اعاده معدوم
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
بازگردان
معدوم به وجود از شبهه هايى است كه درباره
معاد مطرح ساختهاند و به معناى اين است كه
خداوند چيزى را كه نابود گشته است، دوباره به وجود بازگرداند.
حکما بر آناند كه اعاده معدوم بعينه محال است و ممكن نيست آنچه را نابود گشته است، با همه ويژگىهاى وجودىاش- از جمله زمانى كه در آن جاى داشته است- به وجود باز گردانيد.
منابع فلسفى، از اين موضوع در مبحث «
امور عامّه» سخن گفته و يكى از
احکام عدم را «
امتناع اعاده معدوم بعینه» دانسته اند.
حکما براى اثبات مدّعاى خويش دلايلى آوردهاند؛ از جمله اينكه اگر
معدوم با همه ويژگى هاى خود دوباره به وجود آيد، آنچه به وجود آمده است، عين
معدوم خواهد بود و لازم مىآيد كه ميان شىء و خود آن شىء، عدم فاصله گردد و اين محال است
ابن سینا اين مدّعا را بديهى و بى نياز از دليل مى داند.
صدر المتألّهین نيز همرأى
ابن سینا است و معتقد است هر چه در اين باره به عنوان دليل مطرح شده است،
تنبيه است
عرفا از اين موضوع با عنوان «
عدم تکرار در تجلّی» ياد كرده و معتقدند كه هر دَم،
تجّلی و فيضى نو از خدا مىرسد و هيچ گاه فيض حق تكرار نمىشود؛ چنان كه قرآن مىفرمايد: «هر زمان، او در كارى است.»
بسيارى از
متکلّمان اعاده معدوم را محال مىدانند؛ ولى بيش تر آنان به جواز رأى دادهاند
.
و اين بدان سبب است كه پنداشتهاند
معاد همان اعاده معدوم بعينه است و ناممكن دانستن آن به معناى انكار معاد است
.
امّا اين نادرست است؛ زيرا انسان با مرگ نابود نمىشود؛ بلكه پاى به مرحلهاى ديگر مىگذارد
.
برخى گمان بردهاند كه با مرگ، بدن انسان نابود مىشود و
معاد، آفرينشى ديگر است؛ ولى بيشتر
متکلمان امامیه و
حکما معتقدند كه اجزاى بدن نابود نمىشوند و
خداوند در
قیامت، پارههاى پراكنده را دوباره گرد هم مىآورد.
قرآن در برابر كسانى كه
معاد را بر نمىتابند و بازگشت
مردگان را نمىپذيرند، مىفرمايد: «خدايى كه آسمانها و زمين را آفريده است، مىتواند همانند شما را در
قیامت بيافريند.»
.
اينكه اين آيه قرآنى از تعبير «همانند شما» استفاده مىكند، به دليل
آفرینش دوباره بدنها در قيامت است و از اين گذر به منكران معاد پاسخ مىدهد؛ ولى از آن رو كه
روح پس از
مرگ بدن همچنان زنده مىماند، خداوند همان انسانها را در قيامت گرد هم مىآورد كه در دنيا زيستهاند نه همانند آنان را
.
از قرآن بر مى آيد كه حقيقت
انسان،
روح او است و همان است كه شخصيّت او را مىسازد و با مرگ انسان،
روح از
بدن جدا مىشود و به
عالم برزخ مىرود و در
قیامت،
خداوند متعال، بارى ديگر،
انسان را زنده مىكند و اجزاى پراكنده
بدن او را فراهم مىآورد. بدين سان،
روح همواره زنده است؛ همان گونه كه در دنيا زنده است و اجزاى بدن پيوسته در تغيير و تحوّلاند.
قرآن در پاسخ به كسانى كه متلاشى شدن
بدن را دليل انكار معاد مىدانند، مىفرمايد: «
ملک الموت كه خدا براى مرگ شما گمارده است، روح شما را نگاه مىدارد.»
اين پاسخ نشان مىدهد كه حقيقت و
شخصیّت انسان، روح او است كه با
مرگ بدن، نمىميرد و باقى مىماند
پژوهشکده تحقیقات اسلامی،فرهنگ شیعه،ص۸۴
