احقاف(علوم قرآنی)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
سوره احقاف
(سوره چهل و ششم قرآن)
(چهل و ششمين سوره قرآن)
«احقاف» نام سرزمين قوم عاد و نزديک يمن است. در آيه ۲۱ سوره احقاف آمده است: «حضرت هود قوم خويش (عاد) را در سرزمين احقاف، از عذاب خدا بيم داد». نام سوره از همين آيه گرفته شده است.
غرض اين سوره انذار مشركينى است كه دعوت به ايمان به خدا و رسول و معاد را رد مى‌كردند. و اين انذار مشتمل است بر عذاب اليم براى كسانى كه آن را انكار نموده، از آن اعراض كنند، و به همين جهت اين سوره با اثبات معاد آغاز شده، مى‌فرمايد: ما خَلَقْنَا السَّماواتِ وَ الْأَرْضَ وَ ما بَيْنَهُما إِلَّا بِالْحَقِّ و تا آخر سوره همين مطلب را مكررا خاطرنشان ساخته، يك جا مى‌فرمايد وَ إِذا حُشِرَ النَّاسُ... ، جاى ديگر مى‌فرمايد وَ الَّذِي قالَ لِوالِدَيْهِ أُفٍّ لَكُما أَ تَعِدانِنِي أَنْ أُخْرَجَ... ، و باز جاى ديگر مى‌فرمايد وَ يَوْمَ يُعْرَضُ الَّذِينَ كَفَرُوا عَلَى النَّارِ أَذْهَبْتُمْ طَيِّباتِكُمْ... و نيز مى‌فرمايد وَ يَوْمَ يُعْرَضُ الَّذِينَ كَفَرُوا عَلَى النَّارِ أَ لَيْسَ هذا بِالْحَقِّ... و در آخر سوره مى‌فرمايد: كَأَنَّهُمْ يَوْمَ يَرَوْنَ ما يُوعَدُونَ لَمْ يَلْبَثُوا إِلَّا ساعَةً مِنْ نَهارٍ بَلاغٌ... .
و در اين آيات احتجاج بر يگانگى خدا و بر نبوت نيز شده، و اشاره‌اى هم به هلاكت قوم هود و قريه‌هاى پيرامون مكه رفته است، و به اين وسيله مردم را انذار مى‌كند. و نيز از آمدن چند نفر از طائفه جن نزد رسول خدا (ص) خبر مى‌دهد كه بعد از شنيدن آياتى از قرآن به آن جناب ايمان آورده، به نزد قوم خود بازگشتند، تا ايشان را انذار كنند.
ويژگي‌هاى سوره احقاف:
۱. اين سوره ۳۵ آيه به عدد کوفى (اصح اعداد) ، ۳۴ آيه به عدد مکاتب تفسيرى کوفه، بصره، شام، مکه و مدينه، ۶۴۴ يا ۶۴۸ کلمه و ۲۵۹۸ يا ۲۶۶۸ حرف دارد.
۲. در ترتيب نزول، شصت و ششمين، و در ترتيب مصحف شريف، چهل و ششمين سوره قرآن است که پس از سوره جاثيه و پيش از سوره ذاريات نازل شد.
۳. پيش از هجرت در مکه نازل شد و از سور مکى به شمار مى‌آيد؛ به جز آيات ۱۰، ۱۵ و ۳۰ که گفته‌اند مدنى است.
۴. از نظر شمار آيات از سُوَر مثانى و به مقدار يک حزب قرآن است.
۵. بيست و هفتمين سوره از سُوَر مقطّعات است که با حروف مقطعه «حم» آغاز مى‌شود.
۶. هفتمين و آخرين سوره از سُوَر حواميم است.
۷. هفتمين سوره‌اى است که با سوگند آغاز مى‌شود.
پيام‌هاى مهم سوره احقاف:
۱. بيان عظمت قرآن؛
۲. مبارزه با شرک و بت‌پرستي؛
۳. عموميت و گسترش دعوت پيامبر اسلام (ص) حتى براى جنّيان؛
۴. هدفدار بودن خلقت آسمان و زمين و جهان آفرينش؛
۵. معاد و سرنوشت مؤمنان و کافران در قيامت؛
۶. فرازهايى از تاريخ قوم حضرت هود (قوم عاد) و سرنوشت آنان.
[۱] سيوطي ، عبد الرحمان بن ابي بكر ، ۸۴۹ - ۹۱۱ق.;الاتقان فى علوم القرآن;جلد۱;صفحه ۶۵و۴۳و۴۱
[۲] حجتي ، محمد باقر ، ۱۳۱۱ -;پژوهشى درتاريخ قرآن كريم;صفحه ۱۴۵
[۳] راميار ، محمود ، ۱۳۰۱ - ۱۳۶۳;تاريخ قرآن;صفحه ۵۸۶
[۴] جمعي از محققان;علوم القرآن عندالمفسرين;جلد۱;صفحه ۳۱۶
[۵] زركشي ، محمد بن بهادر ، ۷۴۵ - ۷۹۴ق;البرهان فى علوم القرآن(باحاشيه);جلد۱;صفحه ۱۹۳
[۶] مكارم شيرازي ، ناصر ، ۱۳۰۵ -;تفسير نمونه;جلد۲۱;صفحه ۲۹۳
[۷] هاشم زاده هريسي ، هاشم ، ۱۳۱۷ -;شناخت سوره هاى قرآن;صفحه ۳۶۳
[۸] فيروز آبادي ، محمد بن يعقوب ، ۷۲۹ - ۸۱۷ق;بصائرذوى التمييزفى لطائف الكتاب العزيز;جلد۱;صفحه ۴۴۸
[۹] طباطبايي ، محمد حسين ، ۱۲۸۱ - ۱۳۶۰;الميزان في تفسير القرآن;جلد۱۸;صفحه ۱۸۵
