اجوف
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
اجوف يعنى توخالى و ميان تهى در مقابل
صمد كه محكم و استوار و پر است «الصمد التى لا جوف له» و به معنى كسى كه تشنه و گرسنه نمىشود در ميدان نبرد.
اين اصطلاح را
متکلمان جهت بيان و توجيه و تأويل كلمه
صمد در آيه الله الصمد وارد در معقول كردهاند زيرا از اين راه كه
ذات حق
جسم و جسمانى نيست كه
وصف آن به
صمد درست باشد مواجه با اشكال شدهاند و از اين جهت هر يك تأويلى و تصرفى كردهاند.
صدرا اين مسأله را از نظر
فلسفه خاص خود مورد دقت قرار داده و گويد اجوف
صفت مخلوق است چنانكه
صمد صفت خالق است و «
نعت المخلوق بالاجوف تشبيه فى غاية الحسن و البلاغة فى الكلام و هو فى مقابلة
نعت الله بالصمد و ذلك لان كل ممكن مركب من
ماهية و وجود الماهية كالعدم فى انها لا تحصل لها فى ذاتها فلها تجاويف بحسب تلك الأعدام»
او مىگويد هر ممكنى مركب از
ماهیت و
وجود است و
ماهیت امر عدمى و حدّ وجود است و امرى است لا متحصل و تحصل ممكنات بوجود است و وجود محيط بماهيات است مانند احاطه كره مجوفه بفضائى كه معين و محدود بآن شده است از اين جهت ممكنات اجوفاند.
و بالجمله هويات وجودى ممكنات مستصحب
اعدام و نقائصاند و آنها را بر حسب
اعدام و نقائص تجاويفى است و هر اندازه كه موجودات از منبع
خیر دورتر باشند نقائص و
اعدام آنها زيادتر بوده و مجوفترند و بر خلاف وجود واجبى كه
وجود بحت و
صمد است و منسوب باعدام و ظلمات و نقائص نيست.
خاتمی ،احمد،فرهنگ علم كلام،ص ۵۲.
