استغاثه (قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
استغاثه، درخواست نجات از گرفتاری برای قرار گرفتن تحت حمایت مددکار است. (التحقیق فی کلمات القرآن الکریم.) کاربرد این واژه و مشتقات آن، مثل «واغوثاه» نشان می‌دهد که معنای آن، کمک خواهی برای رهایی از شداید همراه با تضرع و زاری است؛ ازاین رو با استمداد یک سان نیست. در این مدخل از واژه‌های «جار»، «دعا»، «غوث»، «ندا» و مشتقات آن‌ها استفاده شده است.
اصلاح
عقیم بودن همسر و اعطای فرزند به
زکریا علیه‌السّلام در پی استغاثه او به درگاه
خداوند در قرآن ذکر شده است.
وزکریآ اذ نادی ربه رب لاتذرنی فردا وانت خیر الورثین• فاستجبنا له ووهبنا له یحیی واصلحنا له زوجه...
استغاثه به درگاه خداوند، سبب اجابت و بهره مندی از امدادهای الهی می شود.
اذ تستغیثون ربکم فاستجاب لکم انی ممدکم بالف من الملـئکة مردفین.
ونوحا اذ نادی من قبل فاستجبنا له فنجینـه واهله من الکرب العظیم• ونصرنـه من القوم الذین کذبوا بـایـتنآ انهم کانوا قوم سوء فاغرقنـهم اجمعین.
وعده پیروزی به
پیامبران و
مؤمنان گرفتار در بلایا از سوی
خدا، در پی استغاثه آنان بوده است.
... مثل الذین خلوا من قبلکم مستهم الباساءوالضراء وزلزلوا حتی یقول الرسول والذین ءامنوا معه متی نصر الله الا ان نصر الله قریب. (جمله «متی نصر الله» به قرینه این که سخن پیامبر الهی است و پیامبران به وعده نصرت الهی اطمینان دارند و از یاس و نومیدی به دورند، به معنای کمک خواهی در شرایط سخت و تقاضای نصرت الهی است.)
یکی از موارد استغاثه به درگاه خداوند رفع بلا و گرفتاری از انسان می باشد.
قل من ینجیکم من ظلمـت البر والبحر تدعونه تضرعا وخفیة لئن انجـینا من هـذه لنکونن من الشکرین• قل الله ینجیکم منها ومن کل کرب ثم انتم تشرکون.
واذا مس الانسـن الضر دعانا لجنبه او قاعدا او قآئما فلما کشفنا عنه ضره...
هو الذی یسیرکم فی البر والبحر حتی اذا کنتم فی الفلک وجرین بهم بریح طیبة وفرحوا بها جآءتها ریح عاصف وجآءهم الموج من کل مکان وظنوا انهم احیط بهم دعوا الله مخلصین له الدین لـئن انجیتنا من هـذه لنکونن من الشکرین• فلمآ انجـهم.... .
.. ثم اذا مسکم الضر فالیه تجـرون• ثم اذا کشف الضر عنکم.... («جؤار» به معنای استغاثه با صدای بلند است (مجمع البیان، ذیل آیه) و «ثم» که برای ترتیب توام با تاخیر است، دلالت می‌کند که برطرف شدن بلا، پس از تضرع و استغاثه آنان بوده است.)
امن یجیب المضطر اذا دعاه ویکشف السوء...
بازگشت سلامت به
ایوب علیه‌السّلام و افزایش خانواده وی، نتیجه استغاثه او به درگاه پروردگار بوده است.
وایوب اذ نادی ربه انی مسنی الضر وانت ارحم الرحمین• فاستجبنا له فکشفنا ما به من ضر وءاتینـه اهله ومثلهم معهم...
واذکر عبدنا ایوب اذ نادی ربه انی مسنی الشیطـن بنصب وعذاب• ارکض برجلک هـذا مغتسل بارد وشراب• و وهبناله اهله ومثلهم معهم...
از دیگر موارد استغاثه به درگاه خداوند رهایی
نوح علیه‌السّلام و خاندانش از اندوه ذکر شده است.
ونوحا اذ نادی من قبل فاستجبنا له فنجینـه واهله من الکرب العظیم. (از «الکرب العظیم» در پایان آیه می‌توان حدس زد که ندای نوح علیه‌السّلام ، عادی و عاری از استغاثه نبوده است.)
رهایی
یونس علیه‌السّلام از اندوه از دیگر موارد استغاثه او به درگاه خداوند بوده که در قرآن ذکر شده است.
وذا النون اذ ذهب مغـضبا... فنـادی فی الظـلمـت... • فاستجبنا له ونجینـه من الغم.... .
.. ولاتکن کصاحب الحوت اذ نادی وهو مکظوم• لولا ان تدرکه نعمة من ربه لنبذ بالعراء وهو مذموم.
۸. گرفتاری قوم نوح به
طوفان و غرق شدن آنان، پیامد استجابت استغاثه نوح علیه‌السّلام به درگاه پروردگار:
ونوحا اذ نادی من قبل فاستجبنا له فنجینـه واهله من الکرب العظیم ونصرنـه من القوم الذین کذبوا بـایـتنآ انهم کانوا قوم سوء فاغرقنـهم اجمعین.
فدعا ربه انی مغلوب فانتصر• ففتحنا ابوب السماء بماء منهمر. (از جمله «انی مغلوب فانتصر» استفاده می‌شود که دعای نوح علیه‌السّلام ، با استغاثه آمیخته بوده است.)
فرهنگ قرآن، مرکز فرهنگ و معارف قرآن، برگرفته از مقاله «استغاثه (قرآن)».
