• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

ازدواج موقت

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف



ازدواج موقّت عقد زناشویی با تعیین مدت‌ و‌ مهر می‌باشد.



ازدواج موقت عبارت است از پیمان زناشویی که در آن مهر و مدت معین شده باشد.
[۱] مصطلحات الفقه، ص‌۴۶۸.
از این ازدواج بیش‌تر به «مُتعه»
[۲] مصطلحات الفقه، ص‌۴۶۸.
[۳] تحریرالوسیله، ج۲، ص‌۲۵۸.
[۴] احکام‌القرآن، ج۲، ص‌۲۰۸.
و گاهی به «نکاح متعه»
[۵] صحیح مسلم، ج‌۵، ص۱۸.
یا «متعه زنان»
[۷] مرآة العقول، ج‌۱، ص‌۲۷۳.
[۸] الغدیر، ج‌۶، ص‌۲۰۵‌-۲۲۰.
یاد می‌شود.


این نوع ازدواج در پاره‌ای از احکام و امور با ازدواج دائم مشترک است؛ مانند:نیاز هر دو ازدواج به صیغه
[۹] تحریر الوسیله، ج‌۲، ص‌۲۲۰ و ۲۶۶.
و مهر
[۱۴] الکاشف، ج‌۲، ص‌۲۹۸.
(با این تفاوت که ذکر مهر در عقد متعه شرط است؛ اما در عقد دائم شرط نیست)، حرمت ازدواج مادر و دختر زوجه بر شوهر، حرمت ازدواج پدر و پسر زوج بر زن، حرمت خواستگاری دیگران از زن، تحقق حرمت ابدی در‌صورت زنا با زن
[۱۵] تحریر الوسیله، ج‌۲، ص‌۲۴۸.
[۱۶] الکاشف، ج‌۲، ص‌۲۹۸.
و وجوب عدّه
[۱۸] الکاشف، ج‌۲، ص۲۹۸.
. در مواردی نیز متفاوت‌اند؛ از‌جمله:در ازدواج دائم طلاق وجود دارد؛ برخلاف ازدواج موقت . در ازدواج دائم زوجین از یک‌دیگر ارث می‌برند؛ برخلاف ازدواج موقت
[۲۰] تحریر الوسیله، ج‌۲، ص‌۳۵۶.
، در ازدواج دائم، دادن نفقه بر زوج واجب است؛ اما در ازدواج موقت واجب نیست.
[۲۲] تحریر الوسیله، ص۲۸۰.
نیز رضایت زوجین در جلوگیری از تولید نسل در ازدواج دائم شرط است؛ اما در ازدواج موقت شرط نیست.
[۲۵] نظام حقوق زن، ص۴۸.



از میان شرایع، اسلام برترین و کامل‌ترین شریعت الهی است که در آن به همه نیازهای فطری بشر توجه شده و برای رفع آن احکام و دستورات متعددی تشریع گردیده است. یکی از نیازها و غرایز بشر و شاید قوی‌ترین غریزه او، غریزه جنسی است و حکمت الهی و کامل بودن دین اقتضا می‌کند که برای رفع آن، راه‌های مشروعی قرار داده شود. یکی از راه‌های رفع این نیاز ازدواج دائم است؛ لیکن بدیهی است که ازدواج دائم برای همه انسان‌ها از سن بلوغ میسر نیست و موانعی مانند:نداشتن بلوغ فکری، امکانات اقتصادی، موقعیت اجتماعی و غیره وجود دارد که مانع تحقق این امر می‌گردد و بر فرض امکان ازدواج دائم، بسیاری از افراد، به‌ویژه جوانان براثر مشکلات و محدودیت‌های ناشی از ازدواج دائم، از ازدواج دائم گریزان بوده، به آسانی به آن تن نمی‌دهند. افزون بر این، در برخی موارد برای مردان همسردار نیز امکان ارضای غریزه جنسی فراهم نیست؛ مانند این‌که یکی از زوجین به سفری طولانی رفته یا زن مریض باشد. بنابراین، ضرورت فردی و اجتماعی ایجاب می‌کند که خداوند برای رفع نیاز بشر و جلوگیری از سقوط انسان در دام فساد و فحشا راه دیگری جز ازدواج دائم را تشریع کند. تشریع ازدواج موقت در اسلام در واقع پاسخی به همین نیاز فطری انسان است. ازاین‌رو که ایجاد چنین راهی، از نیازهای اساسی بشر و ضروریات هر جامعه است.

۳.۱ - موارد پیشنهادی از جانب غیر مسلمانان

برخی از غیر مسلمانان و حتی برخی مسلمانان که ازدواج موقت را حرام می‌دانند، روش‌هایی، شبیه ازدواج موقت برای رفع نیاز انسان و حل معضلات اجتماعی ارائه کرده‌اند؛ از‌جمله راسل دانشمند معروف انگلیسی در کتاب زناشویی و اخلاق به راه حل یکی از قضات دادگاه جوانان اشاره کرده است که می‌گوید:جوانان باید بتوانند در یک زناشویی جدید وارد شوند که با زناشویی معمولی (دائم) از سه جهت تفاوت دارد:
۱. ‌طرفین قصد بچه‌دار شدن نداشته باشند؛
۲. ‌جدایی آن‌ها به آسانی صورت پذیرد؛
۳. ‌پس از طلاق ، زن هیچ گونه حق نفقه‌ای نداشته باشد. راسل پس از ذکر این پیشنهاد می‌نویسد:من گمان می‌کنم اگر چنین امری به تصویب قانون برسد گروه کثیری از جوانان، از‌جمله دانش‌جویان دانشگاه‌ها به زندگی مشترک تن بدهند که این زندگی متضمن آزادی و رهایی از بسیاری از روابط جنسی پرهرج و مرج کنونی خواهد بود.
[۲۶] نظام حقوق زن، ص‌۵۲‌۵۳‌.
[۲۷] نمونه، ج‌۳، ص‌۳۴۵‌-۳۴۶.



گروهی از عالمان متأخر اهل سنت نیز به ضرورت ازدواجی ساده و کم تعهد پی‌برده و ازدواجی را به عنوان «ازدواج مِسیار» (ازدواجی که در دفاتر رسمی ثبت نمی‌شود، و در آن زوجه از برخی حقوق خود، مانند:حق نفقه، مسکن و حق قَسم (هم خوابگی) چشم‌پوشی می‌کند) را مطرح کرده‌اند.
[۲۸] مستجدات فقهیه، ص‌۱۶۵‌-۱۶۶.

برخی بر ازدواج موقت ایراد گرفته، می‌گویند:ازدواج موقت نوعی فحشا است که زن در برابر دریافت مقداری پول ، خود را می‌فروشد و این با کرامت انسانی منافات دارد
[۲۹] نمونه، ج‌۳، ص‌۳۴۳.
و گاه می‌گویند:این نوع ازدواج موجب می‌شود افراد بی‌سرپرست هم‌چون فرزندان نامشروع در جامعه پدید آیند.
[۳۰] نظام حقوق زن، ص‌۵۸.
در پاسخ باید گفت:طرح این ایرادها بر اثر ناآشنایی با ماهیت ازدواج موقت است. ازدواج موقت دارای قوانین و مقرراتی، همانند ازدواج دائم است. در این نوع ازدواج برخلاف فحشا، زن حق ندارد در یک زمان خود را در اختیار چند مرد قرار دهد. پس از پایان مدت مانند ازدواج دائم زن باید عده نگه دارد و فرزند به وجود آمده همانند فرزند ازدواج دائم مورد حمایت قرار گرفته، از همه احکام فرزند، از‌جمله ارث برخوردار خواهد بود.
[۳۱] نمونه، ج‌۳، ص‌۳۴۳.
[۳۲] نظام حقوق زن، ص‌۵۵ و ۵۸‌۵۹.

ایراد دیگر این است که ازدواج موقت سبب می‌شود بسیاری افراد هوس‌باز از این قانون، سوء استفاده کرده، مرتکب فحشا و کار حرام شوند.
[۳۳] نمونه، ج‌۳، ص‌۳۴۴.
در‌پاسخ گفته می‌شود:از کدام قانون سوء استفاده نشده؟ آیا اگر کسی در زیارت خانه خدا مرتکب کاری حرام، مانند فروش مواد مخدر شد باید جلوی حج گرفته شود؟
[۳۴] نمونه، ج‌۳، ص‌۳۴۴.

در نهایت عده‌ای می‌گویند:تجویز ازدواج موقت برای تأمین هوسرانی مردان است
[۳۵] نظام حقوق زن، ص‌۶۴.
که در پاسخ باید گفت:هدف از تجویز ازدواج موقت هوسرانی نیست. از دیدگاه اسلام و همه ادیان آسمانی هوسرانی مذموم و مردود است؛ ازاین‌رو در روایات اسلامی مرد «ذوّاق» یعنی کسی که زنان رابرای کام‌جویی گرفته، سپس طلاق می‌دهد، لعن و نفرین شده است؛
[۳۶] الکافی، ج‌۶، ص‌۵۴‌-۵۵.
[۳۷] وسائل الشیعه، ج‌۲۲، ص‌۹.
بلکه هدف، رفع نیاز غریزی بشر و جلوگیری از گرفتار شدن انسان‌ها به فحشا و حرام است. مؤید این مطلب روایات اهل بیت (علیهم‌السلام) است که در آن مردان همسردار که مانعی برای ارضای غریزه جنسی ندارند، از متعه کردن زنان منع شده‌اند.
[۳۸] وسائل الشیعه، ج‌۲۱، ص‌۲۲‌-۲۳.




احکام القرآن، جصاص؛ البیان فی تفسیر القرآن؛ التبیان فی تفسیر القرآن؛ تحریر الوسیله؛ تفسیر التحریر و التنویر؛ تفسیر الکاشف؛ التفسیر الکبیر؛ التفسیر المنیر فی العقیدة و الشریعه و المنهج؛ تفسیر نمونه؛ تهذیب التهذیب؛ جامع البیان عن تأویل آی القرآن؛ الجامع لاحکام القرآن، قرطبی؛ جواهر الکلام فی شرح شرایع الاسلام؛ دراسات فقهیه فی مسائل خلافیه؛ روائع البیان؛ تفسیر آیات الاحکام؛ روح المعانی فی تفسیر القرآن العظیم؛ السنن الکبری؛ صحیح البخاری؛ صحیح مسلم باشرح سنوسی؛ الغدیر فی الکتاب و السنة و الادب؛ فتح الباری شرح صحیح البخاری؛ الفقه الاسلامی و ادلته؛ فقه القرآن، راوندی؛ الکافی، کتاب‌الخلاف؛ کنزالعمال فی سنن الاقوال و الافعال؛ مجمع‌البیان فی تفسیر القرآن؛ المحلی بالآثار؛ مرآة العقول فی شرح اخبار آل الرسول؛ مسالک الافهام الی الآیات الاحکام؛ مستجدات فقهیه فی قضایا الزواج و الطلاق؛ مسند احمدبن حنبل؛ مصطلحات الفقه و معظم عناوینه الموضوعیه؛ مواهب‌الرحمن فی تفسیر القرآن، سبزواری؛ نظام حقوق زن در اسلام؛ وسائل‌الشیعه.


۱. مصطلحات الفقه، ص‌۴۶۸.
۲. مصطلحات الفقه، ص‌۴۶۸.
۳. تحریرالوسیله، ج۲، ص‌۲۵۸.
۴. احکام‌القرآن، ج۲، ص‌۲۰۸.
۵. صحیح مسلم، ج‌۵، ص۱۸.
۶. الخلاف، ج۴، ص۳۴۰.    
۷. مرآة العقول، ج‌۱، ص‌۲۷۳.
۸. الغدیر، ج‌۶، ص‌۲۰۵‌-۲۲۰.
۹. تحریر الوسیله، ج‌۲، ص‌۲۲۰ و ۲۶۶.
۱۰. جواهر الکلام، ج‌۳۰، ص‌۱۵۳.    
۱۱. جواهر الکلام، ج‌۳۰، ص۱۶۲.    
۱۲. جواهر الکلام، ج‌۳۰، ص‌۱۵۳.    
۱۳. جواهر الکلام، ج‌۳۰، ص۱۶۲.    
۱۴. الکاشف، ج‌۲، ص‌۲۹۸.
۱۵. تحریر الوسیله، ج‌۲، ص‌۲۴۸.
۱۶. الکاشف، ج‌۲، ص‌۲۹۸.
۱۷. جواهر الکلام، ج‌۳۰، ص‌۱۹۶‌-۱۹۷.    
۱۸. الکاشف، ج‌۲، ص۲۹۸.
۱۹. جواهر الکلام، ج‌۳۰، ص‌۱۸۸.    
۲۰. تحریر الوسیله، ج‌۲، ص‌۳۵۶.
۲۱. جواهر الکلام، ج‌۳۰، ص‌۱۹۰.    
۲۲. تحریر الوسیله، ص۲۸۰.
۲۳. جواهر الکلام، ج۳۱، ص۳۰۱-۳۰۳.    
۲۴. جواهر الکلام، ج‌۳۰، ص‌۱۸۷.    
۲۵. نظام حقوق زن، ص۴۸.
۲۶. نظام حقوق زن، ص‌۵۲‌۵۳‌.
۲۷. نمونه، ج‌۳، ص‌۳۴۵‌-۳۴۶.
۲۸. مستجدات فقهیه، ص‌۱۶۵‌-۱۶۶.
۲۹. نمونه، ج‌۳، ص‌۳۴۳.
۳۰. نظام حقوق زن، ص‌۵۸.
۳۱. نمونه، ج‌۳، ص‌۳۴۳.
۳۲. نظام حقوق زن، ص‌۵۵ و ۵۸‌۵۹.
۳۳. نمونه، ج‌۳، ص‌۳۴۴.
۳۴. نمونه، ج‌۳، ص‌۳۴۴.
۳۵. نظام حقوق زن، ص‌۶۴.
۳۶. الکافی، ج‌۶، ص‌۵۴‌-۵۵.
۳۷. وسائل الشیعه، ج‌۲۲، ص‌۹.
۳۸. وسائل الشیعه، ج‌۲۱، ص‌۲۲‌-۲۳.



دائرة المعارف قرآن کریم، برگرفته از مقاله«ازدواج موقت».    



جعبه ابزار