• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

اسامی سور قرآن

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف



باید بررسی و تحقیقی به عمل آید که چرا هر سوره ای در قرآن به نام و یا نامهای ویژه‏ای
اختصاص و شهرت یافته است




بسيارى از سوره‏هاى قرآن کريم داراى يک عنوان و اسمند و تعدادى ديگر دو يا چند نام دارند; مثلا برخى از سوره‏هايى که دو نام دارند، عبارتند از: حم عسق شورى; جاثيه الشريعة; قتال، محمد; الرحمن، عروس القرآن. سوره‏هايى که سه نام دارند: مائده، العقود، المنقذه; غافر، الطول، المؤمن. نمونه‏اى از سوره‏هايى که براى آنها چندين نام ذکر گرديده‏است: براءة، التوبة، الفاضحه، الحافره. جلال الدين سيوطى براى اين سوره بيش از ده اسم ذکر کرده است.
[۱] الاتقان، ج‏۱، ص‏۱۷۲ و۱۷۳.


۱.۱ - اسامی سوره حمد


براى سوره مبارکه «حمد» بيش از بيست نام به شرح ذيل ذکر کرده‏اند: الحمد، فاتحة الکتاب، ام الکتاب، فاتحة القرآن، ام القرآن، القرآن العظيم، السبع المثانى، الوافيه، الکنز، الکافية، الاساس، النور، الشکر، الحمد الاولى، الحمد القصرى، الراقيه، الشفاء، الشافيه، الصلوة، الدعاء، السؤال، المناجاة و التفويض
[۲] ر.ک: همان، ص‏۱۶۷-۱۷۱، با تفصيل کامل آيات; پژوهشى در تاريخ قرآن، ص ۱۰۰; البرهان، ج‏۱، ص‏۳۶۷.




در تسميه و نامگذارى سوره‏هاى قرآن جهات مختلفى مورد نظر بوده است.
۱. نامگذارى به اعتبار موضوعى که سوره از آن بحث مى‏کند: مثل سوره نساء، حج، توحيد، انبياء، احزاب، مؤمنون، منافقون و کافرون.
۲. نامگذارى سوره‏ها به نام پيامبران يا اشخاصى که داستان آنها در سوره‏ها آمده‏است; مثل سوره‏هاى نوح، هود، ابراهيم، يونس، يوسف، سليمان، محمد ص، لقمان، مريم، آل عمران، مؤمن و کهف.
۳. نامگذارى سوره‏ها به اعتبار حروف مقطعه‏اى که در اول سوره وجود دارد: مثل سوره‏هاى ق، ص، يس و طه.
۴. نامگذارى سوره‏ها به نام بعضى از حيوانات که در هر مورد ويژگى خاصى مورد نظر بوده است: نظير سوره‏هاى بقره، نحل، نمل و عنکبوت.
۵. نامگذارى سوره بر اساس مهم‏ترين قسمت ‏سوره: مانند سوره‏هاى جمعه، فتح، واقعه، حديد و مطففين.
۶. نامگذارى بر اساس اولين نامى که در سوره به آن سوگند خورده شده‏است: مانند سوره‏هاى الفجر، الشمس، الضحى، التين و العاديات.
به طور کلى مى‏توان گفت معيار عمده در نامگذارى، مهم‏ترين موضوعى بوده است که در سوره مطرح شده و يا جالب‏ترين چيزى که در سوره محور آيات قرار گرفته است.




برخى بر اين عقيده‏اند که نامگذارى سوره‏ها توقيفى است; به اين معنا که تنها بايد از جانب پيامبر صورت گرفته باشد و ديگران مجاز به تعيين نام براى سوره‏هاى قرآن نيستند.

۳.۱ - دیدگاه سیوطی


سیوطی می‏گوید: در بسيارى از سوره‏ها که داستان انبيا و يا داستان اقوام مختلف وجودداشته، سوره به نام آنها نام گرفته‏است! ولى در قرآن سوره‏اى به نام «موسى‌» يا «آدم‏» وجود ندارد، با آن که نام موسى و داستان آن حضرت به ‏صورت گسترده در قرآن ذکر شده است. تا آن جا که بعضى گفته‏اند همه قرآن در مورد حضرت موسى است! داستان حضرت آدم نيز در سوره‏هاى متعدد آمده است. همين امر نشان مى‏دهد که نامگذارى توقيفى بوده و گرنه شايسته بود مسلمانان يکى از سوره‏هاى طه، قصص و اعراف را، که داستان حضرت موسى در آنها به صورت مفصل آمده، به نام آن حضرت نامگذارى کنند.
[۳] الاتقان، ج‏۱، ص‏۱۷۸.


[۴] البرهان، ج‏۱، ص‏۳۶۸ و ۳۶۹.


۳.۲ - دیدگاه علامه طباطبایی


علامه طباطبائى معتقد است روش‏هاى نامگذارى سوره‏ها، توقيفى بودن آنها را نفى مى‏کند. بسيارى از اين نام‏ها در عصر پيامبر در اثر کثرت استعمال تعين پيداکرده‏اند و هيچ گونه توقيف شرعى ندارند.
[۵] ر.ک: قرآن در اسلام، ص‏۲۱۹.



 
۱. الاتقان، ج‏۱، ص‏۱۷۲ و۱۷۳.
۲. ر.ک: همان، ص‏۱۶۷-۱۷۱، با تفصيل کامل آيات; پژوهشى در تاريخ قرآن، ص ۱۰۰; البرهان، ج‏۱، ص‏۳۶۷.
۳. الاتقان، ج‏۱، ص‏۱۷۸.
۴. البرهان، ج‏۱، ص‏۳۶۸ و ۳۶۹.
۵. ر.ک: قرآن در اسلام، ص‏۲۱۹.




سایت حوزه با تلخیص    




جعبه ابزار