع) روایت کرده است.
همچنین به موجب خبری که در اصول کافی آمده، از
حضرت باقر (ع) و نیز به استناد خبری که در
علل الشرایع قید شده، از
حضرت صادق (ع)
حدیث نقل کرده است که بدیهی است روایات او از امام جعفر صادق (ع) پیش از امامت او و در دوران امامت
امام باقر (ع) بوده است.
در ۶۵ق/۶۸۵ م ابن زبیر از
محمد بن حنفیه بیعت خواست، چون او از بیعت خودداری کرد،
ابن زبیر او را به همراه عده ای از یارانش، از آن جمله ابوطفیل، در شعب بنی هاشم به زندان انداخت.
ابوطفیل تا قیامت
مختار بن ابی عبید ثقفی در زندان بود.
پس از آن در
قیام مختار به خوانخواهی
حسین بن علی (ع) شرکت کرد و پرچمدار سپاه او بود.
او را به سبب شرکت در قیام مختار ثقفی،
کیسانی دانسته اند،
اما شرکت او در این قیام دلیلی بر کیسانی بودن او نمی‌تواند باشد.
ابوطفیل چنان‌که خود در مجلس
معاویه گفته، در واقعه قتل عثمان حاضر بوده، ولی در آن شرکت نداشته است.
و هم نزد او، بر دوستی خلل ناپذیر خود نسبت به علی (ع) تأکید کرده است.
او و فرزندش طفیل، در قیامی که
عبدالرحمن ابن اشعت بر ضد
حجاج آغاز کرده بود، شرکت داشتند و در جنگی که در
محرم ۸۲ میان آن دو درگرفت، پسرش طفیل کشته شد و ابوطفیل در رثای او شعری سرود.
ابوطفیل مردی سخنور و فصیح بود.
نمونه ای از سخنان او را که در مجلس معاویه بیان اشته، آورده اند.
شعر او مانند اشعار
عهد جاهلی منسجم و حماسی و غالباً در مفاخره و رثاست و نمونه‌هایی از آن به‌طور پراکنده در منابع ادبی آنده است.
ظاهراً دیوان او را که کوچک است یک محقق آلمانی همراه با دیوان طرماح به طبع رسانیده و آنگاه کرنکو هر دو را به انگلیسی ترجمه کرده است .
عبدالعزیزبن یحیی جلودی (د۳۰۲ق/۹۱۴م) کتابی به نام اخبار ابی الطفیل، درباره سرگذشت او تألیف کرده
که طیب عشاش تونسی این اثر و اشعار او را در ۳۷ صفحه در حولیات جامعة التونسیه در ۱۹۷۳ ن به چاپ رسانیده است.
(۱) آقابزرگ، الذریعة.
(۲) ابن اثیر، الکامل.
(۳) ابن تعزی بردی، النجوم.
(۴) ابن حبان، محمد، کتاب الثقات، حیدرآباد دکن، ۱۳۹۷ق/۱۹۷۷ م.
(۵) ابن حجر عسقلانی، احمد بن علی، تهذیب التهذیب، حیدرآباد دکن، ۱۳۲۶ ق.
(۶) ابن عبدالبر، یوسف بن عبدالله، الاستیعاب فی معرفة الاصحاب، به کوشش علی محمد بجاوی، قاهره، ۱۳۸۰ ق/۱۹۶۰ م.
(۷) ابن عدی جرجانی، عبدالله، الکامل فی ضعفاء الرجل، بیروت، ۱۴۰۵ ق/۱۹۸۵م.
(۸) ابن قتیبه، عبدالله بن مسلم، المعارف، به کوشش ثروت عکاشه، قاهره، ۱۹۶۰ م.
(۹) ابن کثیر، البدایة.
(۱۰) ابواسحاق شیرازی، طبقات الفقها، به کوشش احسان عباس، بیرون، ۱۴۰۰ ق/۱۹۷۹م.
(۱۱) ابوالفرج اصفهانی، الاغانی، بولاق، ۱۲۸۵ ق.
(۱۲) امین، محسن، اعیان الشیعة، به کوشش حسن امین، بیروت، ۱۴۰۳ ق/۱۹۸۳ م.
(۱۳) بخاری، محمد بن اسماعیل، التاریخ الکبیر، حیدرآباد دکن، ۱۳۹۰ ق/۱۹۷۰ م.
(۱۴) بلاذری، احمد بن یحیی، انساب الاشراف، به کوشش احسان عباس، بیروت، ۱۴۰۰ ق/۱۹۷۹ م.
(۱۵) تستری، محمد تقی، قاموس الرجال، تهران، ۱۳۸۲ ق/ ۱۹۶۲ م.
(۱۶) خطیب بغدادی، احمد بن علی، تاریخ بغداد، قاهره، ۱۳۴۹ ق.
(۱۷) خلیفة بن خیاط، تاریخ، به کوشش سهیل زکار، دمشق، ۱۹۶۷ م.
(۱۸) زرکلی، اعلام.
(۱۹) طوسی، محمد بن حسن، اختیار معرفة الرجل، به کوشش حسن مصطفوی، مشهد، ۱۳۴۸ ش.
(۲۰) قاضی، وداد، الکیسانیّة فی التاریخ و الأدب، بیروت، ۱۹۷۴ م.
(۲۱) کاظمی، عبدالنبی، تکملة الرجال، به کوشش محمد صادق بحرالعلوم، نجف، مطبعة الآداب.
(۲۲) مرزبانی، محمد بن عمران، اخبار شعراء الشیعة، تلخیص محسن امین، به کوشش محمد هادی امینی، نجف، ۱۳۸۸ق/۱۹۶۸ م.
(۲۳) یعقوبی، احمد بن اسحاق، تاریخ، بیروت، دار صادر.
دانشنامه بزرگ اسلامی، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، برگرفته از مقاله «ابوطفیل»، ج۵، ص۲۲۹۳.
