• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

اصحاب اعراف و بهشتیان (قرآن)

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف



اصحاب اعراف از بلنداى حايل ميان دوزخ و بهشت، بر بهشتيان اِشراف و نظارت دارند؛ آن‌ها را از روى نشانه‌هاى مخصوصشان می‌شناسند؛ بر آن‌ها سلام می‌کنند؛ سبب امنیت و آرامش آن‌ها می‌شوند؛ با شفاعت خود سبب ورودشان به بهشت می‌شوند؛ و بهشتیان نیز با فرمان اصحاب اعراف به بهشت وارد شده، بهره‌مندی خود از رحمت الهی را به رخ دوزخیان مستکبر می‌کشند.



اصحاب اعراف، سبب آرامش راهيان بهشت می‌شوند:

• «وَبَيْنَهُمَا حِجَابٌ وَعَلَى الأَعْرَافِ رِجَالٌ يَعْرِفُونَ كُلاًّ بِسِيمَاهُمْ وَنَادَوْاْ أَصْحَابَ الْجَنَّةِ أَن سَلاَمٌ عَلَيْكُمْ لَمْ يَدْخُلُوهَا وَهُمْ يَطْمَعُونَ؛ و در ميان آن دو (= بهشتيان و دوزخيان‌)، حجابى است؛ و بر «اعراف» مردانى هستند که هر يک از آن دو را از چهره‌شان مى‌شناسند؛ و به بهشتيان صدا مى‌زنند که: «درود بر شما باد!» اما داخل بهشت نمى‌شوند، در‌حالى‌که اميد آن را دارند.»
• «أَهَؤُلاء الَّذِينَ أَقْسَمْتُمْ لاَ يَنَالُهُمُ اللّهُ بِرَحْمَةٍ ادْخُلُواْ الْجَنَّةَ لاَ خَوْفٌ عَلَيْكُمْ وَلاَ أَنتُمْ تَحْزَنُونَ؛ آيا اينها (= اين واماندگان بر اعراف) همانان نيستند که سوگند ياد کرديد رحمت خدا هرگز شامل حالشان نخواهد شد؟! (ولى خداوند به‌خاطر ايمان و بعضى اعمال خيرشان، آنها را بخشيد؛ هم اکنون به آنها گفته مى‌شود:) داخل بهشت شويد، که نه ترسى داريد و نه غمناک مى‌شويد!».


اصحاب اعراف از بلنداى حايل ميان دوزخ و بهشت، بر بهشتيان اِشراف و نظارت دارند:

• «وَنَادَى أَصْحَابُ الْجَنَّةِ أَصْحَابَ النَّارِ أَن قَدْ وَجَدْنَا مَا وَعَدَنَا رَبُّنَا حَقًّا فَهَلْ وَجَدتُّم مَّا وَعَدَ رَبُّكُمْ حَقًّا قَالُواْ نَعَمْ فَأَذَّنَ مُؤَذِّنٌ بَيْنَهُمْ أَن لَّعْنَةُ اللّهِ عَلَى الظَّالِمِينَ؛ و بهشتيان دوزخيان را صدا مى‌زنند که: «آنچه را پروردگارمان به ما وعده داده بود، همه را حق يافتيم؛ آيا شما هم آنچه را پروردگارتان به شما وعده داده بود حق يافتيد؟!» در اين هنگام، ندادهنده‌اى در ميان آنها ندا مى‌دهد که: «لعنت خدا بر ستمگران باد!»
• «وَبَيْنَهُمَا حِجَابٌ وَعَلَى الأَعْرَافِ رِجَالٌ يَعْرِفُونَ كُلاًّ بِسِيمَاهُمْ وَنَادَوْاْ أَصْحَابَ الْجَنَّةِ أَن سَلاَمٌ عَلَيْكُمْ لَمْ يَدْخُلُوهَا وَهُمْ يَطْمَعُونَ؛ و در ميان آن دو (= بهشتيان و دوزخيان‌)، حجابى است؛ و بر «اعراف» مردانى هستند که هر يک از آن دو را از چهره‌شان مى‌شناسند؛ و به بهشتيان صدا مى‌زنند که: «درود بر شما باد!» اما داخل بهشت نمى‌شوند، در‌حالى‌که اميد آن را دارند.»

۲.۱ - نکته

اوصافى که خداى تعالى در آیات بعد براى اصحاب اعراف ذکر مى‌کند و تذکراتى که به آنان مى‌دهد، امورى است که جز به اهل منزلت و مقربین درگاه خدا نمى‌تواند قائم باشد.


اصحاب اعراف از بلنداى حايل ميان دوزخ و بهشت، بر بهشتيان اِشراف و نظارت دارند:

• «وَنَادَى أَصْحَابُ الْجَنَّةِ أَصْحَابَ النَّارِ أَن قَدْ وَجَدْنَا مَا وَعَدَنَا رَبُّنَا حَقًّا فَهَلْ وَجَدتُّم مَّا وَعَدَ رَبُّكُمْ حَقًّا قَالُواْ نَعَمْ فَأَذَّنَ مُؤَذِّنٌ بَيْنَهُمْ أَن لَّعْنَةُ اللّهِ عَلَى الظَّالِمِينَ؛ و بهشتيان دوزخيان را صدا مى‌زنند که: «آنچه را پروردگارمان به ما وعده داده بود، همه را حق يافتيم؛ آيا شما هم آنچه را پروردگارتان به شما وعده داده بود حق يافتيد؟!» در اين هنگام، ندادهنده‌اى در ميان آنها ندا مى‌دهد که: «لعنت خدا بر ستمگران باد!»
• «وَبَيْنَهُمَا حِجَابٌ وَعَلَى الأَعْرَافِ رِجَالٌ يَعْرِفُونَ كُلاًّ بِسِيمَاهُمْ وَنَادَوْاْ أَصْحَابَ الْجَنَّةِ أَن سَلاَمٌ عَلَيْكُمْ لَمْ يَدْخُلُوهَا وَهُمْ يَطْمَعُونَ؛ و در ميان آن دو (= بهشتيان و دوزخيان‌)، حجابى است؛ و بر «اعراف» مردانى هستند که هر يک از آن دو را از چهره‌شان مى‌شناسند؛ و به بهشتيان صدا مى‌زنند که: «درود بر شما باد!» اما داخل بهشت نمى‌شوند، در‌حالى‌که اميد آن را دارند.»

۳.۱ - مراد از آیه

اوصافى که خداى تعالى در آیات بعد براى اصحاب اعراف ذکر مى‌کند و تذکراتى که به آنان مى‌دهد، امورى است که جز به اهل منزلت و مقربین درگاه خدا نمى‌تواند قائم باشد.
اینان در مقامى هستند که از خصوصیاتى که در سیماى فرد فرد اهل محشر است، به جمیع امتیازات نفسانى و تفاصیل اعمال آنان پى مى‌برند و حتى اهل دوزخ و بهشت را پس از رفتن به دوزخ و بهشت نیز مى‌بینند، و این مقام بدون شک مقام و منزلت رفیعى است مخصوص آنان، نه دوزخیان داراى چنان خصوصیتى هستند و نه اهل بهشت.


اصحاب اعراف، امنيت و آرامش را به بهشتيان بشارت‌ می‌دهند:

• «وَبَيْنَهُمَا حِجَابٌ وَعَلَى الأَعْرَافِ رِجَالٌ يَعْرِفُونَ كُلاًّ بِسِيمَاهُمْ وَنَادَوْاْ أَصْحَابَ الْجَنَّةِ أَن سَلاَمٌ عَلَيْكُمْ لَمْ يَدْخُلُوهَا وَهُمْ يَطْمَعُونَ؛ و در ميان آن دو (= بهشتيان و دوزخيان‌)، حجابى است؛ و بر «اعراف» مردانى هستند که هر يک از آن دو را از چهره‌شان مى‌شناسند؛ و به بهشتيان صدا مى‌زنند که: «درود بر شما باد!» اما داخل بهشت نمى‌شوند، در‌حالى‌که اميد آن را دارند.»
• «أَهَؤُلاء الَّذِينَ أَقْسَمْتُمْ لاَ يَنَالُهُمُ اللّهُ بِرَحْمَةٍ ادْخُلُواْ الْجَنَّةَ لاَ خَوْفٌ عَلَيْكُمْ وَلاَ أَنتُمْ تَحْزَنُونَ؛ آيا اينها (= اين واماندگان بر اعراف) همانان نيستند که سوگند ياد کرديد رحمت خدا هرگز شامل حالشان نخواهد شد؟! (ولى خداوند به‌خاطر ايمان و بعضى اعمال خيرشان، آنها را بخشيد؛ هم اکنون به آنها گفته مى‌شود:) داخل بهشت شويد، که نه ترسى داريد و نه غمناک مى‌شويد!».


اصحاب اعراف بر بهشتيان سلام می‌کنند:

• «وَبَيْنَهُمَا حِجَابٌ وَعَلَى الأَعْرَافِ رِجَالٌ يَعْرِفُونَ كُلاًّ بِسِيمَاهُمْ وَنَادَوْاْ أَصْحَابَ الْجَنَّةِ أَن سَلاَمٌ عَلَيْكُمْ لَمْ يَدْخُلُوهَا وَهُمْ يَطْمَعُونَ؛ و در ميان آن دو (= بهشتيان و دوزخيان‌)، حجابى است؛ و بر «اعراف» مردانى هستند که هر يک از آن دو را از چهره‌شان مى‌شناسند؛ و به بهشتيان صدا مى‌زنند که: «درود بر شما باد!» اما داخل بهشت نمى‌شوند، در‌حالى‌که اميد آن را دارند.»

۵.۱ - مقام اصحاب اعراف

اصحاب اعراف آن‌قدر مقامشان بلند است که سلامشان به اهل بهشت باعث ایمنى آنان مى‌شود و به فرمان آنها وارد بهشت مى‌شوند.


اصحاب اعراف، بهشتيان را از روى نشانه‌هاى مخصوص آنان می‌شناسند:

• «وَبَيْنَهُمَا حِجَابٌ وَعَلَى الأَعْرَافِ رِجَالٌ يَعْرِفُونَ كُلاًّ بِسِيمَاهُمْ وَنَادَوْاْ أَصْحَابَ الْجَنَّةِ أَن سَلاَمٌ عَلَيْكُمْ لَمْ يَدْخُلُوهَا وَهُمْ يَطْمَعُونَ؛ و در ميان آن دو (= بهشتيان و دوزخيان‌)، حجابى است؛ و بر «اعراف» مردانى هستند که هر يک از آن دو را از چهره‌شان مى‌شناسند؛ و به بهشتيان صدا مى‌زنند که: «درود بر شما باد!» اما داخل بهشت نمى‌شوند، در‌حالى‌که اميد آن را دارند.»

۶.۱ - مراد از «بِسِيمَاهُمْ»

معناى «سیما» در آیه این نیست که در قیامت اهل بهشت را به علامتى و اهل دوزخ را به علامتى دیگر از قبیل روسفیدى و روسیاهى نشان کرده باشند تا هر کس بتواند از آن علامت پى به بهشتى بودن و یا دوزخى بودن اشخاص ببرد، چون از آیه «و نادى اصحاب الاعراف رجالا یعرفونهم بسیماهم قالوا ما اغنى عنکم جمعکم و ما کنتم تستکبرون اهولاء الذین اقسمتم لا ینالهم الله برحمه» استفاده مى‌شود که اصحاب اعراف نه‌تنها از سیماى اشخاص کفر و ایمان و بهشتى بودن و دوزخى بودن آنان را درک مى‌کنند، بلکه از قیافه‌ها به جمیع خصوصیات احوال و اعمال آنان پى مى‌برند.


برخى بهشتيان با شفاعت اصحاب اعراف، به ورود در بهشت امیدوار می‌شوند:

• «وَبَيْنَهُمَا حِجَابٌ وَعَلَى الأَعْرَافِ رِجَالٌ يَعْرِفُونَ كُلاًّ بِسِيمَاهُمْ وَنَادَوْاْ أَصْحَابَ الْجَنَّةِ أَن سَلاَمٌ عَلَيْكُمْ لَمْ يَدْخُلُوهَا وَهُمْ يَطْمَعُونَ؛ و در ميان آن دو (= بهشتيان و دوزخيان‌)، حجابى است؛ و بر «اعراف» مردانى هستند که هر يک از آن دو را از چهره‌شان مى‌شناسند؛ و به بهشتيان صدا مى‌زنند که: «درود بر شما باد!» اما داخل بهشت نمى‌شوند، در‌حالى‌که اميد آن را دارند.»

۷.۱ - روایتی از امام صادق

در روايتى از امام صادق (عليه السلام) آمده است: منظور از «لم‌يدخلوها و‌...» گناه‌كارانى‌اند كه وارد بهشت نشده‌اند و اميد دارند با شفاعت اصحاب اعراف وارد آن شوند.


با فرمان اصحاب اعراف، بهشتيان به بهشت وارد می‌شوند:
• «وَبَيْنَهُمَا حِجَابٌ وَعَلَى الأَعْرَافِ رِجَالٌ يَعْرِفُونَ كُلاًّ بِسِيمَاهُمْ وَنَادَوْاْ أَصْحَابَ الْجَنَّةِ أَن سَلاَمٌ عَلَيْكُمْ لَمْ يَدْخُلُوهَا وَهُمْ يَطْمَعُونَ؛ و در ميان آن دو (= بهشتيان و دوزخيان‌)، حجابى است؛ و بر «اعراف» مردانى هستند که هر يک از آن دو را از چهره‌شان مى‌شناسند؛ و به بهشتيان صدا مى‌زنند که: «درود بر شما باد!» اما داخل بهشت نمى‌شوند، در‌حالى‌که اميد آن را دارند.»،
• «أَهَؤُلاء الَّذِينَ أَقْسَمْتُمْ لاَ يَنَالُهُمُ اللّهُ بِرَحْمَةٍ ادْخُلُواْ الْجَنَّةَ لاَ خَوْفٌ عَلَيْكُمْ وَلاَ أَنتُمْ تَحْزَنُونَ؛ آيا اينها (= اين واماندگان بر اعراف) همانان نيستند که سوگند ياد کرديد رحمت خدا هرگز شامل حالشان نخواهد شد؟! (ولى خداوند به‌خاطر ايمان و بعضى اعمال خيرشان، آنها را بخشيد؛ هم اکنون به آنها گفته مى‌شود:) داخل بهشت شويد، که نه ترسى داريد و نه غمناک مى‌شويد!».

۸.۱ - مراد از «ادْخُلُواْ الْجَنَّةَ ...»

جمله «ادخلوا الجنه لا خوف علیکم و لا انتم تحزنون»، امرى است از طرف اصحاب اعراف به مؤمنین که پس از تقریر حال آنها به استفهام، امر مى‌کنند ایشان را تا داخل جنت شوند، و اینکه بعضى گفته‌اند: «در این جمله تقدیرى هست، و آن این است که: کسى از جانب پروردگار به آنها گفت داخل بهشت شوید، نه بیمى بر شما است و نه اندوهگین مى‌شوید شما نسبت به حال و آینده‌تان هیچ بیمى نخواهید داشت ، و آنگاه اضافه کرده‌اند که حذف قول در قرآن کریم و در کلام عرب در مواردى که قرینه حکایت از آن کند، بسیار است»، صحیح نیست؛ زیرا نه سیاق مساعد با آن است، و نه قرینه‌اى هست که دلالت بر آن محذوف کند، و اگر در جایى تقدیر گرفتن قول جایز باشد چون معناى آن از تبادر کلام فهمیده مى‌شود، دلیل بر این نیست که هر جا که ما بخواهیم اگر‌چه قرینه‌اى هم نباشد بتوانیم چنین تقدیرى را مرتکب شویم.


اصحاب اعراف، در خطاب به دوزخيان مستكبر، بهره‌مندى بهشتيان را از رحمت الهى، به رخ آنان می‌کشند:
• «وَنَادَى أَصْحَابُ الأَعْرَافِ رِجَالاً يَعْرِفُونَهُمْ بِسِيمَاهُمْ قَالُواْ مَا أَغْنَى عَنكُمْ جَمْعُكُمْ وَمَا كُنتُمْ تَسْتَكْبِرُونَ؛ و اصحاب اعراف، مردانى (از دوزخيان را) که از سيمايشان آنها را مى‌شناسند، صدا مى‌زنند و مى‌گويند: «(ديديد که) گردآورى شما (از مال و ثروت و آن و فرزند) و تکبرهاى شما، به حالتان سودى نداد!»
• «أَهَؤُلاء الَّذِينَ أَقْسَمْتُمْ لاَ يَنَالُهُمُ اللّهُ بِرَحْمَةٍ ادْخُلُواْ الْجَنَّةَ لاَ خَوْفٌ عَلَيْكُمْ وَلاَ أَنتُمْ تَحْزَنُونَ؛ آيا اينها (= اين واماندگان بر اعراف) همانان نيستند که سوگند ياد کرديد رحمت خدا هرگز شامل حالشان نخواهد شد؟! (ولى خداوند به‌خاطر ايمان و بعضى اعمال خيرشان، آنها را بخشيد؛ هم اکنون به آنها گفته مى‌شود:) داخل بهشت شويد، که نه ترسى داريد و نه غمناک مى‌شويد!».

۹.۱ - بیان آیه

اسم اشاره «هولاء» اشاره است به اصحاب جنت، و استفهامى که در این جمله است، استفهام تقریر، و معنایش این است که «اینها همان کسانى هستند که شما درباره شان به طور جزم مى‌گفتید از این راهى که براى عبودیت اتخاذ کرده‌اند خیرى نمى‌بینند» و خیر دیدن همان رسیدن به رحمت خدا است.
در این جمله وقوع رحمت که لفظى است نکره در سیاق نفى، استغراق و عمومیت را مى‌رساند، و معلوم مى‌شود که از مؤمنین به طور کلى خیر و رحمت را نفى مى‌کرده‌اند.


۱. اعراف/سوره۷، آيه۴۶.    
۲. اعراف/سوره۷، آيه۴۹.    
۳. تفسیر کبیر، فخر رازی، ج۱۴، ص۲۵۱، ذیل آیه.    
۴. اعراف/سوره۷، آيه۴۴.    
۵. اعراف/سوره۷، آيه۴۶.    
۶. ترجمه المیزان، علامه طباطبایی، ج۸، ص۱۵۴، ذیل آیه.    
۷. اعراف/سوره۷، آيه۴۴.    
۸. اعراف/سوره۷، آيه۴۶.    
۹. ترجمه المیزان، علامه طباطبایی، ج۸، ص۱۵۴، ذیل آیه.    
۱۰. ترجمه المیزان، علامه طباطبایی، ج۸، ص۱۵۴، ذیل آیه.    
۱۱. اعراف/سوره۷، آيه۴۶.    
۱۲. اعراف/سوره۷، آيه۴۹.    
۱۳. تفسیر قمی، قمی، علی بن ابراهیم، ج۱، ص۲۳۲.    
۱۴. اعراف/سوره۷، آيه۴۶.    
۱۵. تفسیر آلوسی، آلوسی، ج۸، ص۱۲۳، ذیل آیه.    
۱۶. ترجمه المیزان، علامه طباطبایی، ج۸، ص۱۵۵، ذیل آیه.    
۱۷. اعراف/سوره۷، آيه۴۶.    
۱۸. تفسیر جوامع الجامع، شیخ طبرسی، ج۱، ص۶۵۸ ۶۵۹، ذیل آیه.    
۱۹. ترجمه المیزان، علامه طباطبایی، ج۸، ص۱۵۴ ۱۵۵، ذیل آیه.    
۲۰. اعراف/سوره۷، آيه۴۶.    
۲۱. البیان، شیخ طوسی، ج۴، ص۴۱۱، ذیل آیه.    
۲۲. مجمع البیان، شیخ طبرسی، ج۴، ص ۲۶۱ ۲۶۲.    
۲۳. اعراف/سوره۷، آيه۴۶.    
۲۴. مجمع البیان، شیخ طبرسی، ج۴، ص۲۶۱، ذیل آیه.    
۲۵. اعراف/سوره۷، آيه۴۹.    
۲۶. تفسیر کبیر، فخر رازی، ج۱۴، ص۲۵۱، ذیل آیه.    
۲۷. ترجمه المیزان، علامه طباطبایی، ج۸، ص۱۶۴، ذیل آیه.    
۲۸. اعراف/سوره۷، آيه۴۸.    
۲۹. المیزان، علامه طباطبایی، ج۸، ص۱۲۱.    
۳۰. اعراف/سوره۷، آيه۴۹.    
۳۱. ترجمه المیزان، علامه طباطبایی، ج۸، ص۱۶۳ ۱۶۴، ذیل آیه.    



فرهنگ قرآن، مرکز فرهنگ و معارف قرآن، برگرفته از مقاله «اصحاب اعراف و بهشتیان».    



جعبه ابزار