اطاعت از خدا (قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
از اوصاف مهمی که در
قرآن برای
مؤمنان ذکر شده است اطاعت آنان از
خداوند متعال می‌باشد.
اطاعت از
خدا و رسول صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم سبب بهشتی شدن:
«... و من یطع الله و رسوله یدخله جنت تجری من تحتها الانهـر...» «... و هر کس از خدا و پیامبر او اطاعت کند وی را به باغهایی درآورد که از زیر (درختان) آن نهرها روان است در آن جاودانه‌اند...»
"و من یطع الله و رسوله یدخله جنات "
پس از اشاره به این قسمت از حدود و مرزهای الهی، می‌فرماید: " کسانی که خداوند و
پیامبر را اطاعت کنند و این مرزها را محترم شمارند، به طور جاودان در باغهایی از
بهشت خواهند بود، که آب از پای درختان آنها قطع نمی‌گردد.
«و من یطع الله و الرسول فاولـئک مع الذین انعم الله علیهم من النبیین و الصدیقین و الشهداء و الصـلحین و حسن اولـئک رفیقا.» «و کسانی که از خدا و پیامبر اطاعت کنند در زمره کسانی خواهند بود که خدا ایشان را گرامی داشته (یعنی) با پیامبران و راستان و شهیدان و شایستگانند و آنان چه نیکو همدمانند.»
در این
آیه یکی دیگر از افتخارات کسانی که مطیع فرمان خدا و پیامبر صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم باشند بیان شده و در حقیقت، امتیازاتی را که در آیات قبل گذشت، تکمیل می‌کند و آن همنشینی با کسانی است که خداوند، نعمت خود را بر آنها تمام کرده است، (و من یطع الله و الرسول فاولئک مع الذین انعم الله علیهم...)
و همانطور که در
سوره حمد ، بیان شده است کسانی که مشمول این نعمتند، همواره در جاده مستقیم گام برمیدارند و کوچکترین انحراف و گمراهی ندارند.
سپس در توضیح این جمله و بیان کسانی که خداوند نعمت خویش را بر آنها اتمام کرده است اشاره به چهار طایفه می‌کند که در واقع ارکان چهارگانه این موضوع هستند:
۱-"
انبیاء " و فرستادگان مخصوص پروردگار که نخستین گام را برای هدایت و رهبری مردم و دعوت به صراط مستقیم برمیدارند (من النبیین).
۲-" راستگویان"، کسانی که هم در سخن راست می‌گویند و هم با عمل و کردار صدق گفتار خود را اثبات می‌کنند و نشان می‌دهند که مدعی
ایمان نیستند بلکه براستی به فرمانهای الهی ایمان دارند (و الصدیقین).
از این تعبیر روشن می‌شود که بعد از مقام
نبوت ، مقامی بالاتر از مقام صدق و راستی نیست، نه تنها راستی در گفتار بلکه راستی در عمل و کردار که شامل
امانت و
اخلاص نیز می‌گردد.
۳-"
شهداء " و کشته شدگان در راه هدف و عقیده پاک الهی و یا افراد برجسته‌ای که روز
قیامت شاهد و گواه اعمال انسانها هستند (و الشهداء).
۴-" صالحان" و افراد شایسته و برجسته‌ای که با انجام کارهای مثبت و سازنده و مفید و پیروی از اوامر
انبیاء به مقامات برجسته‌ای نائل شده‌اند (و الصالحین).
و به همین جهت در
روایات ما" صالحین"
تفسیر به یاران برگزیده
ائمه شده است و این نیز همانند آنچه در باره" صدیقین" گذشت از قبیل بیان فرد شاخص است.
«و المؤمنون و المؤمنـت بعضهم اولیآء بعض... و یطیعون الله و رسوله اولـئک سیرحمهم الله... وعد الله المؤمنین و المؤمنـت جنت تجری من تحتها الانهـر خــلدین فیها و مسـکن طیبة فی جنت عدن....» «و
مردان و
زنان با ایمان دوستان یکدیگرند... و از خدا و پیامبرش فرمان می‌برند آنانند که خدا به زودی مشمول رحمتشان قرار خواهد داد... خداوند به مردان و زنان با ایمان باغهایی وعده داده است که از زیر (درختان) آن نهرها جاری است در آن جاودانه خواهند بود و (نیز) سراهایی پاکیزه در بهشت‌های جاودان (به آنان وعده داده است)...»
مؤمنان" اطاعت فرمان خدا و پیامبر او می‌کنند" (و یطیعون الله و رسوله).
در پایان این آیه اشاره به نخستین امتیاز مؤمنان از نظر نتیجه و پاداش کرده، می‌گوید: " خداوند آنها را به زودی مشمول رحمت خویش می‌گرداند" (اولئک سیرحمهم الله).
کلمه" رحمت" که در اینجا ذکر شده مفهومی بسیار وسیع دارد که هر گونه
خیر و
برکت و سعادتی را در این جهان و جهان دیگر، در برمی گیرد و این جمله در حقیقت نقطه مقابل حال
منافقان است که خداوند آنها را
لعنت کرده و از رحمت خود دور ساخته است.
شک نیست که وعده رحمت به مؤمنان از طرف خداوند، از هر نظر قطعی و اطمینان بخش است، " زیرا او هم قدرت دارد و هم حکیم است"؛ آیه بعد قسمتی از این رحمت واسعه الهی را که شامل حال افراد با ایمان می‌شود و در دو جنبه" مادی" و" معنوی" شرح می‌دهد.
نخست می‌فرماید: "خداوند به مردان و زنان با ایمان باغهایی از بهشت وعده داده است که از زیر درختهای آن نهرها جریان دارد" (وعد الله المؤمنین و المؤمنات جنات تجری من تحتها الانهار).
از ویژگیهای این نعمت بزرگ این است که زوال و فنا و جدایی در آن راه ندارد، و" آنان جاودانه در آن می‌مانند" (خالدین فیها).
دیگر از مواهب الهی به آنها این است که خداوند" مسکن‌های پاکیزه و منزلگاه‌های مرفه در قلب بهشت" عدن" در اختیار آنها می‌گذارد" (و مساکن طیبة فی جنات عدن).
" عدن" در لغت به معنی اقامت و بقاء در یک مکان است و لذا به" معدن" که جایگاه بقای مواد خاصی است این کلمه اطلاق می‌شود، بنا بر این مفهوم" عدن" با
خلود شباهت دارد، ولی از آنجا که در جمله قبل به مساله خلود اشاره شده، چنین استفاده می‌شود که جنات عدن محل خاصی از بهشت پروردگار است که بر سایر باغهای بهشت امتیاز دارد.
می‌فرماید: " و یطیعون الله و رسوله"،
در این جمله تمامی
احکام شرعی را در یک جمله کوتاه" اطاعت خدا" و تمامی احکام ولایتی که
پیغمبر در اداره امور امت و اصلاح شؤون ایشان دارد، از قبیل فرامین جنگی و
احکام قضایی و اجرای
حدود و امثال آن را در یک جمله کوتاه" اطاعت رسول" جمع کرده است.
هر چند می‌توان گفت که اطاعت احکام خدا که از آسمان نازل شده از یک نظر دیگر اطاعت رسول است، زیرا این رسول است که برای دعوت به
اصول و
فروع دین قیام نموده، پس اطاعت احکام خدا اطاعت او نیز هست.
" اولئک سیرحمهم الله"
در این جمله از این معنا خبر می‌دهد که
قضای الهی شامل حال این گونه افراد شده و رحمت او اشخاص متصف به این صفات را در برخواهد گرفت. و گویا این جمله را آورد تا مقابل آن جمله‌ای قرار گیرد که در باره منافقین فرموده بود: " نسوا الله فنسیهم".
و نیز ظاهرا جمله" ان الله عزیز حکیم" را آورد تا رحمت خود را تعلیل کرده، بفرماید رحمت من هیچ منافاتی با عزت و سلطنتم ندارد و به هیچ وجه حکمتم را نیز دچار اختلال و
وهن و آمیخته با جزاف نمی‌سازد.
«... و من یطع الله و رسوله یدخله جنت تجری من تحتها الانهـر...» «... و هر کس خدا و پیامبر او را فرمان برد وی را در باغهایی که از زیر (درختان) آن نهرهایی روان است درمی آورد...»
در اینجا نیز مانند آیه قبلی
کلام را با وعده و وعید خاتمه می‌دهد. در وعده اش می‌فرماید: و هر کس خدا و رسول او را اطاعت کند خدا در بهشتی داخلش می‌سازد که نهرها از دامنه آن جاری است.
فرهنگ قرآن، مرکز فرهنگ و معارف قرآن، برگرفته از مقاله «اطاعت از خدا».
