اعتَدی (لغات‌قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
اعتَدی:
(بِمِثْلِ ما اعْتَدى عَلَيْكُمْ) اعتَدی: از مصدر «اعتداء» به معنى «از حدّ درگذشتن و تعدّى و ستم كردن» است. ريشه اصلى آن
«عدو» و به همان معنى است.
در اين آيه ي دستور كلى و عمومى صادر شده و آن مقابله به مثل است، مى‌فرمايد:
«... هركس به شما تجاوز كرد، به‌مانند آن به او تعدى كنيد...»
(بِمِثْلِ ما اعْتَدى عَلَيْكُمْ)
به موردی از کاربرد
اعتَدی در
قرآن، اشاره می‌شود:
(الشَّهْرُ الْحَرامُ بِالشَّهْرِ الْحَرامِ وَ الْحُرُماتُ قِصاصٌ فَمَنِ اعْتَدَى عَلَيْكُمْ فاعْتَدواْ عَلَيْهِ بِمِثْلِ ما اعْتَدَى عَلَيْكُمْ وَ اتَّقواْ اللّهَ وَ اعْلَمواْ أَنَّ اللّهَ مَعَ الْمُتَّقينَ) (ماه حرام، در برابر ماه حرام. اگر آن‌ها احترام آن را شكستند، شما نيز مى‌توانيد مقابله به مثل كنيد و تمام حرمت‌هاى شكسته شده، قابل قصاص است و به طور كلّى هركس به شما حمله كرد، همانند حمله وى بر او حمله كنيد و از مخالفت فرمان خدا بپرهيزيد و زياده‌روى ننماييد و بدانيد خدا با پرهيزگاران است.)
علامه طباطبایی در
تفسیر المیزان می‌فرماید:
اينكه فرمود:
(الشَّهْرُ الْحَرامُ بِالشَّهْرِ الْحَرامِ) بيان خاصى است كه تنها شامل يک مصداق از حرمت‌ها مى‌شود و آن حرمت شهر حرام است ولى دنبالش بيان عامى آمده كه شامل همه حرمت‌ها مى‌گردد و آن عبارت است از جمله
(فَمَنِ اعْتَدى عَلَيْكُمْ فاعْتَدوا عَلَيْهِ بِمِثْلِ ما اعْتَدى عَلَيْكُمْ)، در نتيجه معناى آيه چنين مى‌شود كه خداى سبحان قصاص در خصوص شهر حرام را هم تشريع كرده، براى اينكه قصاص در تمامى حرمات را تشريع كرده، كه شهر حرام هم يكى از آن‌هاست و اگر قصاص را تشريع كرده بدان جهت است كه تجاوز در مقابل تجاوز را با رعايت برابرى تشريع نموده است.
مقابله به مثل وظيفه هر فرد مسلمان است و به همه‌كس اجازه داده شده كه در مقابل ستمگر به پا خيزد و به همان اندازه كه به او تجاوز شده پاسخ گويد.
اين كار طبق قوانين آفرينش است، حتّى سلول‌هاى بدن در مقابل ميكرب‌هاى مهاجم مى‌ايستند و از تعدى و تجاوز آن‌ها به كشور تن جلوگيرى مى‌كنند، نباتات هم از همين قانون طبيعى و تكوينى استفاده كرده و در برابر حوادث،در مقابل طوفان‌ها و در برابر مهاجم‌هاى گوناگون استقامت به خرج مى‌دهند و هجوم حوادث را از بين مى‌برند.
اسلام برخلاف مسيحيّت كنونى كه مى‌گويد: «اگر يک سيلى به گونه راستت زدند طرف ديگر را، خود تسليم كن و براى سيلى ديگر آماده ساز»؛ چنين دستورى را نمى‌دهد، مى‌گويد به اندازه‌اى كه به تو تعدى كرده‌اند مقابله به مثل نما و تسليم يعنى مرگ و مقاومت يعنى حيات؛ اين است منطق اسلام، البته اين سخن با مسئله عفو و گذشت از دوستان كه بحث جداگانه‌اى است منافاتى ندارد.
•
شریعتمداری، جعفر، شرح و تفسیر لغات قرآن بر اساس تفسیر نمونه، برگرفته از مقاله «اعتَدی»، ج۳، ص۱۲۱-۱۲۲.
