اصطلاحات الأصول و معظم أبحاثها (کتاب)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
كتاب اصطلاحات الأصول تأليف آية اللّه يخ على اكبر بن ملا على مشكينى از بزرگان و فضلاى
حوزه علمیه قمقم مى‌باشد.
آیت الله حاج میرزا علی مشکینی امام جمعۀ شهر مقدس قم و رئيس
مجلس خبرگان رهبری در نظام جمهورى اسلامى ايران و از اساتيد بزرگ
فقه ، اصول، تفسير و
اخلاق در حوزۀ علميۀ قم به شمار مى‌آيد. وى در زمان حكومت پهلوى از علماى مبارز و از حاميان حضرت
امام خمینی قدس سره، رهبر كبير انقلاب اسلامى ايران بود و به همين دليل مدتى نيز در شهر
گلپایگان به عنوان تبعيدى به سر برد.
آيت الله مشكينى از تأليفات گران قدرى برخوردار است مانند:
۱- ترجمۀ كتاب اثنا عشرية.
۲- اصطلاحات الأصول
اين كتاب در معرفى اصطلاحات گوناگون علم اصول فقه است.
۳- المواعظ العددية، اين كتاب مجموعه‌اى از روايات اخلاقى است.
۴- تفسير سورۀ صاد، اين كتاب در ۲۸۸ صفحه از سوى انتشارات محترم جامعۀ مدرسين قم به چاپ رسيده سپس چاپ‌هاى متعدد ديگرى از روى آن انجام پذيرفته است مانند:
الف- درسى از قرآن كريم، تفسير سورۀ صاد، تهران ياسر، ۱۳۵۹ شمسى
ب- كتابشناسى قرآن، صفحۀ ۲۸۰، شمارۀ ۱۲۹۹
ج- تكامل در قرآن، تهران دفتر نشر فرهنگ اسلامى، ۱۳۵۸ شمسى صفحۀ ۳۵۲ شمارۀ ۱۶۵۴- ۱۶۵۵
همچنين ايشان در مجلات علمى حوزۀ علميه مقالاتى به چاپ رسانده‌اند مانند« از
قرآن چه مى‌دانيم» و« شناخت
انسان ».
دانشمند مورخ حاج شيخ
محمد شریف رازی در كتاب«
گنجینۀ دانشمندان » در بارۀ ايشان مى‌فرمايد:« حجت الاسلام آقاى
حاج میرزا علی مشکینی از علما و مدرسين معاصر و داراى آثار گران قدرى از قبيل ترجمۀ اثنا عشريه و غيره مى‌باشند و در ج ۲ ص ۲۶۳ به طور
اجمال ايشان را ياد نموده‌ام و در حال حاضر معظم له به طور اجبار در گلپايگان اقامت دارند».
در كتاب گنجينۀ دانشمندان دربارۀ ايشان آمده است:« حجت الاسلام و استاد والا مقام، آقا ميرزا على مشكينى، كرارا به ايشان رجوع شد كه ترجمۀ خود را مرقوم دارد ولى فرمودند:« من لايق نيستم كه نامم در عداد
رجال و دانشمندان آيد، دور مرا قلم بگيريد.» مؤلف اين گنجينه گويد استاد مشكينى گرچه ترجمۀ خود را نداد ولى مسلما معظم له از علما و مدرسين به نام حوزه علميۀ قم مى‌باشد كه به فضل و ديانت و علم و
تقوا موصوف و معروف است».
در كتاب«
طبقات مفسران شیعه » در معرفى ايشان آمده است: آيت الله حاج ميرزا على آقا مشكينى يكى از مدرسين محترم
حوزۀ علمیّۀ قم و رئيس مجلس خبرگان مى‌باشد. مؤلف محترم اين تفسير را كه پيرامون آيات شريفۀ سورۀ مباركۀ« صاد» مى‌باشد در دوران تبعيدشان در تابستان ۱۳۵۶ ه. ش. به رشتۀ تحرير در آورده‌اند. قبلا نيز در حوزۀ علميّۀ قم جلسات تفسيرى داشته‌اند. پس از پيروزى
انقلاب اسلامی كه طبق آيۀ شريفۀ:« الذين طغوا في البلاد، فأكثروا فيها الفساد فصب عليهم ربك سوط عذاب»
شامل حال آنان( طاغوتيان) گرديد نويد خير و بركت نسبت به نشر و گسترش آيات الهى و گسترش تفاسير مربوط به قرآن پديد آمد، كه مؤلف محترم بيشترين بهره را از فضاى انقلاب نموده‌اند. مؤلف محترم بررسى‌هاى قرآنى ديگرى جز آن سورۀ شريفه را نيز دارند كه امكان كسب اطلاع نبود».
كتاب اصطلاحات الأصول تأليف آية اللّه شيخ على مشكينى از بزرگان و فضلاى حوزۀ علميّۀ قم مى‌باشد. همانطور كه مؤلف در مقدمۀ كتاب بيان نموده است اين كتاب براى بيان معانى اصطلاحى الفاظى است كه در
علم اصول مورد استفاده قرار مى‌گيرد.
استعمال زياد بعضى از الفاظ در معانى مخصوصى در علم اصول موجب نقل معانى اين الفاظ از معانى اوليۀ آن به معانى اصطلاحى شده است كه در نتيجه دانش پژوهان اين علم در بدست آوردن مقصود و معناى اصطلاحى اين الفاظ دچار مشكل و سردرگمى مى‌شوند. بنابراين مؤلف با تأليف اين كتاب سعى در تسهيل فراگيرى علم
اصول براى دانش پژوهان نموده است. مؤلف علاوه بر اين كتاب، كتاب ديگرى بنام الرسائل الجديدة كه خلاصۀ
رسائل شیخ اعظم مى‌باشد نيز تأليف نموده كه بيش از نيمى از مسائل در آن حذف شده است، كتاب در سال ۱۳۸۸ قمرى مطابق با شهريور سال ۱۳۴۸ ه. ش. در
انتشارات حکمت قم چاپ شده است.
از بارزترين خصوصيات كتاب مطرح شدن مباحث اصولى بصورت بسيار خلاصه است. اين كتاب خلاصۀ مباحث اصولى
شیخ انصاری و
آخوند خراسانی مى‌باشد. البته مؤلف گاهى به نظريات بزرگانى همچون
صاحب معالم و
صاحب فصول نيز اشاره كرده و در بعضى موارد به استدلال نيز مى‌پردازد ولى همانطور كه در مقدمه ذكر شده بناى وى بر
اختصار بوده است، اين كتاب به طريق متداول كتابهاى اصولى نوشته نشده بلكه مباحث بر اساس حروف الفبا تقسيم بندى شده است بنابراين خواننده براى پيدا كردن هر مبحث اصولى فقط با مراجعه به الفباى ابتداى آن كلمه، بسرعت مبحث مورد نظر خود را پيدا مى‌كند و بنابراين از تضييع عمر خوانندگان در مباحثى كه مورد نظر آنها نيست خوددارى مى‌شود، از ۲۸ حرف الفباى عربى، ۱۷ حرف براى تقسيم بندى مباحث، مورد استفاده واقع شده و بنابراين كتاب از مقدمه و اين ۱۷ قسمت تشكيل شده است.
از ديگر ويژگيهاى كتاب عبارت روان و سادۀ كتاب و نيز ارائۀ مثال در هر مبحث مى‌باشد كه نقش مهمى در روشن شدن مطلب دارد. همچنين با توجه به اينكه اين كتاب براى مرحلۀ سطح دروس حوزه نوشته شده از آوردن مباحثى كه مربوط به درس خارج مى‌باشد خوددارى شده است.
البته در اين كتاب نقاط ضعفى نيز به چشم مى‌خورد مثلا آدرس مباحثى كه از كتاب رسائل يا كفايه آورده شده مشخص نشده است بلكه فقط نظير اين عبارتها ديده مى‌شود:« ما أفاده الشيخ( ره) في رسائله»، و« في الكفاية»، از ديگر نارساييها اينكه گاهى در طرح بعضى از مسائل مثل بحث
اجتماع امر و نهی پس از بيان دلايل موافق و مخالف، نظر شيخ يا
صاحب کفایه را در برگزيدن نظريه‌اى بيان نمى‌كند، همچنين مباحثى نظير حمل اولى و
حمل شایع كه از مباحث فلسفى است و يا عرض ذاتى و عرض غريب كه از مباحث منطقى و فلسفى است و در علم اصول به صورت اصول موضوعى بكار گرفته شده است، به عنوان اصطلاحات علم اصول معرفى شده است.
نسخۀ موجود این کتاب به زبان عربی توسط
نشر الهادی در سال ۱۳۷۴ هجری شمسی در قم به چاپ رسیده است.
نرم افزار جامع فقه أهل البيت عليهم السلام، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی
